Nga Albano Kolonjari,

Aleksander Čeferin do te jete President i ri i UEFA-s. Ish-Presidenti i Federates Sllovene te Futbollit fitoi zgjedhjet  pas votimit qe u be ne Kongresin e UEFA-s te po zhvillohet ne Athine. 48 vjecari Aleksander Čeferin morri 42 vota, ndersa rivali i tij per kete post  Presidenti i Federates Hollandeze Michael Van Praag morri 13 vota. Aleksander Čeferin zevendesoi ne kete post ish Presidentin Michel Platini i cili eshte denuar nga gjykata sportive CAS ne Lozane per nje periudhe 5 vjecare. FSHF ne kete Kongres perfaqesohej nga Presidenti i saj Armondo Duka, ndersa Federata Kosovare e Futbollit Fadil Vokrri. Pas votimit Presidenti i FSHF Armando Duka uroi Aleksander Čeferin. “Ju uroj per detyren e larte, qe ju besoi ky kongres dhe shpresoj qe ne drejtimin tuaj institucioni i futbollit europian, te ece perpara drejt sukseseve te reja”. Interesant eshte fakti qe ne kete Kongres ish presidenti Michel Plati i akuzuar per korrupsion u paraqit perpara delegateve me leje te posaqme nga FIFA. Ai theksoi edhe nje hete faktin qe eshte i pafajshem. Pavaresisht nga deklaratat e tij Michel Plati nuk do te jete pjese e futbollit per pese vitet e ardheshme, duke shuar keshtu “yllin” qe shkelqente ne fushat e blerta ne menyre shume te keqe. Gjithashtu mesohet se FSHF dhe FFK votuan ne favor te Aleksander Čeferin.

-Veseli: Nuk ka forcë që na ndalë në rrugën tonë të forcimit të demokracisë e të shtetit ligjor/

PRISHTINË, 15 Shtator 2016-Gazeta DIELLI-B.Jashari/ Sot, në Ditën Ndërkombëtare të Demokracisë, si tradicionalisht, Kuvendi i Republikës së Kosovës ka hapur dyert për të gjithë qytetarët, të cilët dëshirojnë të vizitojnë ndërtesën e legjislativit të vendit dhe të njihen me punën përfaqësuesve të tyre të zgjedhur, si dhe ka organizuar një varg aktivitetesh  që e afirmojnë  ndërtimin e demokracisë.Në ceremoninë qendrore të hapjes së kësaj dite, kryetari i Kuvendit, Kadri Veseli, theksoi se të gjithë qytetarët e Kosovës duhet të jenë krenarë që sot shënojnë Ditën e Demokracisë.

Veseli tha se Kosova ka arritur suksese të mëdha, falë angazhimit të gjeneratave të tëra dhe mbështetjes së partnerëve të qëndrueshëm të saj, SHBA-ve dhe Bashkimit Evropian. Kryetari i Kuvendit shtoi se në këtë rrugë janë bërë edhe gabime, ndërsa shtroi nevojën e rritjes së përgjegjësisë kundruall qytetarëve.

“Nuk ka forcë që na ndalë në rrugën tonë të forcimit të demokracisë e të shtetit ligjor”, theksoi kryetari Veseli.

Ai falënderoi organizatat partnere të Kuvendit, me theks të veçantë USAID-in, NDI-në dhe KDI-në, të cilat, me mbështetjen e tyre po ndihmojnë në avancimin e demokracisë dhe rritjen e transparencës.

Drejtori i USAID-it në Kosovë, James Hope theksoi se hapja e dyerve të Kuvendit për qytetarët është pikërisht gjëja e duhur që duhet të bëhet në këtë ditë, duke mundësuar kështu forcimin e lidhjeve midis qytetarëve dhe përfaqësuesve të tyre të zgjedhur.

“Është ky vendi më i duhur ku duhet të shënohet kjo ditë, prandaj përgëzoj Kuvendin që ka ndërmarrë këtë iniciativë, për promovimin e pjesëmarrjes qytetare në zhvillime. Kemi një sallë bukur të madhe me shumë njerëz dhe zëra, dhe ky është një shembull tipik i asaj se si duhet të funksionojë demokracia”, theksoi Hope.

Edhe drejtori i Institutit Demokratik të Kosovës-KDI, Ismet Kryeziu, vlerësoi bashkëpunimin midis Kuvendit të Kosovës dhe organizatës që ai drejton, duke konfirmuar thellimin dhe zgjerimin e mëtejmë të tij.

Në kuadër të këtij aktiviteti, u ndanë edhe çmimet për nxënësit fitues në garën për pikturën më të mirë, të organizuar nga Kuvendi.

Në axhendë janë edhe: Hapja e Panairit të organizatave të shoqërisë civile; aktivitetet e Grave Deputete; promovimi i platformës “Vota ime”; Promovimi i punëtorive të demokracisë; kuizi i demokracisë “Demokracia 2030”; ekspozita e pikturës me temë “Demokracia 2030”  (u ndanë edhe çmimet për nxënësit fitues në garën për pikturën më të mirë, të organizuar nga Kuvendi); konferenca për lançimin dhe promovimin e Planit të veprimit për kuvend të hapur dhe transparent; shfaqja e filmit dokumentar “Çka do të thotë Demokraci për  ju”, të përgatitur nga OSBE; shfaqje teatrale me temë “Demokracia dhe pjesëmarrja qytetare”.

– “Ndre Mjedja -150 vjetori i lindjes”-Konferencë shkencore  në Prishtinë, organizuar nga Seksioni i Gjuhësisë dhe i Letërsisë i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës dhe Akademia e Shkencave e Shqipërisë/

-Ndre Mjedja (klerik, poet, gjuhëtar, studiues, legjislator), liriku klasik i shqipes, është personalitet i njohur i botës shqiptare, tashmë i vendosur në historinë kulturore kombëtare/

PRISHTINË, 15 Shtator 2016-Gazeta DIELLI-B.Jashari/ Seksioni i Gjuhësisë dhe i Letërsisë i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës dhe Akademia e Shkencave e Shqipërisë, kanë organizuar Konferencën shkencore “Ndre Mjedja -150 vjetori i lindjes”. Konferenca po mbahet sot në Prishtinë, në ambientet e Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës.

Dy akademitë me këtë rast kanë theksuar: Ndre Mjedja (klerik, poet, gjuhëtar, studiues, legjislator), liriku klasik i shqipes, është personalitet i njohur i botës shqiptare, tashmë i vendosur në historinë kulturore kombëtare. Protagonist i jetës kulturore shqiptare: në vendimin për alfabetin e shqipes, në kodifikimin letrar të shqipes e në hartimin e teskteve shkollore. Ligjërues i filozofisë e i metafizikës, shqyrtues teorik i fenomeneve letrare dhe i çështjeve gjuhësore.

Shqyrtimi e vlerësimi i veprës së Ndre Mjedjes në nivel akademik shtrohet sot si domosdo kulturore e komunikimit të brezave të krijuesve e të studiuesve. Në Konferencën shkencore, organizuar nga Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës dhe Akademia e Shkencave e Shqipërisë krijimtaria dhe veprimtaria e Ndre Mjedjes do të vështrohet në disa fusha themelore: Personaliteti i Mjedjes; Krijimtaria poetike; Studimet letrare; Kërkimet gjuhësore; Shkrimtaria fetare; Studimet për Mjedjen.

PROGRAMI:

Seanca e parë – e drejtojnë Sabri Hamiti, Floresha Dado.

Sabri Hamiti: Liriku klasik. Kolec Topalli: Ndre Mjeda si gjuhëtar. Floresha Dado: Mjedja – tri poetika në një!. Rexhep Ismajli: Mjedja për alfabetin e drejtshkrimin në raport me jezuitët. Dhurata Shehri: Stinët e Mjedjes. Bardhyl Demiraj: “Bassania” (një toponim në derdhje të lumit Mat, me të cilin është marrë dikur edhe Ndre Mjeda).

Seanca e dytë – e drejtojnë Rexhep Ismajli, Dhurata Shehri.

Ali Aliu: Leximi i poezisë. Shaban Sinani: Ikja prej rimës gramatikore si ikje prej rapsodisë. Nysret Krasniqi: Ndre Mjedja, vetëdija për figurën si shenjë e ideve. Gjovalin Shkurtaj: Përbashkësia e gjuhës si dëshmi e njësisë së kombit shqiptar në veprat e Ndre Mjedës. Hysen Matoshi: Veçanti stilistike te veprës letrare të Ndre Mjedes. Dom Nikë Ukgjini: Qendra Muzeore Ndre Mjeda, vend takimi gjithëkombetar.

Seanca e tretë – e drejtojnë Ali Aliu, Shaban Sinani.

Persida Asllani: Shkrimi filobiblik i Mjedjes. Kujtim Shala: Mjedja, norma e forma. Mark Marku: Përfaqësimi i botës shqiptare në poezinë e Mjedjes. Vjollca Osja: Poetika e Mjedjes mes poetikave të kodifikuara dhe idiopoetikës. Femi Cakolli: Psalmimi në veprën e Mjedës. Edlira Macaj: Shkolla Jezuite dhe vendi i Mjedjes në të (Në kërkim të një poetike jezuite?). Diskutim.

/Foto Gazeta DIELLI-Behlul Jashari: Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës/

Të paktën këtë aspiron kryeministri serb, Aleksander Vuçiç për rajonin ballkanik. Për AFP-në Vuçiç thotë se, ëndrra e tij do të ishte një “union doganor i të gjithë vendeve ballkanike.

*“La Repubblica”: Guidi dyshime për lidhje të klaneve të drogës dhe armëve/

Prokuroria Për Krime të Rënda nis hetimet për trafik droge ndaj pilotit Italian Guido Andra Guidi 69 vjeç, i cili uli avionin në fushën e fshatit Gotull të njësisë administrative të Ishmit në Durrës. Abc News ka mësuar se drejt vendit të ngjarjes ka shkuar prokurori Përparim Kulluri i shoqëruar nga dy oficerë të policisë gjyqësore, për të kryer veprimet e para hetimore në vendin e uljes së avionit.

Mësohet se vendi ku është ulur avioni është kjo fushë në foto, që rezulton rreth 1500 metra e gjatë ku janë hedhur dyshime se është tokë e shkelur me rul, e bërë enkas për ulje avionësh. Nga ana tjetër, ekspertët në vendin e ngjarjes mësohet se kanë konstatuar gjurmë të freskëta makinë dhe zetori, çka kanë hedh dyshime se avioni mund të jetë ulur për tu ngarkuar me lëndë narkotike.

Kjo për faktin se zona ku është ulur avioni, rezulton një zonë e dyshimtë për ulje avionesh, informacion ky i dhënë edhe nga agjentët e Shërbimit Informativ  Shtetëror. Sipas këtyre burimeve, dyshohet se piloti i avionit është kontraktuar nga rrjeti i fuqishëm i trafikut të drogës në zonën e Malësisë së Krujës. Për këto dyshime, dosja i ka kaluar për hetim Prokurorisë për Krime të Rënda.

Burimet thonë se piloti Italian ka dorëzuar vetëm një aparat celular, por që po kërkohet në vendin e uljes për ndonjë aparat tjetër telefonik, pasi dyshohet se ai mund ta ketë hedhur. Nga ana tjetër, zyrtarisht nga drejtoria e Aviacionit Civil, mësohet se piloti italian gjatë fluturimit nuk është pikasur nga radarët sekondarë të aeroportit të Rinasit.

Kjo pasi dyshohet se ai mund të ketë fikur transponderin, pajisjen që diktohet nga radatrët në fluturim. Gjithashtu, këto burime thonë se nuk ka asnjë leje për fluturim brenda territorit shqiptar, çka shton dyshimet se avioni ka ardhur për t’u ngarkuar me lëndë narkotike.

Dyshohet se edhe komunikim në momentin e rrëzimit piloti i avionit nuk ka pasur me kullën e vrojtimit në aeroportin e Rinasit. I pyetur për këtë fakt, piloti Italian është justifikuar me faktin se nuk ka pas mundësi komunikimi pasi problemet e motorrit i kanë shkaktuar edhe ndërprerje të elektronikës së avionit./Abc News

“La Repubblica”: Guidi dyshime për lidhje të klaneve të drogës dhe armëve

Sipas së përditshmes italaine “La Repubblica” piloti italian Guido Andrea Guidi dyshohet se ka lidhje me klanet kriminale të trafikut të drogës dhe armëve, me trafikimin e tyre me avionë përmes pistave sekrete në provincat e Barit e Brindizit.

“La Repubblica” shkruan se një avion i vogël me një pilot në bord u rrëzua në Shqipëri, pas uljes së detyruar një fushë shumë larg zonave të banuara, në një vendpushim në Ishëm që ndodhet pak më shumë se 30 km nga Tirana. Gazeta përshkruan se avioni është dëmtuar në krah, ndërsa piloti Guidi ka deklaruar se ka qenë i detyruar të bëjë ulje emergjente për shkak të një defekte. Autoritetet shqiptare, shkruan gazeta dyshonin se avioni ishte i përfshirë në trafikun e drogës edhe pse policia tha se nuk ka gjurmë të ngarkesave me drogë.Gazeta vijon më tej duke shkruar se për pilotin nuk ka asnjë masë mbrojtëse, por i është nënshtruar marrjes në pyetje nga hetuesit.Piloti italian shkuran “La Repubblica” është arrestuar në Itali në vitin 2006 për një aksident të ndodhur në 2003.Autoritetet shqiptare të aviacionit thanë se avioni nuk kishte leje për të fluturuar në hapësirën ajrore të Shqipërisë.

Kryeprokurori i Gjykatës së Posaçme për krime lufte në Kosovë, David Schwendiman, tha të enjten, se do të punojë me “drejtësi, energji dhe pa frikë”, në procesin e hetimeve që mund të përfshijnë personalitete të larta politik e të vendit.

Në një konferencë me gazetarë në Hagë, ku është edhe selia e Gjykatës së Posaçme, ai tha se është ende herët të flitet për ata që janë duke u hetuar.

Ai mori këtë detyrë në fillim të muajit shtator, gati dy vjet pasi që ishte emëruar në në postin e kryeprokurorit të Grupit Hetues të Bashkimit Evropian, për hetimin e pretendimeve të raportit të Këshillit të Evropës për krime lufte në Kosovë.

Ideja për themelimin e gjykatës pasoi hetimet e pretendimeve të të dërguarit të Këshillit të Evropës Dick Martty për trafikim organesh në Kosovë, përkatësisht përfshirjen e disa prej ish-drejtuesve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, në krime të luftës, pretendime që janë hedhur poshtë vazhdimisht nga autoritetet në Kosovë.

Megjithatë në fillim të muajit gusht të vitit 2015, parlamenti i Kosovës miratoi me shumicë votash ligjin për Gjykatën e Posaçme, e cila me emrin Dhomat e Specializuara, do të veprojë në Hagë me gjykatës e prokurorë ndërkombëtarë dhe nën ligjet e Kosovës.

“Ka shumë gjera për t’u thënë dhe për të ndodhur para se gjërat të vijnë në vend dhe të më lejojnë të vendosë për akuzat. Në fund do të bëjë atë që më detyrojnë ligji dhe provat, kur të jemi gati, asnjë minutë më herët e asnjë minutë më vonë. Unë besoj fuqishëm se nxitimi nuk është mik i drejtësisë, por as vonesat e panevojshme jo“, tha ai.

Kryeprokurori Schwendiman tha se është i vetëdijshëm “për ndjeshmërinë politike për atë çfarë jam duke bërë, por do të udhëzohem vetëm nga faktet dhe ligji.

Unë nuk flas se kush, çfarë apo kur. Nuk do të përmend farë se kush është apo nuk është në tryezë” tha ai, duke nënvizuar përkushtimin për të punuar me pavarësi të plotë. “Nuk marr udhëzime nga askush” tha ai duke nënvizuar ndërkaq edhe çështjen e mbrojtjes së dëshmitarëve si një nga sfidat në punën e dhomave të posaçme që do të trajtohet me përparësi.

Administratorja e Dhomave të Posaçme Fidelma Donlon, tha se gjykata shpreson të fillojë veprimtaritë juridike në pjesën e parë të vitit 2017, duke përshtatur rregullat, procedurat, para se kryeprokurori të ngritë akuzat ndaj cilido të pandehur.

Gjykata është ende në proces të emërimit të gjykatësve që do të përcaktojnë rregullat, tha ajo.

Hetimet rreth pretendimeve për krime lufte të kryera nga pjesëtarët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, kishin nxitur reagime dhe protesta ne Kosovë, ku pohohet se në këtë mënyrë po bëhet barazimi me mizoritë e forcave serbe gjatë luftës së viteve 1998 1999.

Zyrtarët perëndimorë pohojnë se Gjykata do të ndihmojë heqjen e reve të zeza mbi Kosovën dhe ajo do të veprojë në përputhje me ligjet e Kosovës.

Nga Ilir Levonja/Florida/

Prej datës 19 gusht në kinematë e Amerikës, po shfaqet një film me titullin War Dogs. Ose lufta e qenëve. Nuk është se ka kapur majat. Por as pa të fare nuk ka kaluar. Mua përshembull, më ndali një kolege. Dhe midis të tjerave më pyeti se a ishte e vërtetë ajo që kishte ndodhur në vëndin tim. Filmi kështu, thotë, ndërtuar mbi një ngjarje reale. Bëhej fjalë për Gërdecin. E si mund të harrohet për ne shqiptarët ajo e shtunë marsi, e 2008-tës. Gjithsesi, filmi është i përqëndruar në mashtrimin e madh, që dy të rinj i bëjnë Pentagonit. Duke i përlarë një kontratë të majme, treqind milonë dollarë për të blerë dhe pajisur me armë, aleatët amerikanë në lindjen e mesme. Po aty bën pjesë edhe Shqipëria ime. Kjo është një e vërtetë e pamohueshme. Ndërtimi i socializmit…, forcimi i vendit, bërja e tij një kështjellë të pamposhtur në brigjet e adriatikut, na ktheu edhe në hambar të barotit dhe predhave. Nga ana tjetër, krejt të papërgatitur. Si dhe për shkak të tensioneve politike të vazhdueshme. Divizionet, brigadat, repartet, pavarsisht se çfarë mbartnin depot e tyre ishin kthyer në një pranverë të punëve të errta. Kjo falë edhe 1997-tës, luftrave të shpërbërjes së Jugosllavise. Dhe dërrmës për tu pasuruar brenda natës.

Janë disa paralele që hiqen me vendet e rajonit, duke filluar që nga prishja e Bashkimit Sovjetik.

Megjithatë, demokracitë e rajonit tonë mbeten akoma në kushtet e brishta. Krahasuar me demokracitë e tjera. Dhe për më tepër, akoma të paçliruara nga doktrina e të ashtuqujtuarve baballarë të vendit. Filmi është i gjithi një sarkazëm e stilit amerikan, karshi sigurise, mbarëvatjes. Apo edhe seriozitetit të Pentagonit. Megjithëse ka edhe pëshpëritje se është një nga ato lojra t e trukura që nuk u mësohet kurrë e vërteta. Dhe që ashtu vdesin.

Pjesë e pragmatizmit amerikan.

Por prapë, neve na ka cëmbitur. Dhe si për dreq, na ka afruar me ato vende ku sa më shumë përpiqet inteligjenca ta largojë shqiptarinë. Dyfish e tërheq injoranca, dyfish e shtynë andej, nga gëlon rëra dhe bestytnitë e shoqërisë patriarkale.

Me Afganistanin, Irakun, Sirinë etj.

Sot vendi ynë është konkurent në tregjet e drogës. Kur një qeveri shpalli dëshmorë e trofe me shpërbërjen e një vatre si Lazarati. Dhe kjo e gjitha një çudi që nuk e di se çfarë emri t’i japësh.

Sot një shtetar i yni, në darkë mohon që në Shqipëri kultivohen kanabasi etj. Në mëngjes çon policinë diku, në prezencën e një gazetari të huaj. Dhe pret, shkatërron djeg, masive bimësh në fjalë.

Sot kryeministri i vendit i kënaqej filmit Lufta e qenëve. I kënaqej pamasë, Luftës së qenve. Ndërkohë që aty përflitet Shqipëria, jo kundërshtari i tij. I kënaqej si qen, kur i lehnin qentë.

Në një provincë të vendit, palët habiten me rezultatin e zgjedhjeve.

Se si blejnë me pak para një familje votash. Një fis të tërë. Një katund. Dhe i kënaqen çudisë së tyre.

Sot një qeveri e tërë. Dhe një turmë e tërë rektorësh, bëjnë makinacione llotarish të drejtash studimore. Si e si të shpien kontigjente me shumicë tek universitetet private. Duke nëmur, pjerdhur, rrënuar, maskaruar etj…, univeristetet shtetërore.

Ndërkohë që ua kanë kyçur pagesën fëmijëve të tyre nëpër universitetet më të mira të botës.

Duke i dhënë më shumë pushtet absurdit të çudisë së tyre.

Që është as më shumë e as më pak një luftë qenësh.

Sot një nënë shqiptare i lutet Zotit që fëmijës së saj, vajzës apo djalit, t’i dali llotoja e Amerikës. Ndërsa një baba e bën me vrap socialist a demokrat. Ose e shtyn të hapi një parti. I këshillon për së pari politikën. Se ndryshe nuk rregullohet në punë. Nuk ka të ardhme.

Sot në vendin tonë shpallet menjëherë në kërkim një pedagoge që mori 100 euro. Si pjesë e çudisë, mendësisë, shitblerjes së gjithçkaje të mundshme. Ndërsa dekorohet, lartohet e i jepen poste në qeveri, atij që vjedh miliona në tendera. Atij që shfrytëzon për prostitucion gruan apo vajzën e kushuririt. Atij që vret, pret. Dhe që publikisht kërcënon si njërin apo tjetrin krah.

Filmi Lufta e qenve?

A nuk është kjo e gjitha një luftë qensh.?!

Do ja shohën fundin vitin që vjen. Me njerëzit e lidhur staneve ku kultivohet kanabisi. Me aeroplanët mushkonja që bien sa në Divjakë. Dhe sa në Lezhë.

THE WASHINGTON POST: SHTETET E BASHKUARA KANE NE PLAN QE VJETIN E ARDHSHEM TE PRANOJNE TE PAKTEN 110000 REFUGJATE/

Permbledhjen e artikullit e pergaditi per Diellin Gjon Kadeli/

Administrata e Presidentit Obama ka ne plan te pranoje vjetin e ardhshem, te pakten 110000 te hikun nga vende te ndryshme te botes.

Sekretari i Shtetit John Kerry, i njoftoi te marten ligjvendesit mbi kete plan, gja qe shton numrin nga 85000 me 2016, dhe 70000 qe ishte gjate tri vjeteve te maparshme. Kjo don te thote, nji shtim prej 57 per qind, ne pranimin e refugjateve, qe nga vjeti 2015-te, si rrjedhim i vazhdimit te konflikteve ne Siri, Irak e vende te tjera; gja qe ka shkaktue ikjen ne mase te emigranteve, qe kerkojne strehim ne Europe, Kanada e vende te tjera.

Nji funksionar i nalte i qeveris, i cili nuk pranoi te tregonte emnin, per arsye se ky plan nuk asht njotue ende zyrtarisht tha se “Ky plan perputhet me bindjen tone, se te gjitha vendet duhet te bajne ma shume, per te ndihmue njerzit qe kane ma shume nevoje.”

Zyrtari ne fjale tha se Zotni Kerry u tha ligjvenesve,”Ne qofte se asht e mundun me pranue ma shume te hikun, ne do t’a bajme kete gja.”

Breznime radhe, Shtetet e Bashkueme kane qene nji vend strehues, per njerzit qe jane detyrue te largohen nga vendlidja e tyne, si rrjedhim i persekutimeve te llojeve te ndryshme.

Nga Dalip Greca/

Gazeta “Dielli” është njoftuar nga Bostoni se të Dielën, 18 Shtator 2016, në Kryekishën Orthodokse Shqiptare të Bostonit, Katedralen”Shen Gjergji”, që njihet ndryshe edhe si Kisha e Nolit, do të organizohet një ceremoni me praninë e Ministrit të Jashtëm të Shqipërisë z. Ditmir Bushati dhe ambasadores shqiptare në Washington Znj. Floreta Faber, ku do të dorëzohet origjinali i Shtampës së njohur të Faik Konicës. Kjo shtampë është ruajtur në arkivin e Kishës së Nolit prej vitesh. Shtampa ka shoqëruar të gjitha publikimet e Konicës, përfshi revistën”Albania”. Nuk dihen ende arsyet përse kjo Shtampë po dorëzohet tani në Tiranë, ku shteti shqiptar nuk ka ndërmend që të organizojë ndonjë aktivitet për Faik Konicën. Kureshtja të con tek pyetja:Përse nuk u riatdhesua së bashku me Faik Konicën kjo Shtampë në prill 1995, ku Vatra se bashku me Komunitetin shqiptar ne SHBA ne bashkepunim me Qeverine Shqiptare ne drejtimin e Aleksander Meksi kthyen eshtrat e Konices ? Natyrisht qe shtampa aty ka qene, jo e fshehur!

Le të shpresojmë se Shtampa do të ruhet dhe nuk do të pësojë fatin e varrit, ku prehen eshtrat e Faik Konicës, që është dëmtuar nga keqdashës dhe shteti është treguar i pazoti për ta ruajtë.

Përse tani?

Ka mundësi që “ndërmjetësi” i dorëzimit të Shtampës të Faik Konicës këto diët në Tiranë të jetë ndikuar nga fakti se Federata Panshqiptare e Amerikës VATRA, vitin 2016 e ka shpallë vitin e Faik Konicës. Veprimtaritë një vjecare të Vatrës do të mbyllen me një simpozium shkencor kushtuar Faik Konicës, një ekspozitë me rreth 50 fotografi si dhe promovimin e dy romaneve misterioze të Faik Konicës” “Martesa e Lejlës” dhe dhe “Sotiri e Mitka” që mbajnë pseudonimin Jean de Kroïa (Gjoni i Krujës) dhe që sillen në gjuhën shqipe nga studiuesi Fotaq Andrea dhe janë të sponsorizuara nga Federata Panshqiptare e Amerikës “VATRA”.

Por le të kthehemi tek Shtampa me inicialet e Faik Konicës që do të riatdhesohet të Dielën: Cfarë përfaqëson ajo, në c’rrethana u krijua, prej cfarë materiali është bërë, kur u shfaq për here të parë, cili ishte artisti që e realizoi atë, si dhe ku e kur u përdor?

Për të marrë përgjigje për këto pyetje unë iu drejtova studiuesit të njohur të Faik Konicës, z. Fotaq Andrea.

Ja përgjigja e tij:

***

I dashur Dalip,

Ishte një surprize tepër e këndshme që më emocionoi thellë lajmi që shtampa e Faik Konicës do të vijë këto ditë në Tiranë që nga Katedralja e Bostonit. Është një ngjarje madhore sepse kemi të bëjmë simbolikisht me një “riatdhesim të ri të Rilindasit erudit Faik Konica” që e donte Shqipërinë moderne, me mentalitet të përparuar perëndimor, në gjirin e familjes së bashkuar evropiane.

Shtampa Faik Konica, e njohur ndryshe si “EX LIBRIS F. K.”, është pjesë e pandashme e personalitetit të tij të lartë,të cilën ai nuk e ndau në asnjë çast të jetës, ashtu sikurse nuk ndau kurrë nga dora librin, apo gramafonin. Krejt biblioteka e tij e pasur përmbante këtë vulë të tij, një shtampë e realizuar bukur artistikisht me germat e veta speciale prej platini, që përbënin artin e tipografisë koniciane të Albania-s dhe të librave të tjerë që ai shtypi me ato germa.

EX LIBRIS ka qenë vazhdimisht në modë tek personalitete të larta të Letrave dhe zakonisht shprehin grafikisht një simbolikë apo moto ideali të personit që e përdor, ose pastaj një formulë filozofike, etj.

Tek Albania, në tetor 1899, viti III, shfaqen për herë të parë germat e veçanta të platinit apo letrinat me zbukurime florale e ravijëzime, krahas një morie vinjetash nga fauna dhe flora e sidomos simboli i shqiponjës. Po ashtu në fund të Albania-s nga tetori 1899 Konica jep emrin e shtypshkruesit të tij kryesor me adresën: F. Donnay Imprimeur 398, Chaussée de Ëaterloo.

Mendoj se shtampa EX LIBRIS F.K. është realizuar nga skulptori belg Paul Nocquet, mik i ngushtë i Konicës, me të cilin ai u ushtrua në sportin e skermës gjatë kohës së qëndrimit në Bruksel. “Kam thyer kushedi sa shpata me të”, i shkruan Konica Apolinerit.

Shtampa, përbëhet pra nga dy germa platini F.K. (Konica bleu shumë shtrenjtë disa familje germash platini që përbëjnë bukurinë e artit tipografik të Albania-s) dhe nga dhjetë gjarpërinj që rrethojnë inicialet e emrit të tij, si dhe këtë logo poshtë tyre në greqisht:

“Flasin keq e do vazhdojnë të më përgojojnë, por mua aq më bën”.

Është kjo një moto koniciane me theks tepër aktual, kur edhe sot e kësaj dite po shfaqen në shtyp  antikonicianë të tërbuar që e deformojnë mendimin e tij, duke luajtur me citate të shkëputura nga konteksti dhe nga vetë fryma e kohës kur janë shkruar.

Që shtampa konciane vjen më në fund në Tiranë, që një pjesë identitare e gjeniut Faik Konica vjen në Atdhe, në këtë vit jubilar shpallur nga VATRA VITI FAIK KONICA – ja një gjest fisnik dhe një dhuratë e bukur e shqiptarëve të Amerikës dhe e Kishës shqiptare të Bostonit për gjithë shqiptarët e vërtetë që e duan me zemër Shqipërinë, Kosovën dhe kombin shqiptar, që e duan të përparuar e të ndriçuar, ashtu siç e donte me shpirt edhe vetë Konica kur shkruante : “PARANDJEJ NJË SHQIPËR TË LULËZUAR DHE INTELEKTUALE”.

Pershendetje të ngrohta

Fotaq Andrea

Shenim: Bashkengjitur EX Libris F.K.  realizuar nga une artistikisht, si dhe nje pjese e vogel e artit tipografik te Albanias, ku shfaqet germa “K”  (rrshti i parafundit) me ravijëzime që Konicës i dhanë idenë e gjarpërinjve, te gjithe ata qe e sulmonin eger,sidomos ne jeten personale.

NGA MAKENSEN BUNGO*/Nju Jork/

Atë  ditë   Edmondi,  kur  u  kthye  nga  puna, rrugës  për  në  shtëpi,   u  takua  me  Nafizin. U  përshëndetën  dhe  vazhduan    rrugën   bashkë. Duke  ecur në rrugën  afeër   burgut,  ndëgjuan    thirrje  dhe  brohoritje “ Poshtë  armiqtë!  Me  vdekje !…

…Në  litar! “ dhe  këngë  revolucionare  të  koihës.  Ndaluan. Thirrjet dhe  brohoritjet nuk  pushonin.

– Nxjerrin  të    burgosurit   në  ballkon,-tha   Nafizi  dhe  u  zvedh.

Herë  mbas  here   Komiteti i  Rinisë  antifashiste  i  atij  qyteti   organizonte    para  Burgut  të  Madh demostrata  me   të  rinj   dhe  me  kandidatë  për  anëtarë  partije     për të  nxitur  urrejtjen  kundër  të  burgosurve  polikë  .

Edmondi e  pa  Nafizin  që u  sverdh   dhe  bëri  të  largohet , por   ai    e  ndaloi  dhe  i  tha  :

– Jo  ! Shkojmë  andej  !

Edmondi  e  kuptoi  ,  se  Nafizi  mendoi  ,  se  mund  të  shikonte  atje  babanë  e  tij    .  Ate  e  kishin  dënuar për  axhitasion   e  propogandë     me  shtatë  vjet  burg  e  punë  të  detyrueshme  dhe  ato  ditë   nga  hetuesia   e  kishin   dërguar  në  burg  .

U  nisën  të  dy  në    heshtje  . . .

Sheshi  para  burgut  ishte  mbushur  plot  .   Ata  thirrnin  me  të  madhe  ,  këndonin  pa  pushim  këngë  të  luftës  ,  valëvitnin  flamuj  shqiptar  me  yllin  e  kuq  mbi  kokën  e  shqiponjës    ,   flamuj  të  Jugosllavisë  e  të  Bashkimit  Sovjetik   ,  ngrinin  sa  më  lart  portretet  e  Enver  Hoxhës  e të  Koci  Xoxes  ,  të  Titos  e  të  Stalinit  dhe  tundinin  pankarta   të mëdhoja  me  parulla   të  ndryshme.

Ngjitur  me  burgun  ishte  drejtoria  e  burgut  ,  një  ndërtesë  dykatëshe  me  një  ballkon  në  mes  përballë  sheshit  .

Ata  të  dy   shkuan  te    sheshi  para  burgut ,  ndëgjuan  këngët  dhe  thirrjet  ,  panë  flamujt  ,  portretet  e  parullat  e  shumta   ,  por  nuk  u  cuditën ,  se  c’po  ndodhte  . Ata  kishin  mësuar  , se  të tilla  demostrata  ishin  zhvulluar  edhe  më  parë  përpara  burgut  dhe  prej  andej    pastaj  manifestuesit   duke    manifestuar  kishin   shkuar  edhe      para  Gjykatës  Ushtarake  .    Ata  të  dy  nuk    u  cuditën     edhe  ,  kur  në  mes  të  demostruesve  panë  nëndrejtoreshën  e  shkollës  Normale  të  atij  qyteti  e    kujdestarin  e  konviktit  ,  që   nxitnin   konviktorët   ,     të    bërtitnin  sa  më  shumë  e  të  ngrinin sa  më  lart    portretet  dhe   pankartat    me  parulla  .

Nafizi  i  shikoi  ata  të  dy  dhe i   tha    Edmondit  :

_  Eee ,  i  vështron  ?

Edmondi  ,  pa  u  shqetësuar  fare  ,  iu  përgjigj  :

_  Këto  kuadro  i  drejtojnë  sot  shkollat   tona  .

Mbas  pak    filluan  të  nxjerrin  në  ballkon  të  burgosurit   .

Nxuarrën   të  dënuar  e  të  pa  dënuar  ,   një  nga  një    me  duar  të  lidhura  me  pranga  ,  që  të  mos  hidheshin  nga  ballkoni  dhe  me  dy policë  anash  ,  që  të  mos  arratiseshin  .    Sa  nxuarrën  të  burgosurin  e  parë , sheshi  para  burgut  ushëtoi  me  të  madhe  :

_ Hakmarrje  !  Hakmarrje  !  Në  plumb    !  Në  litar  !   Poshtë   tradhëtarët  !

Dhe  valëvitën     flamujt   sa   më   shumë  e  i   ngritën    portrtetet  e   parrullat  sa  më  lart  dhe    sheshi  gjëmoi  nga  kënga  “ Hakmarrje  ,  rini  / dëshmori   thërret  ,/ që   ra   për   liri  /  dhe  truallin   e  vet ! “

Të  burgosurit   rrinin  pa  lëvizur  ,  e  në  heshtje  ,  se   i  kishin  porositur ,   që  të  mos  thonin  asnjë  fjalë .  Ata      ndëgjonin  këngët  e  shikonin  flamujtë  ,  portretet  e  parullat  dhe  i  vështronin  demostruesit    me  mëshirë  .  Me  atë  qëndrim    ata  të  burgosur   të  prangosur    ,   midis   policëve  të  diktaturës  ,  lart   në  atë  ballkon  , dukeshin  si  buste  që  sfidonin  diktaturën    .

Ishin  djem  të  rinj  ,  ishin  burra  të  pjekur  ,  ishin  pleq  të  thinjur ,  nga  qyteti  ,intelektualë  ,  tregtarë ,  ushtarakë e  pasunarë    dhe    fshatarë  nga  krahina  të  ndryshme  , që  kishin  marrë  pushkët  e  kishin  luftuar  kundër  fashizmit  e  nazizmit  dhe  ishin   prangosur  ,  se  nuk  kishin  pranuar  që  në  Shqipëri  të  vendosej  një  diktaturë  .

Demostruesit  ulurinin  , të  burgosurit  heshtnin  .  Demostruesit  poshtë  thirrnin  për  gjak  ,  të  burgosurit  lart  në  ballkon  me  qëndrimin  e  tyre  të heshtur  hymnizonin  paqën  .

Nafizi    i  shikonte  ata   dhe  priste me  padurim   dhe   ankth   ,  që  të  nxirrnin  edhe  babanë  e  tij  .

Mbas  disa  të  burgosurve  e  nxuarrën  edhe   ate   .

Nafizi  sa   e  pa  të  atin  të  prangosur  ,  u  tmerrua , nuk  e  përmbajti  veten  dhe  thirri  me  sa  fuqi  që  pati  :

_  Baba  !

Edmondi  e  kapi  për  krahu  dhe  e  porositi , që  të  pushonte  .

Ai  duke  psherëtitur  ,  i  tha  :

_  Babai  !

Kur  e  vështroi  mirë  dhe  e  pa  me   flokë  të  qethur  e   të    pa  u  rruar  prej  shumë  ditësh  ,  të    dobësuar  ,   e    të   sverdhur  ,   të  rraskapitur  dhe  të  plakur  , tha  :

_  Sa  paska  ndryshuar !

Dhe  filloi  të  shtërngojë  grudshta

Demostruesit  bërtitnin  e  ulurinin  ,  tundnin  flamurët  e  portretet  dhe    thirrnin  me  këngë  vdekjen  .  Babanë  e  tij  ishte  hera  e  parë  , që  e  nxirrnin  në  ballkon  dhe    i    ndëgjonte  dhe  i   shikonte   demostruesit    i habitur ,  se  si  ishin   ndërkryer    ata  njerëz  .

Mbas  pak  policët  e  muarën  dhe  e  futën  në burg  .  Nafizi  duke  psherëtitur  ,  tha  :

_   Sa  do  të  ketë  vuajtur  !

Dhe  shtoi  :

_  Ne  e  kuptonim  ,  që  në  hetuesi    e   torturonin    ,  nga    që     teshat  e   tij  ,  që  i  merrnim  të  gjakosura  , por   jo   kaqë   shumë    .

Mbas   pak nxuarrën  në  ballkon  një  të  burgosur  tjetër  .  Ishte  i  moshuar  ,  i  kërrusur  nga  vitet  dhe  i  prangosur  si  të  gjithë  të burgosurit   e  tjerë  . Ishte  dënuar  me  shumë  vite  .

Ai  kishte  studjuar  në  Stamboll  për     avokat   .Ishte   një  ndër  atdhetarët  më  të     përmendur    të  atij  qyteti  . Ishte  i  njohur sidomos   për  hapjen  e  shkollave  shqipe  gjatë  sundimit  turk  .  Ishte    përpjekur  edhe    për  hapjen  e  shkollës  Normale  në  atë  qytet  dhe  më  vonë   kishte  qenë   për  një  kohë   edhe   profesoir  në  atë  shkollë       Për  këtë  veprimtari  qeverria  turke  e  kishte  burgosur  në  burgun  e  atij  qyteti  .  Kishte  marrë  pjesë   në  mbledhjen   e   Vlorës  në  vitin   1912     dhe  kishte  nënshkruar  Shpalljen  e  Pavarësisë    .Kishte  kundërshtuar  pushtimin  fashist  dhe  italianët  e  kishin  internuar  në  një  ishull   të  largët   tok  me  disa  atdhetarë  të  tjerë  . Në  parlamentin  shqiptar  kishte  qenë  deputet  i  atij  qyteti në  dy   legjislatura  .  Gjatë  luftës  ,   në  vitin  1943 ,  kur   ishte  bashkuar  Kosova  me  Shqipërinë  ,  ai  kishte  shërbyer  atje  si  prefekt  dhe  kishte  punuar  me  mish  e  me  shpirt  për  hapjen  e  shkollave  shqëipe  atje     . Për  veprimtarinë  e  tij  në  Kosovë  Qeverria  shqiptare  që  në  ditët  e  para  mbas  lufte   e  kishte  arrestuar    , e  kishte        burgosur  po në  atë  burg  ,  ku  e  kishin  burgosur  turqit   dhe   e  kishte  dënuar  . Tok  me  atë  i   kishin  burgosur  edhe  të  birin  ,  dy  dhëndurrët  e  tij  dhe  njërën  nga  vajzat  .

Kur  e   nxuarrën  ate   në  ballkon   ,  sheshi  para  burgut  gjëmoi   fort  nga  thirrjet  ,  flamujt e  Jugosllavisë  dhe  të  Bashkimit  Sovjetik  tok  me  flamurin  shqiptar  me  yllin  e   kuq   te  koka  e  shqiponjës  u  valëvitën  me  forcë   ,  katër   portretet   e  udhëheqësve  komunistë     dhe  pankartat me parullat  e  ndryshme   u  ngritën    sa  më  lart  e këngët  ushtuan  më  shumë . Ai  në   mes  dy  policëve  të  diktaturës  i  prangosur  si  një  kriminel  , ndëgjoi  thirrjet   e  demostruesve  për  vdekjen  e  tij  ,  shikoi    flamujt,  vështroi  portretet  , lexoi   parrullat  te  pankartat    ,    ndëgjoi  dhe    këngët  ,  që  nxisnin  gjakdedhjen  midis  shqiptarëve   dhe  psherëtiti  .  Pastaj    kujtoi  përpjekjet  e  tij  për  Shqipërinë  ,  si  kishte  menduar  ai  të  ishte  Shqipëria  dhe  si  ishte  katandisur  ajo   .   Shikoi edhe    prangat  në  duarët  e  tij  ,  shikoi  edhe  dy  policët  ,  që  ruanin  ate   e   u    mendua   tristueshëm  . Psherëtiti  thellë  .  Pastaj        i  ngriti   duarët  lart  ,  i  tundi  fiort   dhe  thirri  me  sa  fuqi  që  pati  :

_  Rroftë  Shqipëria   !

Sheshi  ,  sa  ndëgjoi  thirrjen  e   tij  ,  ushtoi  nga  ulurimat  e  demostruesve  :

_ Vrajeni ! Në  litar !  Vrajeni  tradhëttarin  !  Kuislingun ! Të  poshtërin  ! Armikun   Kriminelin  !

Ai   i  shikoi  ata  me  keqardhje  dhe  tundi  kokën  me  hidhërim  .   .

Policët  sa  ndëgjuan  thirrjen  e  tij  ,  e  qëlluan   me  grushta   dhe  i  ranë  me  shqelma      e  ai  i   gjakosur  u  përplas  në  tokë  .

Nafizi  mbylli  sytë  ,  që   të  mos  e  shikonte        atë   krim   të  shëmtuar    ,  ndërsa  Edmondi  bërtiti  :

_  Mosni  !  Mosni  !

Pastaj  policët  e  tërhoqën  rrëshqanthi  duke  e  shqelmuar  dhe  e  cuan    në  burg  gjysëm   të  vdekur  .

Ata  të  dy  shikuan njëri  tjetrin  në  heshtje  . Të  dy  ishin  svedhur  .  Asnjëri  nga  ata  të  dy  nuk  tha   një  fjalë  .  Nuk  qëndruan  më  aty  . Ulën  kokën  dhe  u  larguan  ngadalë  .  Si ecën  ca  ,  Edmondi  tha :

_  Vaj  medet  ,  moj  Shqipëri !

*( Fragment   nga  romani  i  pabotuar  “ LEGJENDA   E    NJË    DASHURIJE )

Grupi i Vajzave të Tërbaçit/

Nga MSc. Albert Habazaj, studiues i etnologjisë dhe folkorit/

Dy fjalë hyrëse/

 Folkori femëror po e pasuron dhe e zbukuron hijshëm folkorin tradicional, me zbatimin e normave të traditës, si dhe duke mbajtur mirë parasysh parimet specifike, ato “ligjet” e pashkruara, që e bëjnë folkorin lloj të veçantë artistik. Folkori femëror po rishfaqet guximshëm, mes sfidash, ballafaqimesh e konkurencash, por edhe mes miqësirash, qokash e hatëresh. Turbullohet folkori nëpër llagëmet e “turbofolkut” ende. Dhe përsëri shfaqet i vërtetë, i qartë në dritë të diellit dhe në furtuna të vetëtimave. Veçse një gjë nuk e kuptojnë si duhet apo bëjnë sikur nuk e kuptojnë si duhet shkruesit e mëdhenj e me kollare të shkrimeve të rënda e me goxha vëllim për folkorin, specialistët e jurive, vlerësuesit e notavënësit e krijimtarisë folkorike në tërësi dhe të këngës labe në kuptimin më të ngushtë të këtij punimi. Krijimi folkorik i këngës labe, sikurse folkori shqiptar apo dhe folkori i popujve të tjerë, mik ka ka vetëm natyralitetin dhe origjinalitetin e tekstit të poezisë popullore, muzikën, instrumentet (kur dhe ku përdoren, si tejtëhu), vallëzimin popullor (vallen), krahas veshjes, mjedisit, kohës dhe hapësirës së praktikimit. Ka mik vetëm nivelin artistik, cilësinë e lartë, shndërrimin në krijimtari folkorike nëpërmjet qarkullimit folkorik të një bashkësie të caktuar, jetës që bën në komunitet, pëlqimit apo shpërfilljes nga banorët dhe asgjë tjetër. Një nga figurat më të njohura të folkoristikës shqiptare sot, prof. dr. Agron Xhagolli përmend veçoritë e folkorit, ato “ligjet” e pashkruara të magjisë hyjnore, të cilat na rrëmbejnë në gjirin e Mbretësisë së Këngës labe, ndër të cilat, profesori përmend: “karakterin e tij sinkretik (të folkorit- shën. im: AH); përhapjen gojore; improvizimin; prirjen ndaj së bukurës, sublimes; lidhjen e së bukurës me të dobishmen; pasqyrimin e atypëratyshëm apo menjëherë pas ndodhjes apo shfaqjes së dukurive të ndryshme; zgjidhjen e çështjeve të shtruara nga pozita e bashkësisë apo të komunitetit; kontrastin e prerë; dinamizmin estetik; përgjithësimin tipologjik; parimin e zbukurimit; koncizitetin; simbolimin nga pozitat e bashkësisë etj.”. (Xhagolli, Agron, “Etnologjia dhe folklori shqiptar”, Vlorë, “Triptik”, 2017, f.17). Folkori, në rrjedhat e kohës, pëson ndryshime, deri edhe transformime, por asnjëherë nuk mund të shkëputet prej traditës, kritereve të krijimit e të funksionimit të vetë folkorit. Edhe kënga labe. Në vitet 1970 mbahet mend grupi i vajzave të Dhërmiut, (sot bashkia Himarë, qarku Vlorë) që u mirëprit si një dukuri e re folkorike në rang kombëtar. Po në atë kohë u paraqit në hapësirat lokale të Mesaplikut e Lumit të Vlorës edhe Grupi i Vajzave të Tërbaçit (sot bashkia Himarë, qarku Vlorë).  Sot, mbi bazën e traditës së Grupit të vjetër të Vajzave të Tërbaçit shfaqet Grupi i Ri i Vajzave të Tërbaçit, si një risi cilësore e polifonisë labe.

Tërbaci, historia, kënga. Tërbaçi i Labërisë ka emër të mirë në histori për liri, dituri e kulturë. Krahas burrave të shquar në rrjedhat e kohës, fshati ynë, që duket si fole shqiponjash mbi luginë të Mesaplikut, me kontributin e gruas dhe vajzës tërbaçiote në luftërat për pavarësi, liri, emancipim shoqëror, dinjitet dhe përparim, i ka dhënë kujtesës kombëtare thesare të çmuara. Miro Tëbaçja me histori fluturon në këngë dhe legjenda. Trimëresha e Tërbaçit, Legjenda Miro u rrit bonjake, pa nënë e pa babë, dhe, siç e këndon kënga “hasmit pashallarë,/ i vranë vëllanë”, pabesisht e padrejtësisht. Kështu realiteti shndërrohet në legjendë … Miro Tëbaçja ngrihet si heroinë popullore, që doli nga gjiri i këtij fshati, u vesh e u ngjesh si djalë dhe ormisi (vrau) pashain e Beratit, sepse tërbaçiotët s’mund të duronin më t’i jepnin haraçe hordhive barbare gjatë pushtimit feudal ushtarak të Perandorisë së vjetër osmane.  

Siç ka bërë emër në histori, Tërbaçi ka emër të lartë dhe në folkorin shqiptar me vallen dhe këngën hijerëndë labe tërbaçiote. Falë birit të fshatit tonë, dragoit të këngës labe, Kujtim Micit të paharruar, më 1966 u krijua i organizuar e i strukturuar grupi polifonik i Tërbaçit, që më vonë u quajt nga të tjerët dhe specialistët Grupi i Madh i Tërbaçit. Ky grup u ngrit mbi bazën e traditës së të parëve, ardhur si stafetë e bukur e trashëgimisë shpirtërore me vargje e melodi karakteristike vendore, që përhapej gojë më gojë nëpër gëzime, dasma e ceremoni familjare.

Kjo majë folkorike nga Grupi i Madh i Tërbaçit u arrit falë tre elementëve të veçantë të Kujtim Micit: talentit të jashtëzakonshëm krijues, dhuntisë së rrallë organizative dhe autoritetit të padiskutueshëm me të gjitha grupmoshat. Ishte vetëm 29 vjeç kur filloi atë punë kulturore titanike në Tërbaç. Kujtim Mici ishte mësues i spikatur, drejtori më jetëgjatë i shkollës 8 vjeçare “Halim Xhelo”, Tërbaç dhe drejtuesi i vetëm, regjisori, krijuesi i teksteve – perla të gurrës popullore. Ai konceptoi, projektoi dhe realizoi punën e grupeve sipas sistemit zinxhir. Krijoi grupin e burrave për këngë e për valle, grupin e grave, grupin miks, grupin e fatosave dhe të pionierëve të shkollës, siç quhej atëhere dhe, më vonë, grupin e famshëm të vajzave të shkollës së mesme të Bratit, (nga që në Tërbaç nuk pati gjimnaz). Këto grupe funksioninin paralelisht, pa ndërprerje avktiviteti në fshat, në lokalitet, në zonë, në rreth, nëpër festa, ceremoni e festivale, funsiononin si një ansambël i mrekullueshëm ylberor, saqë dhe krijuan stilin tërbaçiot të këngës labe. Tashmë, folkori i mirëfilltë tërbaçiot ngrihet në stadin e folkorit të kultivuar mbi shtratin e traditës, duke i freskuar karakteristikat lokale e duke i pasuruar ato me elementë të rinj. Në këngën polifonike labe të Tërbaçit, sidomos me të pakapshmin Sinan I. Hoxha, ashtu sikurse në këngën e Himarës së meteorit Neço Muka e bilbilit Dhimitër Varfi apo smokthinjoçen qazimademçe, që na e sjell me shkëlqim të qartë Hysen Ruka, dallon tejdukshëm karakeri etnoveçues, po aq sa karakteri etnopërbashkues si pjesë e së tërës folkorike.

Dy fjalë për grupin e grave dhe vajzave. Siç e shprehëm, se ashtu ka funksionuar rregullisht, krahas grupit të burrave, u ngrit dhe grupi grave, po në vitin 1966. Personalisht i mbaj mend edhe fillimet e këngës grarishte tërbaçiote, që të organizuara e të regjistruara në Radio Tirana nisën me njësinë folkorike “Tërbaçi, gur’ e përrallë, ma-ja-ve…”, që ia merrte me aq ëmbëlsi, shtruar e qetë, grarishte, ish – mësuesja e mirë Hatixhe Hodo (dtl. 1937, me arsim të mesëm pedagogjik), bijë nga Radhima, nuse në Tërbaç, ia thyente Edie Muho (dtl. 1938, me arsim 7 vjeçar, kthyese e grupit), ia hidhte Farì Skëndaj (dtl. 1936, me arsim 7 vjeçar) dhe ia mbushnin (mbanin iso) disa gra të tjera. Të tria, këto që u përmenda emrin kanë qenë zërat kryesorë të këngës dhe sot janë më moshë të tretë, gëzojnë respekt nga fshati, fëmijët, nipërit e mbesat. Shumë këngëtare të tjera të këtij grupi janë larguar nga jeta. (Qofshin përjetë të paharruara dhe të kujtuara nga brezat e pasëm!) Krahas këtij grupi më të vjetër, krijuesi ngriti dhe një grup me vajza të reja, ku spikatën, sidomos në vitet 1968 – 1972 vajzat e Tërbaçit: Dashuri Hodo (Mehmetaj), Afërdita Demo (Nevraj), Natasha Hoxha (Rrapoj), e paharruara Besie Hodo (Mehmetaj), Lumturi Hodo (Habazaj), Fatbardha Lushaj (Lulaj), Velide Shirokaj, Fatbardha Barjami (Kapo), Bukuroshe Abazi (Ramohito), Pestrova Mehmeti (Abazi), Ferzilete Barjami, Shpresa Abazi (Gjondeda), Nazo Dautaj (Ribaj), Shpresa Kapo (Çelaj) etj., nga të cilat, disa ishin angazhuar qysh me grupin e nxënësve e të tjera, shpesh herë e në vijimësi, këndonin edhe me grupin miks. Shpresa Kapo dallohej (që me grupin e fëmijëve në Gryka) dhe në krye të valles, si më e gjata në trup e grupit elegant dhe hedhëse me ngjyra të pastra e të ngrohta e këngëve të Nazos. Si tekste, drejtuesi u jepte së pari ato të traditës, të krijuara nga Xhebro Gjika, Hamdi Hodo, Sinan Gjondeda, Sinan Mullahu, Puçe Veliko apo pa autorësi (autorë anonimë). U kënduan po ashtu tekste të Kujtim Micit, i cili i ngriti shumë artistikisht si poezi dhe melodi. Grupi i vajzave i ka sjellë stilit Tërbaçiot përherë nota të freskëta e të bukura në këngë. Marrëset kryesore të grupit kanë qenë:

1. Natasha Hoxha (Rrapoj) me këngët “Dëshmorët e fshatit tonë – Dola në saba’ pa dirë” (teksti Xh. Gjika), “Le t’ja thot’ labi në Jugë” (teksti K. Mici), dhe “Këngë për dëshmoren bonjake Anife Kiçaj” (teksti H. Hodo). Mbahet mend (janë dhe çertifikatat përkatëse si dëshmi) që me këngën “Le t’ja thot’ labi në Jugë” grupi i Tërbaçit fitoi çmmin e parë në Festivalin Krahinor në Brataj, ku u vlerësua edhe marrësja. Nuk këndoi shumë vite me grupin, pasi u largua nga Tërbaçi (martesa puna, largësia, pamundësia).
2. Dashuri Hodo (Mehmetaj), ka qenë një marrëse me zë të qartë, të lirshëm, që rridhte vrullshëm, sidomos me këngën “Ç’i gjet’ zakonet që pamë” (teksti K. Mici, 1967), e cila pati jehonë për vitet kur u këndua, u përhap, u pëlqye, u regjistrua në Radio Tirana dhe transmentohej shpesh, sepse dhe motivi i saj qe lufta kundër mbeturinave dhe zakoneve prapanike të kohës së kaluar. Kjo njësi folkorike me ritëm recitativ i dha hov këngës së Tërbaçit. Dashuria jeton në Tërbaç. Janë si familje këngëtarë, (megjithëse në Tërbaç dhe gurët këndojnë labçe).
3. Afërdita Demo (Nevraj), marrëse nga më të vjetrat e grupit të Tërbaçit, e cila dallohej për shqiptimin e kumbueshëm të fjalëve në melodi, sidomos në këngën “Ju, bijt’ e Tërbaçit plak” (teksti K. Mici), që harmonizohej aq mirë me mbushjen (ison) në krahët e notave liriko-epike të këngës aq të dashur për ne. Dhe Afërdita, sikurse Natasha pak vite bëri me grupin, për arsye se u largua nga fshati.
4. Bukuroshe Habazaj (Ramohito) (dtl.: 30.11.1953-) u angazhua me grupin në vitet 1971-1973. Ka marrë pjesë në veprimtari të dendura artistike – kulturore në një kohë të shkurtër të aktivizimit të saj me grupin e më gjerë. Në qershor 1973 ishte marrëse e këngës “Flet Halimi, është i gjallë”, me tekst të mësuesit krijues, të paharruarit Zaim Hoxha. Gjatë viteve, që punoi në vendlindje, ishte mësues Zaimi që krijoi këngën shumë të bukur me vlera artistike, estetike dhe emocionale “Veshur Bronx e ballë lartë” kushtuar tërbaçiotit të madh Halim Xhelo, figurë demokratiko-revolucionare për pavarësi, liri e përparim, e rangut kombëtar. “Flet Halimi, ësht’ i gjallë,/ për atë s’ka vdekje./ Do sikur të thot’ ca fjalë/ bashk’ me ne në mbledhje./ Rri e do të puthë dheun,/ rri, po nuk i rrihet…” janë  disa vargje thurur nga mësues Zaimi për grupin e shkollës, që kishte ngritur drejtor Kujtimi dhe mësuesi kujtestar, mësues Rexhepi me ne, e, kur u bë kjo këngë, më 1973, ishim në klasë të shtatë dhe bënim prova me këtë tekst, me marrëse Nazon, për të cilën do të flasim në vijim. Bukuroshja ka qenë heqëse vallesh deri dhe prezantuese e festivalit zonal dhe në shkallë rrethi, (falë timbrit të kulluar të zërit), që u zhvillua në Sheshin e Flamurit, qershor 1973 si pararendës përgatitor për Festivalin Folkorik Kombëtar të Gjirokastrës të tetorit 1973. Për shkak se u martua, në gusht të atij viti, u shkëput nga grupi dhe shkoi në Shijak me familjen që krijoi.   
5. Fatbardha Barjami (Kapo), ka qenë një nga marrëset e dalluara të grupit, me rrënjë e degë kënge. U shqua sidomos si prijëse e valles dhe marrëse e valles mikse të kënduar: “Hidhe vallen, Shqipëri” (teksti K. Mici). Kishte një zë melodioz, të fortë, të ëmbël, të lirshëm, që e zotëronte grupin dhe e nderonte këngën. Nuk lëvizi nga fshati, por për arsye të angazhimit me punët e pushtetit dhe drejtimit të komunës, nuk mund të vijonte shumë vite me grupin miks apo atë të grave të fshatit.
6. Ferzilete Barjami, motra e Bardhës, i dha një impuls lirik të veçantë këngës tërbaçiote. U dallua si marrëse e dashur, me zë trëndeline, sidomos për këngët me motive baritore të dashurisë. Janë të shumta këngët e Ferziletes, ku, ndër të tjera, do të veçonim ato me dy marrës: djalë-vajzë, ku ajo bën rolin e vajzës si marrëse tërësisht tek këngët e Kujtim Micit, si tek: “Dil çoban nga tënda!”, apo tek e famshmja “Bujkesh’, më shkele meranë…” etj., etj. Pati jetëgjatësi me grupin e Tërbaçit, por duke u martuar në Tiranë, vetvetiu do të ndodhte shkëputja.
7. Nazo Dautaj (Diana Ribaj) (25.06.1960-) dhe vajzat e Mesaplikut. Qysh në vitet 1967 – 1970, krijuesi zbuloi, përgatiti, inkurajoi dhe realizoi një marrëse fenomenale, bonjaken shembullore Nazo Dautaj (Ribaj), e cila shkëlqeu si marrëse dhe tronditi Festivalin e Tretë Kombëtar të Gjirokastrës më 1978 me këngën lapidare si tekst, melodi dhe interpretim “Gjurmë të kuqe latë mbi borë” – himn për Brigadën e Pestë Sulmuese Heroinë e Popullit. Zëri i Nazos magjepsi krijues, kompozitorë, orkestrantë e muzikantë. Ajo s’qe këngë. Ajo qe simfoni labe. Ajo s’qe simfoni. Qe një operë epiko-lirike. Dhe Nazua qe vetëm 17 vjeç, kur filloi provat me këtë këngë. 18 në Festival. Kalamake. Po aq ishin dhe  gjashtë vajzat e tjera. Adoleshente. E pabesueshme, kur e kujton sot dhe e krahason me çupat e kohës që jemi. Çfarë kanë patur në grykë ato vajza që ndezën atë zjarr folkorik të paparë në Kalanë e Gjirokastrës?! Një forcë tronditëse, një interpretim mjeshtëror nga grupi i vajzave të shkollës së Bratit apo i vajzave të Mesaplikut, si u quajt e mori nam atëherë. Një ndërthurje e rregullt dhe e këndshme e shumë tingujve magjikë, ngjyrave ylberore, etj., krijuan atë tërësi të harmonishme të “Shamikuqes Bramyshnjë lëndinë”. Grupi i vajzave kishte 7 veta; katër nga Tërbaçi dhe pikërisht Nazua – marrëse e talentuar, Shpresa Kapo (Çelaj), një hedhëse e përsosur, Vangjelina Gjini (Deda) dhe Shazie Hoxha (Shyti), që mbushnin këngën me iso, së bashku me Dilore Ballën (Arshiaj) nga Gjormi dhe Baire Hasanin nga Lezhani. Khtyese e këtij grupi simpatik vajzash gjimnaziste ishte Fedirete Sulçaj nga Mesapliku. Dhe ku nuk dhanë shfaqje ato thëllëza mali?! Në Vlorë, në Gjirokastër, në Libohovë, në Përmet, te Ura e Përmetit, në Sarandë, në Delvinë…Dhe u pritën si princesha.

Një visar të ri për folkorin tonë solli me zërin e saj brilant Nazua me këngën liriko-elegjiake “Mal’ i Çikës kokën uli”, 1979. Tekstit të viganit Kujtim Mici, zëri i marrëses Nazo Dautaj i dha dinjitet dhe emocion artistik sfidues. Karakterit sinkretik të këngës labe të Tërbaçit i dha krenari. Fjalë e muzikë e interpretim në këtë perlë folkorike ishin në një unitet me të vërtetë harmonik. Pak vite bëri në Tërbaç Nazua, pas mbarimit të shkollës së mesme dhe, detyrimisht, u ndërpre veprimtaria folkorike e saj. Sot jeton në Athinë me bashkëshortin e dashur e fisnik Besnik Ribaj dhe gëzojnë dy fëmijë: një djalë e një vajzë. Takimi rastësor me të, të mërkurën e 3 gushtit 2016, ndërsa bëheshin prova me grupin e grave të Tërbaçit, qe një mrekulli (falë rastësisë që u kthye për pak ditë pushime në Vlorë me familjen dhe mundësisë e takimit që na krijoi Shpresa Kapo Çelaj, shoqja e saj më e ngushtë e fëmijërisë, që në klasë të parë, shoqe e shkollës fillore në Gryka, e tetëvjeçares në Fshat, e së mesmes në Brataj; të pandara në këngë). Kujtuam atë shoqëri aq të pastër, sinqerisht të padjallëzuar e vëllazërore në kuptimin më ideal të fjalës. Kujtuam vitet e lavdishme të këngës. Shpresa, Nazua dhe unë kemi qenë shokë klase nga klasa e parë në Gryka (1967) deri sa mbaruam klasën e tetë sipër në Fshat (1974-’75). Shpresa vazhdoi shoqërinë me Nazon dhe në shkollën e mesme në Brataj. Në tetëvjeçare në klasë me ne qe dhe Hava Çelaj Muçaj, me të cilën ato vijuan udhëtimin në Brataj të tria, ndërsa unë shkova në Tiranë me bursë në gjimnazin ushtarak (ish-Shkolla e Mesme e Përgjithshme Ushtarake “Skënderbej” (1975-’79) … Qysh në 8 vjeçare, po ravijëzohej profili folkorik i Nazos si marrëse absolute. Më kujtohet kur krijuesi thuri këngën baladeske “Të lutem, o nënë e dashur!” – kushtuar dëshmorit të fshatit Riza Salati, ndërtuar në formën e dialogut midis nënës dhe djalit. Një këngë e bërë me shumë ndjenjë, dashuri e dhembshuri, ndërtuar me ritëm recitativ, me metrikë 8 rrokëshe dhe rimë të kryqëzuar ab ab. Viti 1973. Kemi qenë në klasë të shtatë. Nazua ia mirrte këngës në rolin e nënës, gruas së dëshmorit, ndërsa, në rolin e djalit, ia merrja unë, Albert Habazaj. Largimi nga fshati, që 15 vjeç me shkollë e detyra larg vendlindjes, për kohën nuk mund të më rikthente më me atë grup fantastik, që s’ribëhet më…Nazua mbeti e paarritshme në interpretim, falë zërit të saj, që sikur vinte nga hyjnitë në tokë; po ashtu falë dhe natyrës së saj serioze, thjeshtësisë e karakterit të fortë. Disa e quajnë Vaçe Zela e këngës së Tërbaçit, disa i thonë Inva Mula e këngës labe e disa i flasin Ermonela Jaho e stilit tërbaçiot. Nazua i dëgjon qetë, qesh ëmbël, se e kupton që ia thonë me respekt e dashamirësi njerëzit këto vlerësime, veçse ua kthen: “U faleminderit, po, këtyre hënave, nga jemi ne, sikur nuk i mbamë dot peshat që s’i ngrëmë dot apo që s’na përkasin. Si thoni?-Sikur u kërkon miratimin me qortim për ato fjalë që të sajve, u dalin nga shpirti. -Unë jam Nazua. Thjesht. Më mjafton kaq. Ju e dini që si kam qejf ato superlativat vend e pa vend. Apo na e heq dera euforinë!… Jeni shumë të mirë! Hajt’ të këndojmë tani, se ndaj erdha t’u takoj, se më kish’marrë malli për këngë!…

Grupi i fatosave të Tërbaçit. Qysh në klasë të tretë, Nazua spikati si marrëse e rrallë e këngës labe të Tërbaçit dhe s’iu nda më asaj. Ishte pikërisht viti 1969. Kujtim Mici krijoi grupin e parë të fatosave të Tërbaçit, me 10 vogëlushë të klasës së tretë, që ishim: Nazo Dauti-marrëse, Krenar Mehmeti-kthyes, Shpresa Kapo-hedhëse, në mbushje (iso) Sulote Kapo, Liri Gaçe, Donika Rroko, Vangjelina Gjini, Kaçandon Çane, Farudin Gjondeda dhe unë, shkruesi i këtyre radhëve, Albert Habazaj. Duke kërkuar në arkivin personal, gjej disa fletë të zvedhura, shkruar me laps, që mezi lexohen. Për të qenë i vërtetë, unë po e plotësoj këtë shkrim, me shënimet ashtu siç i kam shkruar, pa ua tjetërsuar kuptimin, sepse ashtu ka qenë e vërteta e jetuar. (Unë s’di e s’mund të gënjej, sepse jam përdorues i penës dhe jo shpërdorues i saj). Po shkëpus nga shënimet e vjetra pjesën ku shkruaj për grupin e parë të fatosave të Tërbaçit, si quhej atëherë: “Kishim grupin miks, grupin e pleqve, grupin karakteristik të burrave, të valleve, grupin e vajzave dhe grupin më simpatik, atë të fatosave [janë 8 rreshta që nuk e dalloj qarët shkrimin] Grupi i fatosave doli në skenë për herë të parë me këngën: “Do këndoj xhaxhi Enverit/ dhe nënës Parti/ për të mirat që na sollën/ ne, brezit të ri/ nëpër kopshte na mësojnë,/ sa jemi fëmi/ dhe në shkolla na dërgojnë/ ne për dituri./ Tani që jemi fatosa/ lule na ke ti,/ kur të rritemi dhe pak,/ ushtar’ në kufi,/ Shqipëris’ i dalim zot,/ kemi zjarr në gji”. Me këtë këngë u bëmë të njohur në Festivalin Zonal të Vranishtit. Më vonë morëm jehonë me këngë të tjera, kur dhamë shumë shfaqje përpara sheshit të Flamurit dhe në sallën e kinoklubit “Perlat Rexhepi”. Kënga e fatosave të Tërbaçit dukej sikur hidhte tufa-tufa në sallë luleborë, lulëkuqe e luleshqerre. Çiltërsia fëminore ndërthyrej me ëmbëlsinë e zërave dhe jepte një kombinim të bukur melodioz që të mbushte me emocion. Dhjetë veta kishte në fillim grupi i fatosave, 6 vajza e 4 djem, [Ky grup shënohet si i pari i këtij formati në Tërbaç (shën. im, i sotëm – AH)]: Nazua, që ia merrte këngës si cicërimë biblili, Krenari, që kur ia kthente kumbonte si trokje buzë shpatit, Shpresa që e dridhte zërin aq bukur e me ndjenjë, Sulotja, Liria, Donika, Vangjelina, Kaçandoni, Farudini dhe Alberti, që bënin iso. Inçizuan dhe në radio disa këngë, si “Zemrën shkëmb e ballin lart”, marrës Alberti, kthyes Krenari, hedhëse Pesa; apo “Gjirokastra heroike”, “Zëra po ushtojnë”, “Kjo kalaja jonë e fortë” etj., marrëse e të cilave ishte Nazua, thyes Kruqi e hedhëse Pesa …

Tani ata janë rritur, disa këndojnë me grupin e fshatit, të tjerë janë nëpër shkolla, ku mësojnë për agromonë, mjekë, oficerë, naftëtarë, për t’i shërbyer Atdheut në çdo skaj. Gjatë pushimeve të verës mblidhen për vit, kujtojnë fëmijërinë e çiltër e ja thonë këngës në hije, te lisi i Bilbilave, si i thonë fshatarët vendit me hije të freskët ku mblidhen artistët amatorë të Tërbaçit. Nazua është marrëse e grupit polifonik dhe zërin e saj e dëgjojmë shpesh në këngët e grupit “Unë shaminë e zezë e preva shqiponjë”, “Gjurmë të kuqe latë mbi borë” apo në këngën “Kemi një shok më pak, po një amanet më shumë”, kushtuar kujtimit të ndritur të shokut Hysni Kapo. Pasardhësit e grupit të parë të fatosave e kanë çuar më tej traditën. Ata janë valltarë të mrekullueshëm, porsi baballarët. Ja, Mireli, që e heq vallen sikur është burrë serioz e duke dredhur shaminë; pasohet nga Beni, Dashamiri, Andi, Genci, Tori, Arbiri …, serbesë e me sytë që u shkrepin çika stërralli …”. Siç e shpreha më sipër, paragrafët vendosur në thonjëza janë shkëputur nga shënimet e mia me titull: “Këngë që gurgullojnë si gurrë mali”, dhjetor 1979, f. 9-11. Lehtë vihet re atmosfera romantike dhe me ngjyra politike, por ashtu është shkruar në ato faqe, s’mund t’i ndryshoj. Vërehet po ashtu, se poeti i madh liriko-epiko i vargjeve të skalitura për tekstet e këngëve të mëdha të Tërbaçit të madh kishte, tek-tuk, edhe tekste me përmbajtje politike, disa nga të cilat, qëlloi që i kemi kënduar dhe ne, fëmijët, ndër të të cilat, duhet pranuar se kishin edhe tekste të rëndomta, artistikisht të dobëta dhe jashtë botës fëminore, me mjete jo të natyrës së popullit, që denatyralizimin e folkorit kanë finale, sepse janë folkorizma. Mund të themi dhe s’mund të themi: “Ashtu ishte koha. Ashtu kërkohej”. Ashtu bëhej. Lum, kush ruante raportet dhe nuk shkarravitej, aq më keq ekstremisht, si ca të patalentuar, që sot mohojnë ç’kanë shkruar e kënduar dhe na dalin të persekutuar e flasin si pasnesër apo, si i thonë ndryshe, kuvendojnë si kaposhi majë plehut. Mos gënje, qerrata! Është e neveritshme gënjeshtra, sido që të jetë puna, sido që ta keshë patur hallin. Aq më tepër sot, që diktatura iku, vate… Apo i ha hija e saj ca e ca. (Kthehemi në tekst, se mërzita veten, jo më ju, lexues të respektuar, prandaj më falni).

7. Grupi i sotëm i grave të Tërbaçit që ne pëlqejmë ta quajmë dhe ato ashtu kanë dëshirë t’u flasim me emrin e thjeshtë, të bukur, historik dhe simbolik: Grupi i Vajzave të Tërbaçit (ish-vajzat e viteve 1975-’80)… Ikën kohëra, erdhën kohëra. Rrodhën vitet. “Turbull lumi, turbull-o” thotë një këngë e vjetër. Jeta na vjen si det me lule dhe furtunë. U venit grupi i vajzave, iu harrua emri. Dhe Dragoi i këngës së Tërbaçit u plagos, u sëmur, ra, iku. Por, ai ka qenë. Bëri emër, na dha dhe na la emër. Dhe ne kemi qenë dikur dikush. Bëmë emër. Tërbaçi na lindi, na mësoi, na inkurajoi, na pëlqeu, na vlerësoi dhe na nderoi. Ndodhën ato që ndodhën e që ne i dimë mirë, por s’është e nevojshme të dalin matanë qafës së Shënmitrit, se mërziten e na qortojnë të parët. Të qajmë gjithë jetën, atëhere? Jo! Për nder të Tërbaçit, për paharrim të Kujtim Micit, për dinjitetin tonë do ta ringremë grupin, se s’bën! – Kështu thanë gratë e Tërbaçit, të cilat u organizuan në këtë grup të veçantë, që ka një simbolikë të madhe. Ato janë shoqe që nga fëmijëria, në përgjithësi të ditëlindjes  Gjashtëdhjetë. Janë nëna të nderuara, janë bërë dhe gjyshe të lumtura. Po kush janë këto zonja tërbaçiote, kush janë këto strëmbesa të Miro Tërbaçes, që sikurse Ajo me jatagan, këto me këngë po ia bëjnë forra dhe shënojnë emrin në historinë kulturore të fshatit e hapësirave tutje? Ato janë 9 zonja të respektuara, familjare të rregullta, që kontribuojnë vullnetarisht për vendlindjen dhe pikërisht: Shpresa Kapo (Çelaj), (02.03.1960-), Baftie Dautaj (Xhelili), (07.03.1963-), Hava Çelaj (Muçaj), (02.02.1960-), Shpresa Habazaj (Gjondeda), (25.03.1959-), Lavdie Goxho (Xhaka), (30.11.1958-), Liljana Rrapi (Kapo), (07.08.1961-), Evgjeni Habilaj (Seferi), (01.10. 1964-), Vangjelina Gjini (Deda), (-.-.1960-) dhe Margarita Kapo (Habilaj), (03.10.1965-). Shtatë janë bija Tërbaçi, nga të cilat pesë janë martuar po në Tërbaç (dy Shpresat, Lavdia, Vangjua dhe Rita) dhe tri në fqinjë, (Havaja në Brataj, Baftua në Lapardha, Gjena në Gjorm, ndërsa Liljana, bijë Gorishti, është nuse në Tërbaç). Fillimgushti 2016 është edhe ditëlindja e këtij grupi. Më datat 2, 3 gusht e në vijim, mbasditeve u mblodhën, u organizuan e nisën provat mbasditeve, duke sakrifikuar nga koha e tyre, e familjes, e nipërve dhe mbesave për të përmbushur një misioni shumë fisnik. Me mundësitë e tyre, ende pa mbështetje financiare, këto gra dinjitoze, sedërtare dhe nëna tërbaçote të nderuara u paraqitën për herë të parë me një buqetë me lule këngësh në Festën e Fshatit, në takimin e brezave, të shtunën e 20 gushtit 2016, vetëm me grupin e tyre të pagëzuar “Grupi i Vajzave të Tërbaçit”. Dhe synojnë që “Ditë më të mira paskëtaj të vinë” për promovimin, prezantimin, përhapjen dhe dobinë e këtyre visareve për komunitetin në hapësirë dhe nëpërmjet videoklipeve. Në repertorin e tyre ka këngë tërbaçote të stilit grarisht, ku ndihet se kontakton me një art të lashtë të traditës, po ashtu kërkesat e tyre janë për risi me tekste dhe melodi, të përshatshme dhe të pranuara nga banorët e trevës. Kanë krijuar një grup korret, kompakt, të mirëkuptueshëm, që të japin përshtypjen se janë nëntë motra. Baftua është marrëse. Dhe Liljana. Kthyese Rita, hedhëse Shpresa Kapo. Shpresa bën dhe marrësen. Grupi që mban këngën, që e mbush në vijën e duhur melodike me iso, me Havanë, Shpresa Gjondedën, Lavdien, Vangjelinën e Evgjeninë bën, jep e përhap një jehonë harmonike të konsoliduar. Kanë këngë për Tërbaçin, për sintesën e tij historike, që vjen si himn për folenë e shqiponjave, siç e quajmë ne vendlindjen, një këngë mallëngjimi, homazh për Kujtim Micin e paharruar. Këto zonja fisnike, shoqe dhe motra të mia, kërkuan këshillim me mua, Albert Habazajn, autorin i këtij shkrimi, për t’u organizuar si grup polifonik i grave të Tërbaçit. Unë i ndihmoj aq sa mund dhe bashkarisht kërkojmë të realizojmë të duhurën, se ka kohë që humbi. Kërkojmë ta realizojmë dhe për respekt të kujtimit të paharruar të Kujtim Micit të madh të Tërbaçit. Në repertorin e zgjedhur ka këngë të vjetra, por bazën e përbëjnë këngët e Kujtim Micit. Në festën e Tërbaçit u paraqitën me  këto tri këngë: “Himni i Tërbaçit”, marrëse Liljana Kapo, kthyese Rita Habilaj, hedhëse Shpresa Çelaj, teksti Albert Habazaj; “Elegji për dragoin e këngës”, marrëse Baftie Xhelili, kthyese Rita Habilaj, hedhëse Shpresa Çelaj, teksti Albert Habazaj; dhe “Tërbaçi ynë”, marrëse Shpresa Çelaj, kthyese Rita Habilaj, hedhëse Baftie Dauti, teksti Kujtim Mici. Në vijim, Grupi i Vajzave të Tërbaçit u plotësua me aktivizimin e dy zërave të fuqishëm Vitore Shiroka (Vera), bijë dhe nuse në Tërbaç dhe Floreta Caca (Lutaj), bijë nga Tërbaçi, nuse në Lapardha. Premton një ndihmesë të çmuar në tekste dhe në vijën melodike mjeshtri i këngës labe, Pelivan Barjamaj, monument i gjallë i lirikës dhe epikës poppullore me aromë trëndeline. Baza folkorike e “Grupit të Vajzave të Tërbaçit” janë meloditë e pasura të gurrës tërbaçiote dhe tekstet e fuqishme të Dragoit të këngës labe, të paharruarit Kujtim Mici. E veçantë është kënga e tij aq mbresëlënëse “Nënat tona shqiptare, nëna moj!”, të cilën këto gra të nderuara e kanë kënduar qysh kur ishin vajza të reja, 40 vjet më parë. Po ashtu, ka dhe këngë të ndryshme lirike, këngë të lindjes, nina-nana (ninulla), këngë zbavitëse, me motive nga puna e përditshme, të përvajshme, këngë festash, ritmike, me ritëm gazmor, shoqërore, dashurore, dasme, gëzimtare, këngë të jetës. Duan të vijojnë gjurmët artistike të Nazos dhe ta nderojnë, sa të kenë zë e shpirt, Kujtimin e Kujtim Micit të pavdekshëm.

Zonja Lela Prodani, ndër 30 gratë më të suksesshme në industrinë e financave në Amerikë/

Një durrsake me profesion analiste investimesh, është shpallur në listën e 30 grave më të suksesshme në fushën e investimeve institucionale në Amerikë. Bëhet fjalë për Lela Prodanin, analiste investimesh në Mercy Health në St. Louis, karriera e së cilës është ngritur në majat e saj më të larta në një hark kohor shumë të shkurtër. “Trusted Insight”, rrjeti më i madh në botë i investitorëve institucionalë, e ka renditur durrsaken Prodani, në top 30-shen e grave në ngritjen e shkallëve të karrierës në industrinë gjigante të financave. Por sa e vështirë është të fitosh një titull të tillë prestigjioz në Amerikë, dhe mbi të gjitha kur je femër? Me sa duket akoma më e vështirë është kur flitet për gjininë femërore, pasi kjo industri, tradicionalisht është dominuar nga meshkujt. Një pozicion që kërkon fuqi, autoritet, përkushtim, përballje me sfidat, dhe sigurisht shumë profesionalizëm. Por pasioni për këtë profesion nuk e ka penguar Lelën që t’ia dalë mbanë, dhe madje të arrijë aty ku çdo analisti tjetër do t’i dukej ëndërr në një periudhë kaq të shkurtër.

Rrjeti prestigjioz “Trusted Insight”, ka realizuar një intervistë të gjatë me Lela Prodanin, të cilën e ka përzgjedhur në kopertinën e revistës së saj, mes 30 femrave të tjera më të suksesshme.

Më herët, në tetor të 2015-s, Lela Prodanit i është atribuar çmimi prestigjioz i “Investitorëve Institucionalë” dhënë nga “Investor Intelligence Awards” .

Shkrimi i plotë i publikuar në “Trusted Insight”:

*Intervistë nga revista Trusted Insight me Analisten e investimeve në Mercy Health.

Lela Prodani është analiste investimesh në Mercy Health. Prodani filloi si analiste investimesh në nëntor 2013 dhe u rrit në detyrë po në nëntor të 2013-s. Më përpara ajo punonte si analiste e produkteve teknike dhe e performances në Mercer, si dhe analiste kapitalesh dhe specialiste e fondeve të përbashkëta tek Smith, Moore & Co. Prodani është e diplomuar në Biznes Ndërkombëtar dhe ka një Master Nga Universiteti Webster. Gjithashtu është e certifikuar në matjen e performancës së investimeve.

Trusted Insight: Financa është një industri që në mënyrë tradicionale është zotëruar nga meshkujt. Sa vazhdon të jetë i vërtetë ky mendim?

Lela Prodani: Puna ime e parë pas mbarimit të kolegjit ishte në një zyrë tregtare në një firmë të vogël broker. Kur fillova, shumica e këshilltarëve financiarë ishin meshkuj, dhe shumica në zyrat mbështetëse ishin femra. Të gjitha aktivitetet e tregut, ku unë kam marrë pjesë, ishin kryesisht të mbizotëruara nga meshkuj. Edhe sot, në fushën e investimeve institucionale, femrat mbeten një minoritet.

Megjithatë, pavarësisht kësaj që thashë më parë, unë nuk mendoj që gjinia është penguese për të pasur sukses. Pasi unë u largova nga firma broker, disa femra ishin rritur në detyrë në pozicione me autoritet dhe fuqi. Ti mund t’ia dalësh në këtë industri, pavarësisht nëse je një femër apo një mashkull. Diskriminimi mund të ketë qenë mbizotërues shumë kohë më parë, por nuk mendoj se kjo përbën më një problem. Unë besoj se çdo grua që hyn në industrinë e investimeve mund t’ia dalë të ketë sukses, për aq kohë sa ka pasion për këtë profesion.

Në rastin e ekipit në Mercy, katër profesionistët e investimeve janë të ndarë në mënyrë të barabartë : 2 meshkuj dhe 2 femra. Kjo më duket shumë inkurajuese dhe pres që të shoh edhe ekipe të tjera që mundohen të rrisin diversitetin.

Trusted Insight: A ka ndonjë gjë që industria mund të bëj për t’u përkujdesur që më shumë femra të angazhohen në të?

Lela Prodani: Po. Unë në fakt po diskutoja për këtë me Elizabeth Jourdan, përfaqësuesja jonë CIO në Mercy rreth mënyrave për të rritur angazhimin e femrave në këtë industri. Ajo është pjesë e një nisme në “Shoqatën CFA” në Saint Louis që po punon për të inkurajuar sa më shumë femra t’i bashkohen profesionit të investimeve dhe të ndjekin Charter CFA. Ky grup përbëhet nga meshkuj dhe femra. Ato po mendojnë të bëjnë shumë aktivitete që nga mbledhja e një grupi investitoresh femra për të biseduar rreth temave si aftësitë negociuese dhe mundësitë për karrierë, deri tek organizimi i takimeve sociale, ku anëtarët ndajnë përvojat e tyre rreth punës në një firmë investimesh.

Më duket sikur sa herë që ne bisedojmë me femrat, nuk ka shumë femra që luajnë golf. Sa herë që ka një event biznesi që përfshin golfin, shumë pak femra duan të shkojnë. Grupi po mendon të organizojë një aktivitet golfi, ku dikush të mund t’i mësojë bazat e golfit përpara se ato të mund të luajnë. Kjo mund të ndihmojë që më shumë femra të marrin pjesë nëpër aktivitete biznesi ku ato nuk do të shkonin, thjesht sepse nuk dinë si të luajnë golf. (Batutë e përdorur nga Lela për të treguar me humor se femrat janë të afta për gjithçka, madje dhe për ato “punë” që konsiderohen vetëm si pjesë e meshkujve).

Gjithashtu unë mendoj se në këto aktivitete duhet të tërheqim edhe studentët e kolegjeve, t’i edukojmë ata dhe t’i nxisim drejt ndjekjes së një karriere në investime. Të rrisësh ndërgjegjësimin është çelësi për të përfshirë sa më shumë njerëz, veçanërisht femra në këtë industri.

Trusted Insight:  Ekipi i investimeve në Mercy ka një përqasje përgjithësuese. A mund të na tregosh për dinamikën e ekipit dhe ndarjen e detyrave?

Lela Prodani: Për momentin ne jemi katër persona në ekipin tonë të investimeve. Tony Waskiewicz, si Kryeoficeri i Investimeve, Elizabeth Jourdan  përfaqësuese e CIO-s, unë si analiste e investimeve dhe Mike Werner si Menaxher i Operacioneve dhe Manaxhimit të Riskut. Gjithashtu ne kemi dhe asistenten Beth Gray, e cila është ajo që na mban të gjithëve të organizuar. Tani ne jemi duke kërkuar t’i shtojmë një tjetër anëtar ekipit tonë, i cili do të fokusohet në manaxhimin e riskut.

Siç e përmendet edhe ju, ne kemi një përqasje përgjithësuese. Megjithatë, rolet tona janë paksa të ndara. Unë dhe Elizabeth fokusohemi tek investimet me vëmendje. Ne jemi përgjegjëse për formulimin e ideve fillestare, për mbajtjen e kontakteve të ngushta me menaxherët tanë aktualë, dhe me monitorimin e ekspozimit dhe pozicionimit të portofolave (aksione, investime).Mike merret me anët operacionale të fondeve. Tony mbikëqyr si investimet ashtu edhe anët operacionale të portofolave; ndërkohë që na nxit çdo ditë që të mendojmë përtej zyrës sonë për të gjetur mënyra të reja për të përmirësuar portofolat dhe për të zgjidhur çështjet në mënyrë proaktive. Ndonëse detyrat na mbajnë pak të ndarë, ne komunikojmë në mënyrë të vazhdueshme me njëri-tjetrin: ne mblidhemi dy herë në javë ose më shumë sipas nevojës për takime zyrtare, ku rishikohen dhe diskutohen portofolat, e më pas merren vendimet.

Trusted Insight: Mercy Health praktikon investimet me përgjegjësi sociale. Na trego rreth këtij misioni.

Lela Prodani: Kjo është një pyetje shumë e mirë. Në këtë moment investimi me përgjegjësi sociale ka vetëm një kufizim për duhanpirjen, por ne po marrim një iniciativë për të zgjeruar mandatin tonë për përgjegjësitë sociale. Tani po punojmë me Misionin këtu te Mercy për të na ndihmuar të formulojmë ide dhe struktura të mira.

Ne kemi një takim të komitetit tani shpejt, dhe ne po përgatitemi të drejtojmë investime me përgjegjësi sociale,iniciativa dhe përqasje në procesin e ESG-së.(mjedis,shoqëri,qeverisje-tre shtyllat e qëndrueshmërisë). Këto përqasje mund të variojnë nga pasqyrimet përjashtuese (të ngjashme me kufizimin kundër duhanit që po zhvillojmë momentalisht), në investimet me menaxherë që përfshijnë pasqyrimet e ESG-së në proceset e tyre, deri tek qasjet më direkte, si investimet me impakt. Tani në po planifikojmë t’i tregojmë komitetit rreth kësaj teme dhe aplikimeve të saja. Pasi ta kemi diskutuar me komunitetin rreth mënyrës që Mercy dëshiron t’i qaset përgjegjësisë sociale, atëherë do ta zbatojmë. Ne kemi filluar bisedimet me menaxherët tanë rreth SRI-së dhe ESG- së. Shumë nga menaxherët tanë përfshijnë ESG-në në procesin e tyre të investimit. Gjithashtu momentalisht ne sigurojmë një listë sigurimesh të kufizuara për menaxherët tanë aktualë me mandate llogarie të ndara (planifikojmë të zgjerojmë edhe më tej këtë listë, përtej kufizimit kundër duhanit në të ardhmen). Por sërish nuk kemi bërë shumë për sa i përket investimit me impakt. Ne mendojmë se investimet me përgjegjësi sociale janë shumë të rëndësishme dhe ne po punojmë për të zgjeruar qëllimin e tyre.

Trusted Insight: A do të thoshit që investimet me përgjegjësi sociale janë ndryshim themelor në industri, apo është thjesht një modë që disa institucione po ndjekin?

Lela Prodani: Shumë investitorë europianë janë përfshirë në mandatet e SRI-së dhe ESG-së për shumë kohë. Mendoj se ne jemi pak mbrapa këtu në SHBA, por nga bashkëbisedimet e kohëve të fundit me kolegët, shumë e më shumë njerëz po marrin iniciativa në investimet me përgjegjësi sociale, veçanërisht firmat jo përfituese ose ato me përkatësi fetare. Mua më duket se investitorët dëshirojnë të bëjnë më shumë se thjesht të investojnë, ato duan të ndikojnë gjithashtu edhe në komunitet. Një nga pengesat në investimet në SRI/ESG është që ndikon në performancën e saj. Shumë njerëz mendojnë se nëse ata investojnë në SRI/ESG, ata do të kenë kthime. Ne kemi bërë disa kërkime në këtë fushë dhe nuk mendojmë se kjo është domosdoshmërisht  e vërtetë. Ne mendojmë se investimet e qëndrueshme mund të japin kthime që janë në të njëjtën linjë me etapat përkatëse. Megjithatë, ashtu si me çdo menaxher, ne mendojmë se përzgjedhja e menaxherëve është kyç në këtë fushë.

Trusted Insight: Zyrat e investimeve në spitale, përgjithësisht janë diçka e re në industrinë e kujdesit për shëndetin. Çfarë roli luajnë këto zyra në këtë industri?

Lela Prodani: Zyrat e investimeve në shëndetin publik përbëhen nga njerëz inteligjentë dhe inovatorë që përpiqen gjithmonë t’i dalin punëve përpara. Ka një ndjenjë të fortë bashkëpunimi midis ekipeve të investimeve në institucione të ndryshme. Sa herë që takohemi në konferenca ose në biseda me kolegët tanë, ne kemi bashkëbisedime të ngjashme : “Në rregull. Çfarë mund të bëjmë më mirë? Si mund t’i arrijmë objektivat dhe qëllimet tona në këtë mjedis me kthime të ulëta? Si mund të gjejmë mënyra krijuese për të përfituar nga dislokimet e tregut dhe mundësitë e reja? A mund të jemi krijues dhe të shtojmë vlera nëpërmjet zgjidhjeve më të rregulluara, si makinat me kredi, apo gjëra të tjera si këto?” Nuk është çështje konkurrence, është më tepër për të ndarë ide dhe për të ndihmuar njëri-tjetrin.

Trusted Insight: Ky lloj bashkëpunimi duket i rrallë në fushën e investimeve.

Lela Prodani: Më duket se ka më shumë konkurrencë në universitete se sa në fushën e kujdesit për shëndetin. Ne komunikojmë me kolegë të tjerë dhe ndajmë ide; unë mund t’u telefonoj kolegëve të spitaleve të tjera për ndihmë ose për pyetje në lidhje me menaxherët. “ A ke folur me këtë menaxher?” Ata janë shumë mbështetës për të ndarë ide. Ne jemi njësoj dhe mua më pëlqen shumë ky fakt.

Trusted Insight: Me çfarë sfidash të veçanta përballen zyrat e investimeve të kujdesit për shëndetin?

Lela Prodani: Kthimet e ulëta janë një sfidë e madhe. Dhe kjo jo vetëm në fushën tonë. Ndoshta është e njëjta sfidë edhe për industritë e tjera. Është shumë e vështirë të arrish objektivat dhe qëllimet tona në këtë mjedis. Ose të duhet të marrësh më shumë risqe, ose duhet të heqësh dorë nga disa likuiditete me qëllim që të mund të kesh kthime me të larta. Ndonjëherë as kompensimi (kthimi për sasinë e rrezikut) nuk është i mjaftueshëm për rrezikun e marrë në projekte. Është me të vërtetë një sfidë. Në këtë mjedis të duhet të punosh për të ulur pagesat, ose të hysh në investime private për të pasur kthime më të larta. Kjo nuk është një sfidë vetëm në fushën e kujdesit për shëndetin,është një sfidë e përgjithshme, por kthimet përfundimisht po ndikojnë në objektivat dhe qëllimet e fondeve.

Trusted Insight: Kë konsideroni bashkëpunëtorë të Mercy Health? Ku ndryshoni ju nga ata?

Lela Prodani: Unë do krahasoja Mercy-n me institucionet e tjera të kujdesit për shëndetin në rangun e 2-2.5 miliardë $ me zyra të vogla investimesh prej katër – pesë vetash. Ekipet që pëlqejnë të marrin vendime të pavarura rreth planeve të tyre, por duke qenë se ato janë kaq të vogla, përsëri ato duhet të mbështeten goxha në konsulencën e tyre. Me këta kolegë do ta krahasoja Mercy-n. Nëse do të doja ta dalloja zyrën tonë nga të tjerat, do të thosha që ne kemi një shpërndarje të lartë alternativash, rreth 50% është në alternativë dhe 50% në investime tradicionale.  Gjithashtu ndërkohë që ne investojmë me menaxherë të mirënjohur dhe të mirëvendosur, ne nuk jemi të ndrojtur të investojmë me firma boutique-sh apo me mundësi të veçanta. Ne angazhohemi në partneritete që mund të jenë përfituese për ne. Një shembull është investimi ynë bazë në një fond dislokimesh me të ardhura të larta. Ne donim të përfitonim nga likuiditeti ne tregun me të ardhura të larta. Ne kemi pasur disa biseda proaktive me menaxherë aktualë dhe ata të mundshmit, dhe thamë: “Në rregull, ka likuiditet në tregun e krediteve, çfarë mund të bëjmë për të përfituar nga kjo?” Kjo na çoi të bëheshim një nga investitorët fillestar në këtë fond. Ose një shembull tjetër, ne kemi punuar me një menaxher tjetër për të përfituar nga mundësia e BB CLO Mezz. Mendoj që kjo është ajo që na dallon nga të tjerët, gjithmonë në kërkim për mënyra që të rrisim kthimet për planet tona.

Trusted Insight: Cilat janë këshillat që do t’u jepni grave të reja që duan të hyjnë në fushën e investimeve.

Lela Prodani: Ju duhet ta keni me pasion fushën e investimeve. Ju duhet të keni dëshirën të shkëlqeni kur jeni minoritet në industri. Të gjeni një ekip pune të mrekullueshëm që ushqen njohuri dhe mendjemprehtësi financiare. Mos ndalni kurrë së mësuari.

Duhet të shohim më shumë gra në industri. Ne duhet të punojmë shumë fort për të inkurajuar gratë e reja që kanë pasion financën, të zgjedhin fushën e investimeve si një zgjedhje për karrierën e tyre. Është një karrierë shumë emocionuese, dhe për njerëz që pëlqejnë të mësojë vazhdimisht është një vend i mrekullueshëm.

*“Trusted Insight” është rrjeti më i madh në botë i investitorëve institucionalë. Ai lidhet me vendimmarrësit e investimeve në dhurimet, fondacionet, pensionet, kompanitë e sigurimeve, fondet sovrane të pasurisë, zyrat familjare, korporatat dhe sistemet e kujdesit shëndetësor.

***
Sqarojme lexuesit se jeten dhe emigrimin e Leles nga Durresi ne SHBA, Gazeta “Dielli” e ka percjelle ne nje shkrim te vecante vitin e kaluar. Ky eshte nje sukses tjeter i kesaj zonje qe perfaqson nje familje te nderuar ne Durres. Me kete rast redaksia e gazetes “Dielli”, i uron arritje te tjera zonjes se nderuar Lela Prodani!

Opinion nga Esad Gjonbalaj*/ Nju Jork/

Nga eksperienca kam mësua se puna vullnetare donë një përkushtim por edhe përkrahje morale, përkrahja gjithnjë duhet të filloj nga mesi i juaj gjegjësisht nga familja.

Puna vullnetare kërkon edhe sakrifica dhe ja që në start sërish përveç vetvetes kërkon edhe sakrificën që bën për të mirën shoqërisë të sakrifikosh edhe mirëqenien e familjes tënde. Puna vullnetare kërkon pikësëpari përkushtimin tuaj personal por edhe përkrahjen morale dhe direkte  të bashkëmendimtarëve tuaj. Në këtë komunitet të madh e të fuqishëm në aspektin kombëtar njoh atdhetar dhe aktivist të pa lodhshëm që kanë sakrifikuar çdo gjë për aspektin kombëtar, kanë sakrifikuar mirëqenien e tyre e besa edhe familjen me përkushtimin e tyre jetësor. Sot në këtë komunitet asë që i zë në gojë kush këta burra dhe gra të atdheut që punuan me vite të tera për çështjen kombëtare.

Ata burra dhe gra të atdheut sot na janë “zëvendësuar” me patriotet sezonal që 1 vit punojnë e 10 pushojnë.

Çka rendon shumë përkushtimin e këtyre atdhetarëve janë  shpifjet, trillimet dhe sajimet e disa pseudointelektualve ose te disa pseudopatriotëve që tentojnë tëdekorojnë shantazhojn ata që me përkushtimin e tyre jetësor edhe sot mbajnë gjallë lidhjet me vendlindjet e tyre, ndihmojnë në bazë të mundësive raste dhe çështje të ndryshme në aspektin human dhe kombëtar.

Patriotet sezonal dhe të vonuar sikur tentojnë që të zën hapin me  kohen sepse në kohen e duhur ata ishin të rreshtuar në rreshtin e gabuar të çështjes kombëtare.

Sot te mbyllur ne shkretëtirën e egove të tyre dhe të izoluar nga komuniteti këta pseudopatriot dhe pseudoniteletual dalldisen në mesin tonë ku nën ombrellën e bashkimit dhe unifikimit luajnë lojën djallit duke futur përçarje dhe urrejtje me trillimet dhe sajimet e tyre të ulta.

New York

16 Shtator 2016

*Esad Gjonbalaj dhe Henry Gjonbalaj, gjate vendosjes se Shtatores te Shen Terezes prane OKB

Pejë, 15 shtator 2016/Kryeministri i Republikës së Kosovës, Isa Mustafa, në kuadër të konsultimeve të gjithanshme lidhur me procesin e shënjimit të vijës kufitare ndërmjet Republikës së Kosovës dhe Malit të Zi, ka takuar sot dhjetëra banorë që jetojnë dhe veprojnë në brezin kufitar.Kryeministri Mustafa, i shoqëruar edhe nga ministri Kujtim Shala, kryetarët e Pejës e Istogut dhe deputetë të Kuvendit, kanë dëgjuar të gjitha opinionet dhe qëndrimet e banorëve të këtyre zonave, lidhur me këtë proces të rëndësishëm për vendin.Kryeministri Isa Mustafa do të vazhdojë konsultimet me të gjitha subjektet e interesuara, drejtuesit e organeve shtetërore puna e të cilave lidhet me brezin kufitar me Malin e Zi dhe përfaqësuesit politikë të interesuar për të kontribuuar në procesin e sqarimit të të gjitha dilemave të ngritura lidhur me procesin e shënjimit të vijës kufitare me Malin e Zi.

Nga Mr.Sc Blerta Haxhiaj/

Konceptimi i pushtetit shkrihen në refleksionin e subjektit dhe të identitetit ku M.F shërbehet me “Arkeologjine e Dijes” e cila si qëllim ka hulumtimin në historinë e formacioneve diskursive. Ato që organizojnë eksperiencen që njerëzit kanë për botën, prandaj le të shikojmë pak se me çfarë mund ta lidhim pushtetit si fjalë në vete dhe per vete kur e dëgjojmë ashtu siç shqiptohet pa u inkuadruar në çfarë fushe i përket ajo apo ai. Në plan të parë kur e dëgjojmë mendojmë për autoritetin, por duhet të referojmë se autoriteti kërkon vetëm një gjë ‘nënshtrimin’ pra tani e tutje kur të referojme pushtetin si fjalë në vete kemi të  bëjmë me autoritetin dhe atë që kërkon ai ‘nënshtrimin’. Metoda arkeologjike lë vend për praktika të ‘politikave gjenerale’ preçise të vërteta apo false, të cilat vendosin se cilat diskurse të pranohen apo të refuzohen. Organizime të tilla interveprojnë dhe janë të lidhura me pushtetin dhe raportet e tij. Praktikat diskursive është pikërisht vendi i artikulimit produktiv të pushtetit, elaborimi apo hulumtimi i subjektit që konçidon me shfaqjen e një diskursi mbi njeriun, me shkencat humane, që lindin pikërisht në epoken moderne me vullnetin për të krijuar një diskurs, që institucionalizon ‘individin’ si koncept. Lidhur me një identitet preçiz subjekti i një identiteti do të hulumtohet në kërkimet e saj si një teknike e domosdoshme për këtë qëllim. Një metodë e mënyrës së qeverisjes, ku subjekti është një formë e pushtetit që krijon mirazhin dhe domosdoshmërine e vetëdijes për vete për të lidhur individin për identitetin e vet. Një prepozicion nga të shumtat që na referon M.F: “Rropatje e pamate me të cilën janë përkulur në Perëndim breza të tërë njerëzish – ndërkohë që forma të tjera pune siguronin akumulimin e kapitalit – për të prodhuar nënvartjen (assujettissement) e tyre: dua të them, për t’i ndërtuar ata njëkohësisht si-subjekte (‘sujets’),“ (Kjo lloj metamorfoze jo fizike por e mbrendshme na bën të mundur që të kemi një identitet, (sub-jectum – i vënë, hedhur poshtë (lat)), një identiteti, por që të mos harrojmë gjithmonë në lidhje me pushtetin si identitet (idem – i/e njajte, po ai, njejesi) që na e furnizon po vete ai. Identiteti i dhënë  nga pushteti elaboron diskursin e subjektit të historisë duke mos njohur shtresat shtypëse të pashmangshme të zhvillimit, e referuar dhe nga autorja Camille Paglia : “Identiteti eshte pushtet” Njera furnizon tjetren mirepo nuk mund te bejme pa te, duke rifreskuar memorien me mitin e Odiseut teksa pasi verboi Ciklopim Polifem duke u arratisur therret “Une jam Odiseu “ duke u rikthyer  ne identitet – (sepse Polifemit i kishte thene se ishte Askushi) duke u rikthyer ne pushtet apo ne identitet. (Dialektika e Iluminizmit – Max Horkheimer & Theodor W. Adorno) – “te Homeri eposi dhe miti, forma dhe permbajtja jo thjeshte divergjojne njera prej tjetres, por ato edhe ballafaqohen mes tyre. Dualizmi estetik i vepres deshmon tendencen historiko-filozofike” Pushteti është diçka që qarkullon apo më mirë si diçka që funksionon si zinxhir, nuk është i lokalizuar, aty apo këtu, kurrë nuk është në duart e njërit apo të tjetrit në mënyrë përmanente. Ai ‘pushteti’ funksionon përmes organizimit qarkullues duke kapërcyer në çdo hallkë të zinxirit në një periudhë të caktuar. Foucault-ja ‘mikrofizikën e pushtetit’ e cila si pasojë e organizimit qarkullues nuk është mbi shoqërinë por tregon se koekziston mbrenda saj në brendësinë e shoqërisë aty jeton ku hulumtimi fokusohet mbi mënyrat të cilat përmes tyre qëniet njerëzore bëhen subjekte, fitojnë një identitet. Ato tregohen determinuese edhe me rolin e shkencave që flasin për njeriun, japin atë që Foucault quan ‘praktika të divizionit’ që krijojnë subjektin përmes aktit për të ndarë në një seri me një ‘tjetër’. Si shembull i kësaj nga shumë shembujt që mund të marrim implikohet edhe institucioni i çmendurisë. Pushteti dhe diskursi kanë nevojë për figurën e çmendurisë si antagoniste më të cilën i kundërvihet jonormalitetit të çmendurisë edhe pse çmenduria në epokat e më përparshme konsiderohej si diçka misterioze dhe hyjnore ku pikërisht me lindjen e klinikës psikiatrike ato i nënshtrohen diskursit mjekësor, medikalizohen, trajtohen, çmenduria bëhet një sëmundje që kurohet. Të sëmurët mendorë mbyllen në strukturat përkatëse, vëzhgohen, hetohen dhe me lindjen e klinikes psikiatrike sëbashku me të lind edhe diskursi preçiz mjekësor që konsiston në  një identiteti seksual, që në periudhën e Mesjetës ishte i shtypur dhe mohues të seksualitetit si akt dhe si zgjedhje e identitetit të saj. Pushteti tenton të nënshtrojë seksualitetin si dispozitiv i ndërtuar dhe jetësor. Diskurset represive mbi të cilat shoqëria borgjeze i shtypë dhe kur flet për seksualitetin bën për të injoruar të vërtetën natyrore të ndjenjave ku shfaqet një vullnet i ri i dijes. Me shfaqjen e diskurseve të tilla identiteti merr hov si në bazë të përcaktimit subjektiv, të anomalisë, atij seksual, identiteti dhe pushteti relacioni mes tyre është themelor në shoqërinë njerëzore sepse përmes praktikave diskursive, furnizojnë me identitet.

Shfaqja e diskurseve epistemologjike furnizon me nomenklaturë që e bën të mundur identitetin të shfaqet në një liri të kufizuar, njeriu i shndërruar në subjekt në lidhje me identitetin që e fiton në fusha të ndryshme ‘emër’, ‘numër’, ‘formë’ bile edhe ‘vepër’ (kjo është për të kujtuar autorët e kohërave të shkruara që kanë identitet përmes veprave të shkruara, monumente, vepra muzikore etj), si forcë rebeluese nga kalimi në subjekt në fitimin e identitetit është e domosdoshme diskursi epistemologjik. Me identitetin tonë të përcaktuar, i cili fillon që në momentin që lindim me stampimin e çertifikates së lindjes që mundësohet nga pushteti disiplinor apo legjislativ, që e kërkon të domosdoshme një fakt të tillë, pastaj nga identiteti individual, pason ai kolektiv, brenda një popullsie, shtresa të ndryshme të shoqërise, kur flasim për kolektiv, grupor, flasim edhe për identitete ndër-etnike, kulturore ata që i quajmë të ‘tjeret’; çfarë na dallon neve nga të tjerët? Është ‘IDENTITETI’ dhe pushteti është shumë i përgatitur të ofrojë këtë dije, pushteti disiplinor me ngritjen e strukturave përkatëse, institucioneve përkatëse konsiston në kontrollimin, disiplinimin dhe vëzhgimin e trupave duke bërë prodhimin adeguat ekonomiko-politik të trupit social prandaj si subjekt jemi të zënë në kurth me kartela identifikuese (ID), pasaporta, kartela bankare, fatura për të paguar, të cilat konfirmojnë identitetin tonë se kush jemi ne. (Vijon …)

Referenca

Foucault, Michel “Historia e seksualitetit”,

Paglia Camille “PERSONAE SEKSUALE-Arti dhe Dekadenca nga Nefertiti tek Emily Dickinson”

Foucault Michel “Disipline dhe ndeshkim – Lindja e Burgut

Kullashi Muhamedin “Pushteti dhe Dija te Michel Foucault”

Michel Foucault “REMARKS ON MARX Conversations with Duccio Trombadori

Tolstoi Lev “Lufta dhe Paqja”

Dialektika e Iluminizmit – Max Horkheimer & Theodor W. Adorno

* Konsullata e Përgjithshme e Kosovës në New York, po i kushton një rëndësi të veçantë lidhjeve të saj, me komunitetin shqiptarë të Amerikës/

* Haxhi Dauti kreu i Këshilli Shqiptaro Amerikan (KSHA),  ka dorëzuar edhe statusin, programin dhe dokumente të tjera, arkivore që lidhen me aktivitetin dhe veprimtarinë e kësaj organizate, si dhe një pjesë të fotokopjove, të takimeve, të tij me senatorë, kongresmenë, kandidatë për Presidentë të SHBA, letër shkëmbime e faksimile/

* Qëndra Kulturore Shqiptare – ish – Fondi i Përbashkët Shqiptar i Patresonit “ka në planë të hapë një Biblotekë – , konform  rregullave, të shtetit ku jetojmë, për ta pajisur atë, me të gjitha kushtet : nga sallat e leximit, kompjuterat, dhe seksionet e librave, (artistik, letrar, shkollor, studimor e shkencor,  fetar, politik, librat për fëmije, sportiv, edukativ e mësimor, e të tjerë,), të të gjitha zhanrrve, të çdo autori, të huaj dhe shqiptar”./

Nga Beqir SINA – MANHATTAN NY : Në zyrën e Konsullatës së Përgjithshme të Republikës së Kosovës, Konsullja e Përgjithshme, Ambasadoria Tetuat Sahatcija, dhe Konsulli Fatmir Zajmi, i cili edhe po koordinon takimet me komunitetin shqiptarë në SHBA, pasditen e së Enjtes pritën në një takim kortezie, Imam Harrun Pollozhanin nga Xhamia shqiptare në Riverdale – New Jersey, Kryetarin e Këshillit Kombëtar Shqiptarë, zotin Haxhi Dauti, dhe veprimtarin Kalosh Sela, që të tre pjesë e Komunitetit Strugan në SHBA.

Pollozhani, Dauti dhe Sela, pas faleminderimeve për pritjen, u shprehën me shumë respekt për aktivitetin, kontributin  dhe punën disa vjeçare të Konsullatës së Përgjithshme të Republikës së Kosovës në New York, dhe ambasadorve të saj, Rama e Çitaku, e veçanërishtë atë të Ambasadorit Bekim Sejdiu, gjatë mandatit të tij, dhe me këtë rast ata i uruan suksese në detyrë, ambasadores Teuta Sahatcija.

Ambasadorja Sahatcija, nga ana e saj falënderoi pjesëmarrësit dhe gjithë komunitetin Shqiptarë në Amerikë, për bashkëpunimin e suksesshëm, që ka pasur me to ndër vite dhe rolin e tyre në mbajtjen gjallë të gjuhës, traditave dhe kulturës të të gjitha trojeve shqiptare. Dhe, konsullin Zajmi, për rolin e tij në lidhjet e mira me komunitetin shqiptarë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

“Këshilli Shqiptaro Amerikan (KSHA),është një organizatë jo përfituese dhe jo qeveritare, e dedikuar ndaj përkrahjes së çështjeve shqiptare, promovimit të paqes dhe zhvillimit ekonomik në Ballkan për të forcuar politikat demokratike, për të inkurajuar respektin për të drejtat e njeriut nëpërmjet ofrimit të programeve të zhvillimit dhe edukative me bazë në Nju Xhersi (43 – Washington Street West Orange NJ), e cila e ka nisur aktivitetin e saj – me lobimin e ish kongresmenit Xhozef DioGuardi, 25 vjet më parë,”  njoftoi kryetari dhe themeluesi i kësaj organizate z. Haxhi Dauti, Konsullen e Përgjithshme të Republikës së Kosovës, Ambasadoren Sahatcija.

Kryetari i KSHA-së – Haxhi Dauti – tha se edhe në konsultimi me ish- diplomatin amerikan David L. Phillips drejtor i Programit për ndërtimin e paqes në Institutin e Universitetit Columbia për Studimin e të Drejtave të Njeriut dhe një bashkëpuntor në  “Harvard Kennedy School’s Project ” mbi të Ardhmen e Diplomacisë – i cili e ka ndihmuar shumë, atë në trajtimin që i ka bërë ai në  Qendrën për Studime për të Drjetat Humane në Universitetin Columbia –  kanë pasur një diskutim të hapur mbi Marrveshjen Ohrit– pra mbi zbatimin e saj në praktikë, mbas nëshkrimit 14 vjetë më parë.

Haxhi Dauti kreu i Këshilli Shqiptaro Amerikan (KSHA), në SHBA, më pasë i ka dorëzuar edhe statusin, programin dhe dokumente të tjera, arkivore që lidhen me aktivitetin dhe veprimtarinë e kësaj organizate, si dhe një pjesë të fotokopjove, të takimeve, të tij me senator, kongresmen, kandidatë për President të SHBA, letër shkëmbimet e faksimile, me të cilat Dauti, tha ka diskutuar  dhe se ai i ka njoftuar Brukselin dhe Washingtonin, nëpërmjet takimeve dhe letërshkëmbimeve që ka pasur – mbi çështjet shqiptare, dhe veçanërisht ato të të drejtave të Shqiptarëve në Maqedoni, për 25 vjet veprimtari.

Kurse, Imam Harrun Pollozhani, njoftojë Ambasdoren Sahatqija, se komuniteti strugan në New Jersey, një vitë më parë (më dt. 3 Gusht – 2015), ka  pronësuar, zyrtarisht një objekti të ri, e cila është Qëndra Kulturore Shqiptare – ish – Fondi i Përbashkët Shqiptarë i Patresonit – që ndodhet në adresën 90 Riverdale rd, Riverdale New Jersey – duke u bërë kështu, edhe qendra më e madhe kulturore shqiptare në Amerikë – për komunitetin shqiptarë.Ai tha se :“Kjo qendër multi funksionale, tani ka në planë të hapë një Biblotek – Librari të madhe, konform të gjitha ligjeve dhe rregullave, të shtetit ku jetojmë, për t;a paisur atë, me të gjitha kushtet prej nga sallat e leximit, kompjuterat, dhe stendat me seksionet e librave, (artistik, letrar, shkollor, studimor e shkencor, shoqëror, fetar, politik, librat për fëmije, sportiv, edukativ e mësimor, e të tjer,), të të gjitha zhanrrve, të çdo autori, të huaj dhe shqiptarë. Por, shtoi Pollozhani, ne na duhet gjithësesi ndihma e institucioneve shqiptare, si në Kosovë, Shqipëri, Maqedoni, Luginën e Preshevës dhe Mal të Zi, ndihma e të gjithë atyre individeve, organizatave e shoqatave të komunitetit, që dëshirojnë të na dhurojnë, falas, biblotekat e tyre , personale,  ( jo me një e dy libra, por sa më shumë, me dhjetra dhe me qindra libra ), që të na sigurojnë kështu një biblotek, me mijëra libra, revista, albume, gazetat, dhe CD e DVD, pra, si dhurat për Biblotekën e re Shqiptare – e cila do të jetë e para Librari e  shqiptarëve, e këtij lloji, në SHBA”

Më datë 18 shtator 2016, Ministri i Punëve të Jashtme, z. Ditmir Bushati, do të zhvillojë një vizitë në qytetin e Bostonit, Masaçustes . Gjatë vizitës së tij, z. Bushati do të zhvillojë një vizitë në shkollën shqipe, në ambientet e Universitetit të Masaçusetsit (datë 18 shtator, ora 9:30). Më tej Ministri Bushati do të vizitojë Kishën ortodokse shqiptare dhe në ora 12:30 do të zhvillojë një takim/pritje me diasporën shqiptare të Bostonit, me titull “Shqipëria dhe Diaspora: Një Komunikim i Ri”, në ambientet e Harvard Kenedy School (79 JFK str., Cambridge MA, 02138), të organizuar në bashkëpunim me IOM dhe CID.

Ftohen mediat të ndjekin aktivitetin.

*ÇEREMI, PORTA E BJESHKËVE TË LARTA/…

TROKUZI-PERLË EMOCIONUESE E MIKËPRITËSE/

DOBERDOLI E SYLBICA-BUKURI PËRRALLORE/

Shkruan: FRROK VUKAJ/

Përjashtuar një përqindje relativisht të ulët të tropojanëve e disa qindra turistëve, mund të themi se magjia e këtyre bjeshkëve mahnitëse mbetet e pa shijuar. Unë pata rastin e mirë të realizoj një nga ëndrrat më mbresëlënëse të mbetura peng prej shumë vitesh. Miqësia dhe vera janë të ngjashme: sa më të vjetra e të qëndrueshme, aq më të mira janë. Me Hysni Musën jam njohur prej vitesh kur ai punonte Përgjegjës i Qendrës Ekonomike të Arsimit e unë drejtor i shkollës së mesme të bashkuar në Lekbibaj.

Shpeshherë më ka ftuar për një vizitë në stanin e tij në Tërkuz. Nga qyteti në zemër të Alpeve u nisa më 11 gusht duke kaluar përmes fshatit – qytezë Markgegaj, një ndër më të bukurit e krahinës. Pa e ndjerë, fare natyrshëm, pa pritur e pa kujtuar, u futëm në Luginën e bukur të Valbonës. Buzë lumit kaltërosh, makina ’’hante” me shpejtësi kilometrat e rrugës së asfaltuar vetëm në vitet e fundit. Në Dragobi shoferi ul paksa shpejtësinë për të zbatuar rregullat e qarkullimit, por edhe për të shijuar ato pamje tërheqëse, veçanërisht shpellën e famshme, emri i së cilës lidhet me heroin legjendar Bajram Curri. Edhe 100 vizita të bësh, përsëri nuk ke të ngopur. Objekti im janë bjeshkët e larta në veri dhe timoni pret djathtas për në Çerem në hyrje të të cilit kisha qenë vetëm një herë në fillim të viteve ’80. Shoferi Rifat Dunisha me pasion flet për gjithçka, por më së shumti për problemet ekonomike që lidhen me bujqësinë e blegtorinë, për lidhjet e forta me vendlindjen, çka mungon tek shumë të rinj që nuk e gjejnë veten, duke u shtyrë në pesimizëm e ëndrra boshe. Mbi 300 dhi kishte në bjeshkë familja e tij jo e madhe. Siç mora vesh edhe nga të tjerët, jo vetëm ato që thoshte ishin të sakta, por ishte edhe një punëtor i palodhur në zanatin e tij duke u kujdesur e kontribuar edhe për punët bujqësore e blegtorale. Pa harruar fillin e bisedës, mendja më fluturoi në vitet e para të kolektivizimit, atëherë kur Dunisha i bëri një qëndresë të fortë atij regjimi, duke mos pranuar për disa vite kooperativën bujqësore. Mu kujtua edhe Malësia e Gjakovës me shumë resurse të pashfrytëzuara sa duhet dhe si duhet: tokat pjellore, burimet ujore për vaditje e pirje, klima e mikroklima e mrekullueshme, masivet me pyje e gështenja, blloqet me pemë frutore e vreshta, pasuritë nëntokësore, bimët mjekësore etj.

Çeremi me lumin përmes ngjan me oborrin e një kalaje; portat e bedenat e saj janë shkëmbinjtë mijëra vjeçar, të bukur e madhështorë. Në njërën anë Kollata hijerëndë e përballë saj Gjarpri i Çeremit. Sa më shumë afrohemi, hapësirat zgjerohen me pyje të dendur ahu e livadhe të gjelbëruara edhe në këtë mes gushti rreth të cilave bëjnë roje kreshtat e larta shkëmbore me shpate të veshura vende – vende me pisha e gjelbërim. Me dhjetëra turistë nga vende të ndryshme të botës, lëvizin nën hijet e dendura ku nuk depërtojnë dot rrezet e diellit; në atë pamje si muzg-mbrëmje u drejtohen për së shkurti kodrave për në thellësi të bjeshkëve. ’’Rivalizonte” e gulçonte makina jonë në rrugën gjarpëruese plot gropa e kthesa për lartësi të reja. Ne ngjitemi e ngjitemi, por në largësi shohim se turistët nëpërmjet të përpjetave e rrugëve direke kanë përparuar më shumë se ne. Markofçia është një ndër bjeshkët e para, si ato mini -fushat e futbollit para një stadiumi të madh.

Pas mëngjesit e kafes në dalje të fshatit Çerem, ndalimin tjetër e bëmë tek Kungji (kulmimi ) i Armëve, në atë shesh ku festohej e zhvilloheshin gjithfarë veprimtarish. Ndonëse në një pikë vështrim

relativisht të ulët, mund të vështroje në të katër anët dukë bërë një fotografim të shpejtë siç bën çdo vizitor kur vjen për herë të parë në një vend. U befasuam me këtë “prezantim të parë”, por edhe nga fjalët e dy pasagjerëve dhe të shoferit: ’’Do të shihemi… Sot nuk kemi lek”.

– Mirë, mirë, nuk prish punë edhe një ditë tjetër, -foli qetësisht shoferi.

Thashë me vete se për sot i iku gjysma e fitimit. Meditoja në heshtje e shikoja shoferin aspak nervoz. Disa thonë se tropojanët nguten e janë gjaknxehtë; rasti i sotëm e të tjerë tregojnë krejt të kundërtën. Në linjat inter-urbane, por edhe brenda qyteteve kam parë të plasë sherri e debate mes pasagjerëve, shoferëve e fatorinove për gjëra fare të vogla, deri edhe në përplasje fizike.

Trokuzi-perlë emocionuese e mikpritëse

Duke lënë djathtas Mullafcin, Lugun e Vocit, Poligajën, e majtas Markofçën, fillon zbritja për në terrlën (stane-qytezë) e Torkuzit e mbledhur dhe e qarkuar në një lëndinë, e rrethuar me pyje si një oaz me rreze jo më shumë se 100 metër. Kjo bjeshkë është ndër më të bukurat në Alpe, por ndoshta edhe në Europë. I mirënjohuri dhe i respektuari Hysni Musa, i befasuar e i gëzuar pamasë nga ardhja ime, nga oborri-ballkon turret drejt meje duke më uruar mirëseardhjen e duke më përqafuar e rrokur si të ishim ndarë prej vitesh. Me ngrohtësi e dashamirësi më priti i biri i tij, Petriti me nusen e vajzën, Fatbardhën e Erën studente në një universitet të Tiranës.’’ Stan i thënçin”, por ngjante më shumë si ’’shtëpi kukull’’ ; një vilë e vogël dykatëshe me oborrin-ballkon të ngritur për katin e parë, të përshtatur sipas pjerrësisë së relievit e katin e dytë për dhoma fjetje, me ballkone e mbulojë alpine me dërrasa. Me mjeshtëri janë harmonizuar thjeshtë, ndërtimi me gurë, tulla, çimento, lëndë drusore, por edhe punime të tjera artistike, ku bie në sy oxhaku karakteristik . Jo larg stani tjetër më i vogël me mur guri të thatë e lëndë drusore që shërben për magazinë e në raste të veçanta, kur shtohen mysafirët, edhe për fjetje. Mjediset ishin të thjeshta, të këndshme, funksionale, e çlodhëse; veshjet me dru m’u dukën kurative e anti-stres. Nuk ishim si në një stan tradicional me hapësira të vogla mbuluar me dushk lisi, fier apo bar, por në një mjedis relativisht të madh e modern, me dhomë pritje, ballkone, dhoma gjumi, kuzhinë e orendi, banjë me ujë të rrjedhshëm, ndriçim me panele diellor etj. gjëra që rrisnin rehatinë e komoditetin. Duhet thëne se ky është ndër më të mirët, por jo për të gjithë janë mundësitë për ndërtime të tilla.

Rreth e rrotull stanet e Buçpapajve, asaj dinastie me emër të njohur në të gjitha fushat, jo vetëm në Tropojë, por edhe më gjerë në të gjitha hapësirat shqiptare, biles në letërsi me njohje ndërkombëtare duke veçuar Skënder e Muj Buçpapaj me botime e çmime të rëndësishme prestigjioze botërore. Janë të një vllaznie edhe pse me mbiemra të ndryshëm Hysni Musa, Ali Ibishi, Skënder e Muj Buçpapaj, Skënder Haluci, Arber Ahmetaj, Bislim Ahmetaj, Avdi Haluci, Hasan Mehmeti e vargu nuk mbron as me Buçpapajt etj. Elida, Iliri, Flamuri, Halili, Abdyli, Zeneli, Alushi, Alia, Zmajli, Bajrami, Sejdia, Haxhia, Mehmeti, Shpendi.

Vizitën e parë atë pasdite të bukur e bëmë tek shkëmbi i Gjon Balës, i atij prijësi popullor shqiptar nga Vuthaj, emri e bëmat të cilit enden mes realitetit e legjendës. Thuhet se ishte aq i fuqishëm, sa me të dyja duart ka vendosur majë shkëmbit të lartë një masiv guri si sofër mbi dy kolona të mëdha karshi që ngjajnë si supet e dy vëllezërve krah njeri – tjetrit, ku dukshëm depërton drita tejpërtej. Sa më shumë afroheshim, shtohej edhe kurioziteti. Kaluam në ato lartësi, nëpër ca shtigje e labirinte misterioze e të rrezikshme. Rreth e rrotull pjesës qendrore që ngrihej dhjetëra metra pamë të shpërndarë në pyllin e dendur e tokën e butë me qindra masive gurësh me përmasa të ndryshme e forma gjeometrike, pothuajse të rregullta, por edhe të tjera të çuditshme. Mbase edhe ndonjë meteor nga hapësirat qiellore, hamendësi e cila meriton një studim shkencor.

E vendosur në një lartësi rreth 2000 metër mbi nivelin e detit,Trokuzi është një perlë emocionuese; ka kullota të bollshme, ujëra të shumtë e gurra poetike aq të çmuara e të vyera për bjeshkatarë e

turistë, por edhe për gjënë e gjallë; ka pyje shekullore të pafundme me pisha, aha e drurë të tjerë të rrallë. Në këto bjeshkë gjenden të gjitha bimët mjekësore të Alpeve duke përfshirë boronicën e dëgjuar për vlerat kurative që shtrihet në hapësira të konsiderueshme, mjedrat, luleshtrydhet, çajrat etj.; gjenden gjithfarë shpendësh e kafshë të egra si pula e gjeli, shqipet e famshme, ujku e ariu, kaprojtë e dhitë e egra, dhelprat e derrat, por edhe trofta pikaloshe në rrjedhën e lumit të Gashit etj.

Lëvizim nga njëra piramidë në tjetrën, nëpër ato kodra si kurriz peshku, bile disa herë edhe jashtë kufirit shtetëror. Këto ditë e në ditë të tjera kemi lëvizur ngjitur me piramidat që më ngjanin si thika në trupin e një njeriu. Nga qafa e Vranicës e deri në qafën e Sylbicës pothuajse i pashë të gjitha me sy e shkela afër tyre. Edhe sot, pas shumë vitesh që janë hapur kufijtë, përjeton një drithërimë të lehtë, një si ndjesi frike e trashëguar nga ajo perde hekuri e armiqësi që ndanin vëllain nga vëllai, popuj e kombe, por jo zemra; copëra bisedash që ngërthejnë drama e tragjedi, absurditete të pabesuara. Më vonë, jo larg staneve që shtriheshin në një pllajë të gjelbëruar e të rrethuar nga pyjet gjithfarësh, bëmë një vizitë tek kroi i Grave, mes një pylli shekullor e një bimësie të dendur që na e vështirësuan gjetjen e dy burimeve afër njëra – tjetrës. Filluam të filozofojmë. Pse ky krua me këtë emër në mes të pyllit, kur kishte burime të bollshme afër vendbanimeve verore?! Pa dyshim gra e vajza në një ditë të caktuar të javës shkonin në mes të pyllit për të përvëluar në kazanë rrobat e familjes, por edhe për t`u dëfryer, për t`u larë e për t`u pastruar.

Ashtu si plazhi edhe bjeshka pa pushues, nuk ka kuptim; ato ngjajnë më shumë me një shkretëtirë. Duke qenë se verimi zgjat 2 – 4 muaj larg qendrave të banuara, ai është edhe manifestim vlerash, ku duhet veçuar shoqëria e miqësia e sinqertë, duke përballuar së bashku edhe shumë vështirësi, por ndarë edhe momente gëzimi. Qysh atë mëngjes herët kuptova se atë ditë në konakun e Hysni Musës do të ketë një tubim të vogël hareje… Pa u ngritur akoma nga krevati, dëgjova t`u thërriste disa njerëzve e t`u thoshte se nga ora 14 do të mblidheshin disa shokë. E po thashë me vete ’’ndonjë sebep familjar”; tani është rasti të iki pa e tepruar. Pra, në ditën e tretë mendova të kthehem pasi shëtitjet e ditës së parë e sidomos pasditja e së dytës kur iku mjegulla e doli dielli e kishin përmbushur qëllimin e kënaqësinë e vizitës sime.

Ajo çanta pak më e madhe që s’e kisha marrë në ditët e tjera ’’më tradhtoi” disi. E zonja e shtëpisë më tha : ’’Pse po e merr sot atë çantë ta endësh kot ’’? Kaq u desh e puna ime u bë disi ’’problem’’. Më del përpara me të dyja duart Rasim Hasani, (nipi i shtëpisë ) e më shtyn për në stan, i zoti i shtëpisë më kap për njërën dorë, ndërsa i biri, si zakonisht fjalëpakë e i vendosur, më rrëmben çantën nga krahu e hyn në stan. U pa puna.. se si e ndjeva veten, edhe mirë edhe keq…

Ajo drekë e bollshme me gjithfarë ushqimesh BIO qe mbresëlënëse. Akoma më mbresëlënëse ajo tavolinë me burra të malësisë së Gjakovës për t`u marrë shembull në të gjitha drejtimet, harmonizuar natyrshëm tradita e mençuria popullore, me kulturën bashkëkohore e frymën civilizuese. Për një të panjohur ishte e vështirë të dallonte qartë nivelet e shkollimit, por jo profesionin, se secili fliste me maturi e kompetencë në fushën e tij, pa u hequr si eruditë në të gjitha fushat; çdonjëri i veshur thjesht, pastër e hijshëm.

Dashnor Elezi do të shiste këtë vit mbi 100 qengja. Rifat Ademi mbarështonte një tufë me lopë. Bajram Buçpapa, veteriner i pasionuar që banon në Tiranë, ka ardhur për pushime, por me çantën plot ilaçe. Ishte shumë entuziast e i gëzuar; ka shpëtuar një lopë e cila ka lindur 18 viça. Profesori i matematikës, Sejdiu, me përvojë si mësues e drejtues arsimi në Tropojë e Tiranë. Inxhinieri i talentuar Astrit Zeneli e juristi i njohur, i matur e i saktë Guxim Zeneli. Rasim Hajdari me kontribute të shquara në zhvillimet demokratike, vëllai i liderit e heroit të demokracisë, Azem Hajdari. Krah tyre Muslia, Selatini, Rexhepi, Fatosi etj. që plotësojnë mendimet e shprehura e gjallërojnë atë sofër bujare.” Jemi në stan” bëri shaka njëri, por me të shpejtë priti “rrufetë”. ’’Kudo ku janë burrat, bahet sobë burrash” (odë). Mendimet rrjedhin për shumë gjëra, se edhe jeta e tyre është e lidhur me zhvillimet politike, ekonomike e shoqërore. Do ta lehtësonin verimin e jetesën në këto lartësi ndërtimi i një ambulance, i një poste të vogël policie sezonale, i një shërbimi veteriner, i një punishteje për përpunimin e qumështit e boronicës me shumë vlera kurative, ndërtimi i një antene radio-telefonike, hartimi i një planimetrie për ngritjen e tërlave e staneve, përmirësimi dora-dorës i sistemit rrugor, kërkesa këto brenda mundësive ekonomike të shtetit tonë. Pa ndonjë pasuri të madhe, përkushtimi e kontributi i Sokol Avdiajt për hapjen e mirëmbajtjen e rrugëve është një shembull frymëzimi për çdo njeri, për biznesmenët e donatorët jo vetëm të Tropojës, por edhe më gjerë. Krah të zotit të shtëpisë në krye të tavolinës e ndjeva veten të respektuar në atë sofër burrash, edhe pse isha nga një krahinë disi më e largët e me prejardhje tjetër besimi fetar. Doberdoli e Sylbica- bukuri përrallore.

Përjashtuar ditën e kthimit, çdo ditë bëra vizita, çdo herë shikoja e shijoja gjëra të reja, por më mbresëlënëse qe vizita e papritur në Dobërdol. Kur u davarit mjegulla e doli dielli, makina mori rrugë të re. Pasi e kuptova këtë ndryshim, kundërshtova me forcë për arsye etike, por me zemër pranoja edhe të kundërtën. Shoferi, si zakonisht i vendosur për të plotësuar dëshirën time për sa më shumë vizita. Me të mbërritur në rrëzë të kershit të Vujkut, aty ku janë organizuar kuvende me rëndësi për mbrojtjen e trojeve autoktone shqiptare, pashë si në pëllëmbë të dorës atë perlë fantastike e u ngazëlleva shumë. Udhëtimi u bë magjik përmes rudinave të Dobërdolit e deri në Qafë; majtas midis dy majave të vogla pikëtakimi i kufirit të tri shteteve, dy prej tyre të krijuar vitet e fundit. Ajo luginë e shtruar me një qilim të blertë mes për mes të cilit rridhnin ëmbël burimet e Lumit të Gashit, ngjante si një banane gjigante e në shpinë të saj Sylbica me nam; i mendova si dy bukuroshe qafë më qafë, veshur me një pushe të blertë (pa pyje) që freskoheshin në ujin e burimeve të bollshme e rreziteshin në diell. Lotonin sytë e gjinjtë e tyre me ujë bore qelibar e përkarshi na shfaqet një bukuri përrallore: liqeni i Dashit, syri magjik i kaltër i Alpeve me diametër rreth 50 m e 2220 m lartësi mbi nivelin e detit. I pabesueshëm ky peizazh…buzë tij nga ai mister i mbushur ’’grumbull’’ me ujë e burime të tjera zë fill burimi i lumit. Tronditëse dhe interesante ajo legjendë e pashoqe e krijuar nga populli, kujto djalin simpatik me fyell që artikulon tinguj magjepsës, vajza bukuroshe me gërsheta me zërin melodioz e dashin kobzi…Pas vdekjes tragjike, sipas gojëdhënës, fyelli i bariut nëpërmes rrjedhjeve nëntokësore të ujit është gjetur në Vrellën e Molliqit në Kosovë e gërshetat e vajzës në Shoshan të Tropojës, dhjetëra kilometër larg nga burimi e njëri tjetri. Petriti pa e kursyer veten as makinën në ato rrugë vërtetë problematike, shfrytëzon çdo mundësi për të respektuar shokun e babait, ndërsa Era fikson me kujdes në aparatin fotografik pamjet më pikante.

Pas atyre shëtitjeve të mrekullueshme e asaj dreke të paharruar, kupa e kënaqësisë ishte mbushur plot, por nuk po shkëputesha dot nga ajo natyrë marramendëse. Pasditen e fundit u ngjitëm me Hysniun në majën e Borakës me lartësi mbi 2000 m me një sheshpamje me hapësirë të madhe. Ai burrë fisnik që ka mbjellë vetëm mirësi gjatë gjithë jetës, ecte përpara meje me shkop në dorë, më ngjante si shenjtor a si profet që sjell fat.

I rroka si i pangopur me sy ato hapësira e pas një frymëmarrje të lehtë bëra dhe një ’’inventar”.

Nga njëri krah : Gjarpri i Doçit, i Mulosmanajve, Rupat, Bira e Kusisë, Lugu i Vocit, Mullafci, Javori, Bullatergu, Policat, Lumi i Gashit e kulla e gurit e Mujë Hoxhës, Poligaja, Tërkuzi, Balçina, Kushetica, Kershi i Kocajve, Livadhi i Çillës, Luzhnicat, Prebuja, Tringëllima, Dobërdoli, Sylbica, Pojana, Ujeza, Radeshet e kreshtat e Shkëlzenit ; në krahun tjetër Kollata, Qafa e Borit, e Vranicës, Pecmarra, Brijza e Geghysenit, Droça, Maja e Hekurave, Shtylla e Grisë, Lugu i Thive, Bisheva, Soça e të tjera bjeshkë në ujëndarësen Valbonë – Curraj. Burimet e bollshme të ujit janë qershia mbi tortë. Ato rrjedhin në lugina me pyje të reja e shekullore, mes gjelbërimit të paanë, bimësisë së dendur e kurative, në rudina nëpër bar e myshqe që shërbejnë si sfungjer pa sjellë asnjë gërryerje apo dëm ekologjik. Ato rrugë e gjurmë rrugësh, ndonëse me shumë probleme, janë një arritje e madhe, sepse vit pas vit mund e duhet të rregullohen e shtohen; rëndësi ka se ekziston traseja e tyre në terrene jo të rrëshqitshme. Mund të shkruash gjatë për tërlat për postat e ish-postat e kufirit për kërkime gjeologjike, për rudinat e pllajat alpine, për këto bukuri të fjetura, perla të vërteta e sa e sa pasuri e histori të pashoqe. Pushues, vizitorë e bujtës mposhtin edhe shumë vështirësi të motivuar nga tradita, romantizmi e krenaria, por jo pa kosto.

* * *

Rritet e harliset robi e zmadhohen mushkëritë nga ajri kurativ, gufon zemra e hidhet përpjetë nga gjelbërimi i paanë, sytë përpijnë gjolet e bukur alpinë e burimet ujë-bore, trupi rinohet e gjeneron forcë, truri dehet e mendja merr krahë…Fantazon imagjinata ime, lundron në liqenet interesant e lumin e Gashit, fluturon në kreshta malesh, përkundet e mbështillet në ca shtëllunga të bardha të reve në qiellin e kaltër e mjegullën e pambuktë në fundin e luginave, që paralajmërojnë ardhjen e vjeshtës e befas, bjeshkët më shfaqen si mirazh, si në legjendat e Mujit e Halilit. Këto hapësira të papara me reflekse marramendëse, të pa shijuara, të panjohura mirë e të pastudiuara, janë një pasuri e madhe që duhet menaxhuar, por jo shpërdoruar, as lënë në harresë.