nga Albana M. Lifschin/*

Më kishte folur edhe gjyshja për vitet e internimit,
për fëmijët e rritur pas telave me gjemba. Atë kohë kisha
hyrë në gjimnaz. Një ditë, papritur, sytë më shkuan
te një shenjë në ije të gjyshes.
– Çfarë është kjo, nana?
Ajo tërhoqi bluzën poshtë dhe e futi nën fund.
– Mua po më shikon ti?
– Çfarë e ke atë shenjë? – pyeta unë përsëri. – Je vrarë
gjëkundi, nana?
– Eh, bijo… E kam kujtim nga internimi. Kemi qenë
në Bënçë të Tepelenës atë kohë. Pranë kalasë. Ah! Çfarë
kemi kalu në internim, mos e kaloftë kush! Na detyronin
të banim punë të randa e nuk na mbushej barku kurrë
me bukë. Na jepnin një supë, ashtu i thoshin, por
zor se të zinte gja luga në të, veç krimbave. Shkonim në
pyjoren pranë grykës së lumit,disa kilometra larg kampit.
Ishim rreth 100 gra që ngarkoheshim me dru në kurriz.
Një polic ishte në krye të kolonës e një në fund. Kisha
kohë që e baja këtë punë, por fuqitë erdhën duke më
lanë. Ishte një ditë shiu. Turra e druve erdhi duke m’u
rëndu. Më mundi lodhja dhe e pangrëna. M’u veshën
sytë. Nuk mbaj mend si u rrëzova në përrua dhe nuk
kisha fuqi të ngrihesha, kur ndjeva kafshimin e një qeni
këtu në ijë.
Mua më kishte ngrirë fytyra nga përfytyrimi i gjyshes
së rrëzuar në përrua dhe e një qeni të zi mbi të.
– Që atë ditë rashë e sëmurë e nuk shkova ma për
dru. Por kisha dy fëmijë të vegjël me vete dhe sido që të
vinte puna, nuk duhej t’u dorëzohesha mundimeve. Ata
s’kishin kërkend tjetër. Kemi kalu sëmundje të randa.
Askush nuk kujdesej për të sëmurët. Njerëzit i këpuste
vdekja. Uria na mundonte përditë. Njëherë, Leka
solli në kazermë një 20 lekëshe. Ishte e lagun. “Kush
ta dha këtë?” e pyeta. “Askush. E gjeta rrugës. E ka lag
shiu, por unë e fshiva pas pantallonave. Nanë, ne mund
blejmë një racion bukë me te.” – “Shko vene në vendin
ku e gjete. Dikujt i ka ranë nga xhepi dhe ai njeri
ka dëshpërim sot. Do të kthehet ta kërkojë rrugës nga
ka ecun”, i thashë, “dhe mos harro: veni një copë gur
përsipër që të mos e marrë era.” 
Edhe në ato kushte me bark thatë, fëmijët doja t’i edukoja mirë. Ata do të rriteshin një ditë me vullnet të Zotit.

– Një herë tjetër, im bir më tha se një shoku i tij i
klasës kish nevojë për fanellë, por nana e vet nuk dinte
të punonte me shtiza. Kështu, të nesërmen më sollën
leshin dhe tanë natën kam punu me shtiza fanellën e atij
djali. Të nesërmen, im bir e mori fanellën dhe ia çoi në
shtëpi. U kthye prej andej me një bukë gruri të mbështjellë.
Ishte haku i punës.
Unë s’ia ndaja sytë gjyshes.
– Do prapë?
Unë kisha harruar të merrja frymë…
– S’janë për ty këto, bijo.
– Më thuaj edhe një histori vetëm, vetëm edhe një, –
iu luta unë dhe u ngjesha pas saj në divanin e kuzhinës.
– Mirë pra, kjo do të jetë e fundit, ë?
Tunda kokën në shenjë pohimi.
– Një pasdite na urdhnun të dilnim jashtë kazermave
të tanë, pa përjashtim. Përpara nesh, disa metra më
tutje, qe vendosur një mitraloz i mbështetun në dy kambë.
Fëmijët u trembën. Disa filluan të qanin. Çfarë do
të banin me ne? Do të na vrisnin? U krijua panik. Komandanti
i kampit doli përpara dhe foli me zë të rreptë:
“Mungon një kandil i kazermës. Kush e ka vjedhur, të
dalë përpara!” Ra heshtje. Dikur, një djalë i ri bëri një
hap para e tha: “E kam unë.” – “Pse e ke vjedhur kandilin?
Ai është i komandës s’është i yti!” – “E pashë që
ishte prishur dhe mora ta rregulloja.” Nuk u duk se komandanti
i kampit e besoi. “Ju të tjerët shpërndahuni, ti
dil mënjanë”, tha ai. Pranë zyrave ishe një dhomë izolimi
për ata që dënoheshin. Atë djalin e futën atje. Mitralozi
dykambësh në mes të kazermave dhe tmerri që u
hyni të internuarve s’harrohen.
– Po sikur t’ju kishin vrarë? – e pyeta unë.
– Nuk kishim ba kurrgja që të na vrisnin.
Habitesha me gjyshen. As ajo s’kishte bërë asgjë që
ta meritonte internimin, por i kishte duruar të gjitha
dhimbje- dënimet në heshtje. Mos ishte pak dhimbja
për burrin e djalin e arratisur? Apo për djalin e madh që
ishte vrarë si tradhtar e nuk i dihej varri? E kishin quajtur
herë ‘nënë komunisti’ e herë ‘nënë tradhtari’. Më
ishte rrënjosur që nga fëmijëria një çast kur e kam pyetur
nënën time se sa vjet shkollë kishte gjyshja dhe ajo
mu përgjigj: “12 vjet”. Nuk m’u besua. Më pas e pata
pyetur edhe gjyshen dhe ajo më tha tekstualisht: “Kam
12 vjet shkollë e kurse”.Vonë, ime ëmë më ka shpjeguar
se gjyshja kishte parasysh 12 vitet e internimit. Ato ishin
shkolla e saj, prej ku ajo kishte mësuar shumë. Shkollë
jete. Vonë, kur dëgjoja të më thoshin se gjyshja jote flet
me ‘proverba’, e dija që nënkuptonin mençurinë e saj.
Besoja që më shumë se çdo gjë ishte përvoja e jetës si e
internuar, që e bënte të fliste shkurt dhe thellë.

*(Fragment nga libri “Yjet nuk jane te kuq”,botuar ne 2013)

1.Një njoftim të shkurtër dhe të papritur, lexova sot paradite në Internet: Është ndarë përgjithnjë nga jeta, duke lënë në pikëllim familjarët, kolegët e dashamirët e shumtë dhe anëtarët e Shoqatës “Tirana”, Seit Tafaj! Njëkohësisht, ai ishte dhe koleg e mik i mirë i imi, me të cilin njihesha që para viteve 90-të, të shekullit të kaluar.Lajmin e dhimbshëm e publikoi dhëndrri i tij, Adnan Mehmeti, me origjinë nga Lugina e Preshëvës dhe me banim familjarisht në Nju Jork. Bile, disa takime të kohëve të fundit i kam bërë me të ndjerin Seit, kur ai gëzonte shëndet të plotë edhe për shkak se Adi merret me veprimtari botuese e shoqërore. Prandaj, përmes Seitit, më ka dërguar botime të ndryshme. Adnani ka qenë, për disa vite, kryetar i Shoqatës së Shrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë. Ndër të tjera, ka botuar një libër për jetën dhe veprimtaritë e kësaj Shoqate, si  dhe është kujdesur që të botohet libri për amerikanen e verbër, Carrie Hooper. Kjo e shkruan mjaft mirë gjuhën shqipe e ka lidhje, përmes Internetit, me disa krijues, në Shqipëri e më gjerë.

Ndër takimet më të fundit, me të ndjerin Seit, ishte ai që bëmë e pimë kafe bashkë, jo shumë ditë më parë, në Lokalin “Galxy-Bar”, aty ku fillon Bulevardhi i Ri i kryeqytetit. Ai më kishte sjellë një libër, të cilin e ka shkruar Dr.Besim Muhadri, me titullin “Poezia e Adnan Mehmetit-Vështrim”(Nga SHB “Bogdani, Prizren, 2019).

2.

Seit Tafaj, ka qenë një ndër arsimtarët më të përgatitur e të njohur të ish-Shkollës së Mesme Industriale të Tiranës. Aty i vazhdonte mësimet djali ynë i madh, Ariani e ai tregohej dashamirës dhe kujdesesj për çdo problem, që kishim. Fjalë të mira, që i meritonte plotësisht, shprehnin edhe kolegët e punës, drejtuesit e shkollës e prindërit.

Në vazhdimësi, ai shërbeu në detyra të ndryshme, arsimore e pedagogjike, si në Institutin e Studimeve Pedagogjike dhe në Shtëpinë Botuese të Librit Shkollor etj.

Por edhe kur doli në pension, ashtu buzagas e i papërtuar, Seiti ishte i kudogjendur, në veprimtaritë arsimore-pedagogjike, kulturore-artistike e sportive, që zhvilloheshin në kryeqytet. Ishte një ndër veprimtarët e dalluar të Shoqatës “Tirana”, e cila vepron tash disa vite në kryeqytet.

Pa u zgjatur në këto pak radhë, në nderim e kujtim të kolegut e mikut të paharruar Seit Tafaj, kërkoj falje nga autori Bujar Qesja, që po riprodhoj një fragmnt, nga shkrimi “In memorium”, që e publikoi për atë, në “Gazetën e Durrësit”:

“Seit Tafaj është nga mbështetësit e fuqishëm, jo vetëm te ruajtjes së vlerave njerëzore të qytetarisë së njohur tironase, duke mbrojtur traditat dhe historinë e saj, por edhe i forcimit të veprimtarive të shoqatës së Shqipërise së Mesme, të përbërë nga: Tirona, Durresi, Elbasani dhe Kruja”.

…Në mbyllje, u dërgojmë ngushëllimet më të sinqerta,të gjithë familjarëve të tij, kolegëve e miqëve dhe dashamirësve të tij të panumërt! I ndjeri Seit Tafaj do të mbetet përherë i paharruar, se këtë gjë e mëritoi me tërë jetën e tij të përkushtuar, për arsimin tonë kombëtar dhe atdhetarizmin shqiptar!

Këtë shënim timin modest, po e shoqëroj me një fotografi, që i kam bërë Seit Tafajt, kur pinim bashkë kafe, në datën 4 tetor 2018.

-I paharruar qoftë kujtimi i Seit Tafajt!

Nga: Prof.Murat Gecaj, publicist e studiues

Tiranë, 11 korrik 2019

Opinion nga Asllan Bushati/Në Shqipërinë tonë të  dashur, kohët e fundit  kanë ndodhur e po ndodhin  çdo ditë gjëra që na  çudisin,  na bëjnë të vemë duart në kokë, e të turpërohemi para botës. Dukshëm këto dukuri, janë  të papranueshme  për një shtet normal që synon BE-në, që  synon të bëhet modern  e europiano-perendimor,  që synon tju shërbejë  me devotshmëri qytetarëve të vet e në të njejtën kohë të jetë  i drejtë me to. Gjëja më kryesore në këtë rrëmujë  shqiptare, është fakti që besueshmëria (gati për çdo gjë ), ka shkuar në zero. Kështu, Institucioni i Presidentit parë nga këndshikimi i Qeverisë dhe shumicës  së atyre që ngrohin vezët në Parlament, jo vetëm që ka shkuar në zero, por është vrarë, është vënë në arkivol dhe po përgatitet ceremonia për ta çuar në varrezat politike. Pra besueshmëria është  vrarë nga vetë  PS-ja pasi  ajo zgjodhi  Ilir Metën President, me fuqinë e kartonave të deputetëve të saj. Por a e ka interesin e përgjithshëm  publik kjo gjë?

Për Qeverinë, rilindjen socialiste, pjesën e tyre parlamentare dhe militantët e PS-së , opozita shqiptare  është tradhëtare e interesave të Shqipërisë, kundërshtare e hapjes bisedimeve me BE-në, bllokuese e reformës në drejtësi, e lidhur me para të pista të firmave  ruse etj. Krerët e opozitës (sipas tyre), me të përfunduar reforma në drejtësi do të shkojnë shpejt prapa hekurave të burgut. Pra,me këtë qëndrim ata na tregojnë se janë vetë qeveri, vetë prokurori, vetë gjykatë e gjithçka  tjetër dhe se besueshmëria e tyre  tek opozita është zero. A është i përfshirë interesi i gjithë publikut  shqiptar në këtë qënrdim?

Parë nga këndshikimi i opozitës, veçanërisht  pas publikimit në media të përgjimeve të publikuar edhe prej “Bildit” gjerman, ku denoncohen hapur  vjedhjet e zgjedhjeve të  përgjithëshme të 2017-tës dhe ato lokale të Peshkopisë (2016), sipas tyre  Parlamenti aktual dhe Qeveria e Edi Ramës janë ilegjitime. Fakti që ata jo vetëm kanë vjedhur, por edhe  dukshëm  janë  të lidhura me bandat kriminale, besueshmëria ndaj tyre është zero. Sipas opozitës, pa daljen para drejtësisë të hajdutërisë së zgjedhjeve dhe pa largimin e Edi Ramës si Kryeministër (kryehajdut), nuk ka zgjedhje të lira , demokratike e të nderëshme dhe nuk do të ketë asnjë bashkpunim. Pra shkurt  pabesueshmëria e opozitës  për pozitën, është e dukëshme  edhe e tejskajshme, por pyetja shtrohet: a ka ndonjë derë hapur për komunikim dhe gjetjen e një zgjidhje të pranueshme nga të gjitha palët?

Besueshmëria publike tek qeveria, drejtësi, prokuroria, policia, shërbimet ndaj qytetarit, zgjedhjet e lira , KQZ-ja, organizmat e funksionarët e shtetit etj, është afër zeros. Pyetja më e thjeshtë   dhe e një qytetari të theshtë në këto kushte është : pse erdhëm në këtë derexhe? Pse një luftë e re klasash, e urrejtjeje ndërshqiptare po ndodh  kaq shëmtuar tridhjetë vite pas shembjes së diktaturës? Kjo klasë politike a ka ndonjë përgjegjësi (pyet qytetari i thjeshtë) për këtë  situatë që mund ta emërtojmë si:” koha e besueshmërisë zero”?. Qeveria që me ligj është përgjegjëse për organizimin, drejtimin e mbarvajtjen e vendit a ka përgjegjesi për pushkatimin që ajo vetë  i ka bërë besueshmërisë? Unë mendoj se:” PO”me të madhe e kapitale dhe se ata që e kanë bërë zollumin mullarë, duhet të largohen nga politika  e drejtimi i punëve të shtetit sa më parë.

Pabesueshmëria , dukshëm  është  përzierë edhe me  megallomaninë, fodullëkun, pacipsinë, paditurinë, paturpësinë e karnavalitetin e Edi Ramës e të shpurës rreth tij,  duke sjellë si pasojë  iligjimitetin legal. Tashmë ai (ilegjimiteti), ka pushtuar gjithë aktivitetin shtetëror e shoqror dhe  është këthyer në një rreth vicioz  ku çdo gjë ilegjitime propagandohet si legjitime  dhe asasjelltas. Ku po shkojmë kështu pyet qytetari i thjeshtë e intelektuali i pa angazhuar në partitë politike?

Presidenti nisur nga shmangia e ndonjë përplasje civile, anulli  me dekret zgjedhjet e 30 qershorit duke dekretuar 31 tetorin. Kurse  Qeveria edhe  pas publikimit  të tij në fletoren zyrtare  nuk njeh dekretin. Madje shkon më tutje ku shtynë KQZ-në të veprojë sipas urdhrave partiak të PS-së duke zhvilluar zgjedhje  e duke e çuar për vlerësim dekretin e Presidentit në një gjykatë që ska asgjë lidhje me Gjykatën Kushtetuese. Të ashtu quajturit  të zgjedhur të 30 qershorit  duan të shkojnë në zyrat e bashkive në gusht, ata legjitimët aktual thonë zgjedhjet janë më 31 tetor etj etj, një  rrëmujë e vërtetë ligjore në një vorbull  ilegjitimiteti spektakolarë për të qeshur e për të uluritur.

Besueshmëria zero dhe veprimtaria  e shumfishtë  ilegjitime, kanë  prodhuar edhe ndëshkueshmërin zero të politikanëve e drejtuesve të lartë shtetror. Për pasojë , pandëshkueshmëria ju ka dhënë shumë krah e mbështetje  grupeve kriminale  sepse ata  në këtë rrëmujë ligjore e shtetrore e ndiejnë  vehten më të qetë  e më të mbrojtur. Madje disa nga kjo sërë,  janë të prirur ti bëjmë presion Edi Ramës që të mos luaj nga posti i Kryeministrit (të mos jap dorheqjen) se ata do të  humbasin parat që kanë investuar për ta sjellë atë në këtë post.

Kur besueshmëria midis palëve është zero, kur është bërë rregull ilegjimiteti dhe kur pandëshkueshmëria e politikanëve  është bërë kult, çfarë shprese ka për ringritjen  dhe vendosjen e shtetit e të shoqërisë mbi baza të shëndosha kushtetuese, ligjore e institucionale?

Personalisht jam i prirur të besoj në tre faktorë. Më së pari pritshërinë e kam tek opozita ,duke menduar se ajo do të bëhet një forcë e thellë reformuese, më e besueshme  e më gjeneruese  e energjive kombëtare, për gjithë shoqërinë shqiptare dhe jo vetëm për antarët e militantët e saj. Shpresoj se ajo do të largohet nga disa qëndrime jashtë realitetit politik shqiptar dhe do të shpalos idetë e saj për reformën zgjedhore, në ekonomi, arsim, shëndetsi etj.

 Në radhë të dytë kam prirjen dhe dëshirën të besoj që intelektualët e pavarur, njerëz me vision të gjërë, të ndershëm e të pa kompromentuar, të çdo fushe  dhe studentët,  të bëhen nisëmtar dhe promotorë të një  lëvizjeje “alternativa atdhetare”(jo parti politike) për çuarjen e shoqërisë përpara. Kjo lëvizje të jetë flamurtarja e atdhetarisë  e çliruar nga dogmat komunisto-majtiste dhe nga ato djathtisto ekstremiste. Lëvizja intelektuale  shpresoj se do ta mbështes opozitarizmin që shtetit të bëhet funksional e në sherbim të njerzve.

Dhe më se fundi (gjë që nuk e dëshiroj shumë), kam mendimin se ndërkombëtarët (në radhë të parë amerikanët), duhet ta shohin realitetin shqiptar drejt në sy, të mbështesin forcat dhe individët e pakompromentuar dhe të përpiqen që kriza tw  kapërxehet sa më shpejt që të jetë e mundur.

At ZEF VALENTINI S.J. (1900 – 1979)/

Përgatiti Fritz RADOVANI/

40 VJET perpara At Zef VALENTINI S.J., vdiq me Shqipninë në zemren e Tij…Ai ishte nder shkenctarët ma të mëdhaj italian, tri herë “Doktor Shkencash”, që gjithë jeten ja kushtoi Shqiptarëve të Gjergj Kastriotit – Skenderbeut dhe Gegnishtes së tyne. Asht le me 1 Korrik 1900 në Padova Itali, dhe vdiq në Palermo me 16 Nandor 1979. Prof. Ernest Koliqi shkruen: “At Valentini mbrriti në Shqipní në shtatorin e vjetës 1922. N’at muej t’âmbël e të praruem vjeshtor, Shkodra e priti me heshtjen dhe nxehtësinë e rrugve të saj gjarpnuese, rrethue me gjethet e zverdhuna të lulevileve n’agoní e me aromat e fshehta që asokohe vërshonin prej s’mbrendshmi në rrugë, tue ardh’ prej matanë mureve të nalta t’oborreve të mbylluna”.

25 PRILL 1968 Papa Pali VI, në perkujtimin e 500 vjetorit të vdekjes së Heroit tonë Gjergj Kastriotitnë Vatikan porositë: “Shqiptarë! Duenje At Zef Valentinin, se Ai ju don me zemër. Çmonje, se Ai punon pa nderpre për me u njoh përpara botës vlerat tueja shpirtnore e artistike. Ai asht i juej, sepse i ka vue çeshtjes suej mendjen e zemrën e vet”.

At Zef VALENTINI shkruen per Mikun e madh të Shkodres, Heroin Bajram CURRI: “Bajramit ia kish ânda, tue kujtuem emnin e gjinisë së vet, Curraj, me i thânë vedit: Un jam Curr! Në ndërtesën shpirtnore të Shqipnis, themelet do të vehen prej currash, prej virtytesh karakteristike të fisit; kur këta të qëndrojnë, edhe Shqipni ka; kur këta të hiqen, Shqipnis i luhet “carâni i votrës.”

At Valentini shkruen: “Shqiptart janë nji popull i çuditshëm. Të huejve u duket se kanë nji tânsí ligjesh e parimesh qi kundërshtojnë njena-tjetren, konflikte të pasherueshme, grindje të mbrendshme ku ndryshimet fetare, rajonale dhe kulturore, nxisin impulse të papërmbâjtshme shkatrruese, mirëpo mbas ksaj, kur bâhen gati të shprehin nji gjykim negativ mbî mundsitë e mbijeteses kombtare, vrejmë sesi shpërthen papritmas prej thellsive të shpirtit të tij nji ndjenjë e fortë vllaznimi qi të shtang e të mrekullon”.

At Zef Valentini S.J. ishte nder të huejt e paktë që vdiq me dy shtetsi: Italian e Shqiptar! 

                 Melbourne, 11 Korrik 2019.

APEL –PËR SHQIPTARËT PATROTË, PËR PRSIDENTIN E REPUBLIKËS, KRYEMINISTRIN DHE KRYETARIN E OPOZITËS, PËR ZGJDHJEN E PASOJAVE 29 VJEÇARE TË MAFIES SË PRONAVE/

Nga Nuro Kulluri , pronar autokton nga fshati Dukati i Vlorës./

Unë Nuro Kulluri, jam pronar autokton në fshatin Dukat, të rrethit të Vlorës dhe kërkoj të sensibilizoj drejtuesit e politikës shqiptare, se janë ata që po mbajnë peng zhvillimet demokratike në Shqipëri. Kërkoj përsëri, mbështetjen e të gjithë ambasadorëve veçanërisht ambasadorit të BE z. Luigi Soreca, të opinionit publik dhe të gjithë shqiptarëve, që nuk e pëlqejnë jetën e tyre me para të pista, që nuk ju ka vdekur ndershmëria dhe patriotizmi dhe kanë guximin të kërkojnë korigjimin e krimeve të postkomunismit. Eshte fjala për kthimin tek i zoti të pronës së trashëguar. Ky veprim rregullon problemin më shqetësues, që kemi ne si popull i dhunuar nga grupet e mafies kriminale që kanë kapur nga gryka politikën shqiptare pas vitit 1991 dhe “në emër të ligjit” po përvetëson pronat tona të trashëguara. Prona tek i zoti e mbyll burimin e korrupsionit pushtetar.  

Unë nuk jam ekspert i fushës por me këtë shkrim, denoncoj vjedhjen e pronës së fisit dhe të familjes time. Kjo shkelje ligjore është e ngjashme me vjedhjet e tjera të bregdetit turistik nga Shkodra në Sarandë por dhe të pronave në zona të tjera me vlera ekonomike. Denoncoj politikanët e perjudhes së pluralizmit, që duke zbatuar porositë e Ramiz Alisë në 1989,  duke abuzuar me termin demokraci, kanë realizuar një krim me pasoja kombëtare.

            Pronat  e trasheguara te fiseve të Dukatit  janë te  ligjeruara dhe janë respektuar nga të gjitha sistemet që kanë administruar Shqiperine përshi dhe pushtuesit osmanë dhe deri në 1947. Kam kerkuar e kerkoj pronat tona të fisit tim Kulluri dhe Peçuli. Fisi im e fakton në vazhdimësi historinë e pronës që fillon me emrin e Kori Peçuli para 550 vjetësh. Edhe sot vendi ku ndodhet antena në Karaburun, quhet “Maja e Korit” ose “Maja e Flamurit”. Në organizimin e asaj kohe këto kanë qenë prona të përbashkëta dhe janë të rregjistruara në sistemin turk, ne vitin 1473 nga Kori që ishte i pari i fisit regjistrim i bërë edhe për 39 fise të tjera. Keto dokumenta të mesjetës, tregojnë autoktoninë dhe vazhdimësinë e pronës tonë dhe janë pasqyryar në gazeten Telegraf date 19 Dhjetor 2018. 

Ju si drejtues të politikës, keni më shumë informacion se vjedhja e pronës është një situatë e përgjithshme por unë njoh mirë pronën e familjes time dhe të fshatit tim të Dukatit dhe veç familjes time ju sjell edhe një shembull tjetër. Fisi Bodoj dhe Velaj, e kanë dokumentuar me dokumeta të rregullta të para 1944 pronën, në vendin Shen Vasil, por 320 hektare të pronës  tyre është grabitur  me dokumenta fallse. Pronarët e ligjëshëm duhet të zhvillojnë gjyqe pas gjyqesh duke shpenzuar para, kohë dhe mundim që të marrin pronën e tyre të trashëguar. Ku është dhe kush është Shteti ?   

Diktarura e Enver Hoxhës 1945-1990,  i konfiskoi pronat tona dhe i vuri ato në shfrytëzim të komunitetit , por diktatura Komuniste na hoqi të drejtën e posedimit por nuk na e mohoi të drejtën e pronësisë. Juridikisht këtë e thonë shumë ligje dhe vendime të gjykatës Kushtetuese . Por  pas 1990, pronat tona, po orvaten të na i vjedhin në emër të ligjit oligarkët e politikës. Meqenëse problemi i pronës, nuk shqetëson vetëm familjen time kërkon zgjidhje të përgjithëshme. Këtë zgjidhje e ka kërkuar Shoqata e Pronarëve që në 1991,  por ata që u vunë në krye të shtetit, Sali Berisha dhe Fatos Nano,  e shkelën detyrimin moral dhe kushtetue, që çdo trugu familjar Shteti ti kthente pronën e treshëguar. Abuzimn e politikanëve tanë, me të drejtat tona për të gëzuar pronën e trashëguar e ka favorizuar indiferentizmi dhe menzxhimi i dobët i ndërkombëtarëve sepse frerin me dy gjemba për politikanet dhe drejtuesit e Shtetit e kanë në dorë  nderkombetarët dhe kjo mund të lidhet me  vlerësimin dhe informacioni jo të plotë të  ambasadorëve. 

Dëshiroj t’ju them publikisht Presidentit Ilir Meta, Kryeministrit Edi Rama Kryetarit të opozitës Lulzim Basha dhe cilitdo që është i interesuar për demokracinë, se politikanët mund të luftojnë midis tyre por nëse nuk do bien dakort  që të zbatojnë detyrimet kushtetuese për të kthyer pronën tek i zoti konform detyrimeve kushtetuese dhe nuk do marrin  pergjegjesine që u takon për ta kthyer Karaburunin tek të zotët konform Kushtetutës, ju  nuk keni sy e faqe dhe moral të flisni për parime demokratike, për zgjedhe apo votime dhe aq më pak për patriotizëm. 

Kryetare e LSI, znj. Monika Kryemadhi ne dt 6.07.2019 denoncoi në TV pastrimin e parave nga politiknët por nuk tha asnjë fjalë për detyrimin  që ka Shteti ta kthejë pronën e grabitur tek i zoti. Vetingu  nuk funksionon për Shtetin dhe as për nivelin e larte, prandaj eshte e domosdoshme që ambasadorët, veçanërisht ai i BE zoti Luigi Soreca të zbatojë ato qe deklaroi publikisht me 22.06.2018, ambasadore e mëparëshme e BE për shkeljen e zgjatur të të drejtës së pronave për pronarët autoktonë, të konfiskuar nga diktatura kominste. 

Përfaqësuesit e BE e kanë të qartë se nese dora tyre rri akoma e fshehur, gjendja ne Shqiperi do bëhet edhe më e rëndë, sepse detyrimi i shtetit për të dalluar pronat e shtetit me pronat e pronarëve që duhet të kishte nisur që në 1991, akoma nuk po bëhet. Kjo hapsirë kohe lejon anarkinë dhe  transferimin e paligjshëm të pronave, shtimin e ndërtimeve paleje, legalizimit te tyre dhe kjo është  pastrim parash, që e përmendi Kryetare e LSI, por nuk sqaroi se ky është shkaku që shton rastet e  konfliktit ndërmjet shtetasve. Sot eshte mundësia të bashkojmë çdo mendim pozitiv  për të kërkuar pronat tona të trashëhuara me të gjitha rruget e mundeshme. Nuk kam dijeni se çfarë kërkonin shqiptarët në protestën e organizuar para Shtëpisë së Bardhë, nuk di nëse politika e Xhorxh Soros, për të cilin bëhen shumë komente,  e mbron të drejtën e pronës respekton apo e mohon të drejtën e qytetarëve për pronën e trashëguar, por jam shumë i sigurtë se nëse shqiptarët e Amerikës, në mënyrë individuale apo me grupe,  do të sqarojnë drejtorinë përkatëse të Depratamentit Amerikan të Shtetit, për anarkinë postkomuniste me pronat, kam besim të plotë se problemi zgjidhet. SHBA, duke kërkuar zbatimin e parimeve bazë të kapitalizmit dhe të shtetit të së drejtës, do distancohet nga përvetësimi i pronave tona në emër të ligjit dhe do kërkojë, në plan të parë pronën sipas Kushtetutës dhe origjinës dhe ky do të jetë faktori prcaktues që do ta kthejë politikën shqiptare nga anarkia institucionale në drejtimin e duhur të demokracisë.   

Në mënyrë të veçanët ju zoti Kryeministër, keni nje detyrim moral më shumë për problemin e pronës , se jeni në dijeni më të plotë pasi së bashku kemi biseduar para largimit demonstrative në formë proteste të pronarëve, nga ceremonia në Hotel Sheraton në Tiranë, ku ju në praninë e trupit diplomatic prezantuat si sukses  të qeverisë ligjin 133/2015. Shkaku i largimit tonë ishte se me porosinë tuaj, na u refuzua e drejta e fjalës ne përfaqësuesve të shoqatave të pronarëve pasi organizatorët I vumë në dijeni se së bashku me mangësitë për ligjin, ne do të denonconim faktin se në procesin e hartimit të draftit të ligjit 133/2015, grupi i specialistëve të palës shtetërore, nuk ishte konsultuar me përfaqësuesit e shoqatave të pronarëve dhe se nga Shteti në strukturat e BE,  kishte rraportuar e shoqatat e pronarëve “janë konsultuar me projektligjin dhe janë dakort me kompensimin”. Ju rikujtoj se në atë mbledhje pavarësisht se ishit pak i nervozuar, ju më premtuat mua se do organizoje tryezë diskutimi me ne pronarët, por në këto tre vjet nuk e keni realizuar këtë premtim.  Theksoj se ne pronarët nuk i kundërshtojnë kompensimin kur ai është për interes publik, por nuk do të lejojmë që fjalët “interes publik” të vazhdojnë të keqpërdoren për të maskuar hajdutërinë e klaneve të pushtetarëve mbi  pronat që Shteti ka detyrim ti kthehejë fizikisht subjektit të shpronësuar. Kërkesa jonë ka qenë dhe mbetet që Shteti që ju drejtoni, të kthejë pronën tek I zoti sipas kushtetutës në zbatim të nenit 41, 42 dhe 181 të Kushtetutes, kompensimi të përfshijë vetëm prona që janë tjetersuar për nevoja publike. Ju vetë e keni të qartë se termi kompensim, nuk mund të zbatohet për prona që pas 1991 janë përfituar me akte absolutisht të pavlefshme dhe në kundërshim me detyrimet kushtetuese nga klanet e oligarkisë politike. Ju e dini shumë mirë se edhe në procesin e hartimit të VKM-ve për zbatimin e ligjit 133/2015 nuk është marë asnjë mendim nga shoqatat e pronarëve. Unë jam popull i thjeshtë dhe mbi të gjitha më intereson të funksionojë shteti ligjor dhe qetësia. Kjo do të duket kur shteti të gjithëve na kthejë me ligj pronën që na ka lënë babai dhe nëna, të njerëzit karakter të dobët të mos lejohen të vjedhin pronat e njëri tjetrit  dhe të mos vritemi me njëri tjetrin. Sa për emrin e Kryeministrit , të deputetir apo të kryetarit të partisë që do të fitojë në zgjedhjet e ardhëshme, janë informacione që më duhen vetëm në ditët para votimit. Ne pronat tona nuk i kërkojmë si lëmoshë, por kërkojmë të zbatoni Kushtetutën. Ju që jeni të zgjedhur të popullit dhe jeni betuar se do zbatoni Kushtetutën dhe interesat kombëtare, nëse nuk veproni që prona e grabitur të kthehet tek i zoti, jeni shkaku dhe nxitësit që ky vend të shkatërrohet dhe të shkrumbitet edhe guri i fundit.

Ju bëj këtë Apel publik, që si drejtues të Shtetit, ti jepni fund platformës së Ranmiz Alisë me kartën e lodhjes dhe të kalimit të kohës. Kësaj situate ju mund ti jepni zgjidhje me marrëveshje me një paragraf,  thelbi i të cilit të jetë:”Detyrim prioritar i Qeverisë është të zbatojë nenin 181 të Kushtetutës. Qeveria ka detyrë ti kthejë trungut të çdo pronari të drejtën e posedimit të mohuar  për pasurinë e grabitur. Kompensimi aplikohet për pronat që pas 1044 janë tjetërsuar për nevoja publike me çmimin e përcaktuar nga GJEDNJ  me vendimet e vitit 2016. Të gjitha aktet që bien ndesh  me këto kërkesa konsiderohen absolutisht të pavlefshme dhe të paqena” Nëse kjo marëveshje të nënshkruhet nga Presidenti, Kryeministri, Kryetari i Opozitës, dhe Ambasadori i BE, ju keni kryer detyrën para popullit. Pas kësaj kriza politike do shuhet, konkurenca midis forcave politike do zhvillhen për platformat ekonomiko sociale të secilës Parti. 

Me  respekt

NURO  KULLURI

Dukat – Vlorë

Shkruan: MSc. Albert HABAZAJ/

Prozatori Fatmir Terziu është bërë i dashur dhe i kërkuar për lexuesin e sotëm. Ndoshta e ka ndihmuar të jetë në këtë kuotë fakti se profesioni i parë i tij është mësuesia, gjuhësia dhe letërsia, mësimdhënia dhe edukimi shkollor. Ai është njohës i mirë i dialektologjisë e sociolektit dhe e vë atë në funskion të misionit letrar dhe kulturimit shoqëror. Si vëzhgues i hollë dhe i tejpërtejshëm i fenomeneve qytetërimfrenuese nga bartësit kukudhë, Terziu operon thellë deri në dhembje për ta shëruar trupin e shoqërisë shqiptare se nuk e meriton këtë trajtim shumë të të ulët se tufa e qenëve të zonjkëzave, qafëderrave të tyre apo zonjushkëzave të varakta. Si mësues dhe shkrimtar, F. Terziu na shfaqet si sinomim i gjallë i edukimit, ndërkohë që e njeh mirë botën shqiptare, se e sheh në sy, deri në kthina, gjer në kapilarë. Nuk do të merrem me gjithë veprën e tij, që përbën një opus të pasur letrar e studimor, dhe për fat zbukuron tash e 4 vjet Bibliotekën Shkencore “Nermin Vlora Falaschi” të Universitetit “Ismail Qemali” Vlorë.  Doktor Terziu 15 tituj ia dhuroi Bibliotekës së Universitetit të Vlorës. Si shkrimtar vlonjat e kryetar i shoqërisë Lidhja e Shkrimtarëve dhe e Artistëve “Petro Marko”, Vlorë, por sidomos si drejtor i Bibliotekës Shkencore “Nermin Vlora Falaschi” të Universitetit “Ismail Qemali”, Vlorë, plotësova për shkrimtarin dhe studiuesin e njohur elbasanas që na nderon në botë Falënderimin e meritueshëm me motivacionin: Ju shprehim falënderimet tona më të përzemërta për librat që i dhuruat bibliotekës sonë për pasurimin e fondit të saj. Veprimi juaj është një akt fisnik, human dhe qytetar. 15 titujt e monografive tuaja që na dhuruat: monografi shkencore: Kritika ndryshe, vëzhgim në brendësi të prozës e poezisë shqiptare,pjesa e parë (2009); Elbasani në arkivat britanike, studim (2015); krijimtari letrare: Mos hesht, poezi (2000, 2013); Djalli i Argadasit, tregime (2002); Misteriozja, tregime (2009); Lumenjtë e ëndrrave, poezi (2012); Grykës, roman (2010); Bunari, roman (2012); Borxh ajrit, poezi (2013); Miriapodë, poezi (2013); Kojrillat, roman (2013); Blirët e Pejës, roman (2014); Xhungël mendimesh, poezi (2014); Fijet e barit të thatë, roman, (2015) dhe Era nuk jepet me qera, poezi (2015) janë kontribut konkret, që ne e vlerësojmë. Edhe një herë faleminderit! Krijimtaria letrare – studimore e Dr. Fatmir Terziut u bë pronë e Bibliotekës Shkencore “Nermin Vlora Falaschi” të Universitetit “Ismail Qemali”, Vlorë, në funksion të studentëve dhe të pedagogëve tanë. Pena dritë, mik i nderuar! Edhe opinioni qytetar bëhet më i ndjeshëm pozitivisht nga veprime të tilla që shpërndajnë kulturë e qytetari ndër njerëz. Ai nuk resht së shkruari, së studiuari dhe së botuari. Vetëm brenda vitit 2016 boton librin me poezi Pas shiutdhe vëllimin me tregime Zjarri është blu.Në Bibliotekën Kombëtare të Shqipërisë, nga ky autor numri i regjistrimeve të gjetura është 45 dhe numri i regjistrimeve të shfaqura është po aq, 45 tituj.

Me vërtetësi dhe dashuri, vlerësojmë kontributin e Fatmir Terziut në publicistikë, në eseistikë, në poezi dhe në prozë. Studimtaria e tij e vyer ravijëzohet në dy vepra të botuara për dy dashuritë e tij të mëdha: Elbasanin dhe Letërsinë. E nderon Elbasanin autori, sepse ai qytet u bë udhejeta e tij e familjes së tij, e prindërve të dashur, e njerëzve të zemrës, sepse Elbasani u bë vendi ku u forcua personaliteti dhe përkushtimi i tij intelektual. Nga vepra e Terziut mësojmë se Elbasani në arkivat britanike është qysh herët. Emri i tij përmendet i ndërlidhur me mjaft faktorë ballkanikë, shqiptarë e më gjerë. Është emër që pason qytetërimin mes Rrugës Egnatia, është vetë ardhja e tillë e shenjtë që në udhëtimet e Shën Paul. Por emri i tij është një referencë qëndrese, identiteti dhe force. E hasim në mjaft korrespodenca, letra, shkëmbime diplomatike, gazeta e materiale të tjera arkivore. Emri i tij fatmirësisht në pak raste është deformuar, ndërsa qëndron i pastër dhe mjaft konkret në gjetje. Me të lidhen mjaft emra të huaj, emra shqiptarë të fushave të ndryshme që në kohë të hershme e deri në ditët tona. Për këtë është dhe ky studim, që ka plotësuar një mangësi të dukshme në gjetjen e gjërave të sakta që lidhen me fatin e kësaj treve me kontribute për historinë dhe qytetërimin shqiptar, emërdëgjuar dhe etnologjikisht. Sipas Dr. Terziut, në arkivat britanike është edhe ekzemplari me titullin origjinal: Elbasani dhe me skicimet bardhë e zi në kopertinën e tij kryesore nga autori çek Stanislav Kostka Neumann (1875- 1947), gazetar, përkthyes, skicues dhe poet. Me monografinë “Kritika ndryshe, vëzhgim në brendësi të prozës e poezisë shqiptare”, autori nuk e shikon krijimtarinë të përhershme dhe as kohëpakët, por të përqendruar historikisht, në mënyrë sociale, intelektuale, shkruar dhe lexuar në kohë të caktuar, me një synim të caktuar, nën kondita të njohura historike, me synim historik, kulturor, personal, racor, seksor, klasor dhe në gjithfarë perspektivash. Nëpërmjet krijimtarisë ne shohim ideologjinë në operim, nënvizon studiuesi dhe kritiku Terziu. 

Vlerësimi dhe mendimi kritik i Dr. Terziut është si ajo bisturia e mjekut, vërtet e mprehtë, por që të krijon besim të plotë në shërim dhe në shëndet letrar të veprës që Terziu ka në dorë. Poezia e Terziut është së pari poezi e shpirtit, e ndjenjës së madhe, poezi e thëllimave dhe e gjerësive. Vargjet e Fatmirit janë drithëruese e drithëmojnë. Në betejat e përditshme të jetës, poezia e Fatmir Terziut dallon si poezi e pjekur, kuptimplote. Për prozën letrare të F. Terziut kritika letrare ka vlerësime pozitive. Me prurjet e tij në gjininë e prozës së shkurtër (tregimit) dhe të prozës së gjatë (romanit) Terziu shfaqet tashmë si një figurë e lartë letrare e ndërgjegjes estetike. Spikat roli i tij letrar, dituror e didaktik në ringritjet nga harresat historike dhe kujtesës sociale etnike, duke rimbjellë në letrat e sotme shqipe romanin etnologjik, si dikur Petro Marko me romanin Ultimatumi (1972, 2002), etj.

Megjithatë, nuk ishte ky shkaku i këtij shkrimi të thjeshtë, por qe magjia tronditëse e fjalës që më ndikoi të hedh në qelqin digjital universal dy fjalë të vogla për një tregim të madh të autorit Fatmir Terziu.

 “Roja i Vilës së Madhe” është një tregim – tërmet jo vetëm i autorit, por gjykoj se në Prozën e Sotme Shqiptare e ka vendin sipër. Nuk të lodh autori. Qysh në fillim të njeh me personazhet e tij të paktë, njerëz, kafshë, sende. Terziu e ka të shtrenjtë fjalën, nuk e harxhon kot atë, e menaxhon mjeshtërisht ekonominë e fjalës letraro-jetësore. Lexojmë tregimin dhe me frymëmarrjen tonë thithim simbolikën e tij groteske, fatkeqësisht shumë aktuale ndër këto viset tona. Me “Rojen e Vilës së Madhe” ku nuk na shkon mendja?  Nga gjiri i Lalëzit, në perlat e Palasës e Dhërmiut, Ksamilit apo Kakomesë, ku zhgërruhen derrat kokërruar, me qafat e dhjamosura palë-palë me kollaro të rënda e të demoduara lloj-lloj, që i mbajnë si për modë, por s’dinë t’i lidhin estetikisht, veçmas litarët për fyti të popullit dinë t’i lidhin fort…

Do të më shoqërojë gjatë ky tregim i Terziut, sepse është dhembja e realitetit që jetojmë këtu, përditshmëria jonë rutinë, që na ka hashashuar ndjenjat e na helmon dhe gjakun. Autori ka gdhendur me frymë jete e gërma arti këtë prozë rrëqethëse, që të drithëton në përshkrimin artistik të realitetit, parë në sy të së vërtetës. “Roja i Vilës së Madhe” vjen në një prozë lakonike që është keqardhje artistike dhe jetësore. Këtë mund të bëjë shkrimtari, por jo një, të gjithë, secili sipas stilit të vet, por ngjyer në bojën e realitetit të sotëm shqetësues.

Një tregim sociopsikologji, ku duken dy personazhe dhe ne, në vatrën e leximit, regjistrojmë pothuaj monologun, nga njëri, dhe gjuhën e shqisave, të mimikës, intuitës nga tjetri, Roja, që po të lulëzonte Mbrothësia, mund të ishte, pse jo, një kërkues shkencor këmbëngulës.

Kemi dhe një Derr, personazh në distancë të largët, nuk na vjen drejtpërdrejt, por është i pranishëm edhe te qentë e tij.

Ç’më dha imazhin e jo pak derrave e dosave në vertikalitetin tonë, ky tregim i Fatmir Terziut!

Deri edhe sot “Bukuria që vret” e Migjenit ka qenë një margaritar i penës shkrimtare të mjerimit të shekullit XX. Sot i shtohet sivëllai “Roja i Vilës së Madhe” për shekullin XXI.

Tregimi nuk lexohet dot shpejt, sepse falë mjeshtërisë artistike që ka fituar, autori na fut në punë, ta zhvillojmë imagjinatën, të studiojmë tekstin, të lexojmë nëntekstin, të mos ndihemi lexues pasivë e dembelë, se të lexosh një Tregim nuk është si të luash spathi me letra.

Autori përmend vitin 1913 … Në të tjera mendime më fut!

“Roja i Vilës së Madhe”, një prozë sociopsikologjike tërmetike që të trondit e të shkund.

Faleminderit autorit Fatmir Terziu, meritueshëm “Mjeshtër i Madh”!

Vlorë, 08.07.2019

Kritikë letrare nag Shefqet DIBRANI/

Besnik Camaj: “STREHË DASHNIE”, poezi, Shtëpia Botuese, “OM”, Prishtinë 2018, faqe 112./ISBN 9789951 632 49 2/

“Krejt këtë rrush e krejt këtë verë,/

Ta kisha dhënë,/

Veç me të puthë një herë në gushë,/

T’më kishe lënë”/

Besnik Camaj, është dëshmia e maksimës se “artin e vërtetë e krijon aristokracia”, e cila i posedonte të gjitha mjetet tjera, andaj arti për këtë shtresë nuk ishte më luks se atë e kishin, por ishte nevojë shpirtërore, përkatësisht vlerë artistike që iu mungonte. 

Besnikunuk është aristokrat nga ana materiale, sado që punët i ka shumë mirë, por në arritjet akademike në të cilat ka investuar shumë, mund të kategorizohet ndër ata intelektualë të cilët me përkushtim iu kanë qasur ngritjes intelektuale. Tashmë Ai është ligjërues në shkollimet e larta akademike dhe njëri nga docentet në Universitetin e Shkencave të Aplikuara, në Yverdon – Zvicër. Vite më parë, në komunitetin shqiptarë në Zvicër dhe kudo në Evropë, emri i tij u bë edhe më i njohur sepse iu rikthye me plotë hov organizimit të Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptarë në Zvicër, për të dhënë edhe aty ndihmesën e poetit në fushën e organizimeve kulturore. Edhe sa ishte kryetar i SHKSHZ, sukseset nuk i kanë munguar, as nuk kanë munguar Festivalet dhe aktivitetet letrare, të cilat kryeisht i ka mbuluar nga të hyrat personale, duke bërë shumë për kulturën, librin dhe miqtë poet. 

Pa dyshim, rikthimi tek letërsia, përkatësisht tek poezi, duhet të ishte nevojë shpirtërore, për ta kompletuar veten edhe në planin artistik. Poeti Besnik Camaj, është prezent me botime e veta letrare që nga viti 1999. Nëse gjërat shikohen nga ky prizëm, duket se koha e ngritjes akademike i paska shërbyer si përvojë për t’i aplikuar ato dije edhe në veprat poetike e letrare duke krijuar profilin e tij, ndërsa poezia që shkruan ai të zë vendin e merituar në sfondin e poezisë lirike, me estetikë mirë të organizuar. 

Edhe poezitë e përfshira në librin “STREHË DASHNIE”, janë lirika që kanë nuanca të poezisë erotike, të shkruara me kujdes që këtë zhanër të poezive e bëjnë më të afërt dhe më të pranueshme. Këtë mendim poeti e shprehë në poezinë “NË KËTË BOTË”, në të cilën thotë: “të marrt’/ unë jam rrugë/ e ti strehë/ që veç pikon/ e deh”, faqe 17. Një këndvështrim dhe një qasje sa fisnike po aq meditative, e shkruar me kujdesin filozofik që përjetohen thellë, si lirika të mira: “Eja n’turr/ eja t’mësojmë si rrnohet/ mbi vullkan/ nën hije/ me flakë e tym/ dashnie”, faqe 19.

Larushia e kësaj poezie pasurohet me sfond fjalësh të rralla që i përkasin kryesisht gegërishtes letrare e cila mbulohet me shprehje nga zona e Dukagjinit, por shkrimi si i tillë është me figura stilistike që janë të realizuara estetikisht dhe artistikisht për t’ia pasur zilinë! Gjithsesi Besnik Camaj, na dëshmon se e folmja e zonës është ama e poezisë, ose poetët e kësaj treve janë më me fat pasi lindin mjeshtër të artit poetik, dhe kanë një leksik gjuhësore më të përsosur. Sigurisht janë ngjizur këto vlera të etnosit andaj poeti është i kompletuar për të ligjëruar artistikisht, andaj poezive iu ka dhënë motiv duke ndërtuar metaforën, ai ka aplikuar formën e mendimit meditativ: “E gishtat më janë mpi/ m’kanë ra për thonjsh/ tue i shti n’pej rrugët e moçme”, faqe 21.

Poezinë e këtij libri e dallon elementi erotik dhe ai lirik, që i kushtohen dashurisë njerëzore dhe harmonisë, si parakusht për ndryshim cilësor dhe nuanca letrare të kultivuara me elegancë përplot motive të pikasura me mënyrën artistike e cila përçon mesazhe të këndshme erotike: “Ishim bashkë/ unë/ ti/ dhe terri//as sot/ nuk e di/ cili nga ne të tre/ çmendoi më shumë”, faqe 20. Ky perceptim lirik, është po aq meditativ dhe përmbajtjesore duke e bërë poetin dhe poezinë të dalluar edhe për shprehjet dhe nuancat poetike, të rralla, madje disa edhe të harruara por që rikthen si të ishin kristale me vlerë të cilat i gjejmë në këto vargje, ndër më të realizuarit që janë shkruar e kultivuar.

Përmbledhja poetike “STREHË DASHNIE”, është ndarë në katër cikle që përngjajnë në katër shtylla me emërtime ritmike e mjaftë karakteristike: Brigjeve, Shtigjeve, Majave, Qiejve, të cilat bëjnë librinsi krijim lirik të konceptuar mirë artistikisht. Në anën tjetër na bënë për të besuar se përmbledhja është koncept i paramenduar në njërën anë, kurse në anën tjetër shprehja metaforike është thellësia e aplikimit të teorive shkencore që i ka studiuar, si mundësi e rrallë për ta artikuluar mendimin filozofik mbi të cilin janë krijuar nuanca dhe shprehje të shumta leksikore te cilat e bëjnë edhe metaforën poetike mirë të avancuar.

I

“buzëqeshja jote

mbushë horizontin vargje 

që mbijnë në rrënjë rrushi 

e ngjiten lart” 

dhe po aty:

II

“Krejt kët rrush e krejt kët venë

ta kisha dhanë 

veç me t’puthë nji herë në gushë 

t’më kishe lanë”

Poezia “NË VNESHTË”, faqe 26. 

Një mozaik i tërë si antitezë e dyanshme, përshtypje mirë e kultivuar, me shprehje lirike më të pranueshme.Si koncept poetik na bënë për të kuptuar poezinë me simbolikë hyjnore, me idetë që i ngrit në simbolikë të vargut dhe qëllimit për të artikuluar mendim të fuqishëm lirik e poetik. Mënyra magjepse dhe ritmika e shprehjes është sfondi që përcakton fatin e poezisë e cila tashmë ka marrë udhën e vet drejt suksesit. Ta zëmë përmes poezisë “Ka çaste”, Besnik Camaj ka shtruar një tezë teorike: “Ka çaste/ që nuk ndodhin në jetë/ edhe me dashtë/ ka net që presin n’radhë/ me marrë një biletë/ për detin e Shpirtnisë”,për të theksuar sintezën se: “janë do çaste që shëtitën qiellit/ e kurrë nuk vijnë po s’i ndoqëm”, dhe për ta përmbyllur poezinë me antitezë e cila materializon tezën teorike që parashtrohet në fillim: “ka shumë net që s’vijnë/ dhe ditë që palosen në radhë/ po ka çaste që t’presin frymën/ e nuk e lanë pa ardhë”, faqe 75. 

Thjeshtësia e vargut ka dhënë kuptimin e plot të sentencës e cila më duket se ka arritur në cakun e synuar, për të prekur majat, për të rrokur suksesin. Ky libër i posedon të dyja, edhe sukses edhe arritje njëkohësisht duke e tërhequr vëmendjen e lexuesit dhe të kritikës letrare, synim të cilin sado që e fsheh, e ka edhe Besnik Camaj se është poet, më shumë i lindur se sa i krijuar. Prandaj kaq lirshëm shprehet, pa druajtje dhe po komplekset e kritikës. Thjesht ka gjetur këtë “STREHË DASHNIE” në vetën e tij, në shpirtin e tij, andaj edhe poezitë i shkruan për vete, se edhe ashtu kanë rrjedh nga vetja e tij, gjë që vetëm arti i mirë krijon rrjedhë për të shkuar deri tek lexuesi i rëndomtë dhe tek ai më profesional, në kohën kur poeti i njeh, “dy njerëz/ që varret e veta/ me thonj që prisnin rritën/ i hapën/… / sa ishin gjallë”, poezia “I NJOH”, faqe 50.

Pa dyshim, poeti ka bërë përpjekje për të gjetur forma më specifike të shprehjes poetike e cila paraqet ndjenjën e brendshme, krejt e virgjër dhe mjaftë transparente i prezantohet lexuesit, sidomos atij që ka lidhje shpirtërore më të fuqishme me poezinë e cila si loti “pikon nën strehë/ portret i varun mbi oxhak/ ftu i dukun për merak/ rrudhë që shkrifesh/ mbi dridhmat e kitarës sime/ tue i mbledhë tingujt/ nji-nga-nji”, faqe 40, vargje që pikojnë si kristale.

Në poezinë e Besnik Camajt, ndeshim larushi motivesh të cilat nga poezia lirike alternojnë kah poezia erotike të cilën e krijon me mjaftë pasion dhe në anën tjetër poezive iu jep vlerë përjetuese. 

“të përqafoj dridhshëm 

para këti syshkrimi

se veç ti/ m’i ke ngreh flokët

m’ke lanë pa to

/…/

herët-a-vonë

kam qejf me ba dashni me ty 

le të merr’ n’thu edhe Toka 

ndoshta kthehet në krah t’duhun 

e ia sheh t’mirën tanë bota” 

Poezia “ TASH”, faqe 28. 

Ose tek poezia “JAM NGJIZË”, me një erotikë më të sofistikuar, si harlisje deri në çmendje, motive erotike të shprehura nëpër vargje:

“tash po e vëneroj

të gjithë

m’paskan hangër nga pak 

veç ajo ma s’shumti 

e n’tana anët”

Faqe 29.

Besnik Camaj iu ka kushtuar kujdes marrëdhënieve ndër shoqërore të cilat kur vijnë në këtë kohë erozionesh morale duket si thirrje për të shikuar njëri–tjetrin në sy dhe për ta ndihmuar njëri–tjetrin e nëse ka hapësirë pse të mos bëhet edhe dashuri. Vargje të kësaj natyre gjejmë me bollëk që i kushtohen raporteve shoqërore qofshin ato lirika apo erotika, kudo këndvështrimi i poetit ka qasje pozitive: 

“në mur

 paska ra dielli 

nga gravurat mbi shkamb 

qenkan fshi zanat

/…/

eja i ndërrojmë dy fjalë 

shkundim pluhunin

mbushemi frymë

shkëndijat rindezen kadalë” 

Poezia “NGA PIKTURA”, faqe 37. 

Një amalgamë përjetimesh interesante, ngjizje poetike të lidhura drejtpërdrejt me zhvillimet kundërthënëse edhe brenda vet kulturës, prandaj Besnik Camaj e dëshmon veten humanist lirik, humanist erotik, njeri i vlerave ku ka tërhequr vëmendjen e shoqërisë.

Trajta e gegërishtes që ka përdorur poeti, shkon me afër asaj gegërishtes letrare se sa të të folmeve lokale që flitej dikur. Tashmë edhe kjo e folme është mbizotëruar nga shqipja letrare, andaj ky komunikim gjuhësor u jap lirikave vlerë artistike dhe si përjetime më shpirtërore, më të përjetuara, ndërsa poeti pranohet si lirik të cilit vargu dhe shprehjet poetike i rrjedhin nga përjetimet e brendshëm, nga niveli edukativo arsimor që ua shton vlerën lirikave në njërën anë, kurse në anën tjetër për t’i besuar se shkrimet dhe poezia për poetin, nuk janë shkrime rasti e çasti, por janë frymëzime e përjetime poetike që i lindin nga shpirti, nga muza krijuese. Gjithsesi Besnik Camaj është lirik i hollë i cili përmes kësaj trajte gjuhësore ka pasuruar leksikun gjuhësor duke e bërë librin “STREHË DASHNIE”, vlerë specifike e cila duhet të merret parasysh edhe në planin e leksikut dhe leksikografisë shqipe. Kjo trajtë gjuhësore nuk ia humb vlerën poezisë, përkundrazi në disa nuanca e sforcon duke i dhënë konotacion artistik më ndryshe se sa të tjerët andaj edhe lirikat si përjetime artistike janë të veçanta, të rralla dhe mjaftë përjetuese.

Poeti Besnik Camaj, jeton mes vlerash, krijon vlera dhe me to bënë art dhe letërsi artistike. E kur poeti shkruan lirika dhe poezi artistike drejtpërdrejt bëhet i pranueshëm dhe më shumë i komunikueshëm me lexuesin e poezive, por domosdo ngjallë interesimet edhe të kritikës letrare e cila jo pak i ka kushtuar vëmendje këtij libri dhe poetit në përgjithësi. Saktësia e mendimit është e kultivuar me përkushtim, sikurse metafora dhe simbolika që zënë vend meritor, e specifikuar me kujdes ka harmonizuar mendimin dhe idenë në përputhje me elementin lirik.

Një vëmendje specifike zë poema“Republikë”, që është vendosur në fillim të librit, dhe pa dyshim është njëra nga krijimet më të bukura artistike, jo vetëm brenda këtij libri. Kjo ngjizje në mes sinonimit të Republikës si përcaktim juridik dhe Kapelës me të cilën bëhet loja poetike sidomos kur poetit është “strehë e dashnisë të pambarueme”. Nëse në mënyrë imagjinatave na duhet dora e Republikës si sitëm juridik, po me kaq afsh streha mbron metaforën lirike, e cila gjithmonë poetit iu ka gjetur afër: “m’ke mbajte ngrohtë/ m’ke dhanë dije e m’ke ba hije/ më thërret n’emën e mbiemën/ m’i mbron rrënjët edhe fijet”. Edhe atëherë kur “sakaq shi e breshën m’godet në kokë”, edhe atëherë kur poeti “bahet qull”, rrugëve me gropa siç shprehet vet ai.

Një ngjizje kaq të fuqishme rrallë e hasim në lirikat me këtë përjetim dashnie. Pastaj vargu bëhet më i ndjeshëm kurse imazhi lirik më i fuqishëm, si të themi shprehjet artistike me të cilat autori ka nxjerr simbolin për t’i shprehur nuancat e rrëfimit lirik: “E dashtun/ t’kam ruajte/ ashtu si kam mujtë/ me krah e pa krahë/ në breshën e stuhi/ me njëqind mijë telashe/ e me shumë kufij”. Edhe këtovargje janë të shkruara me pasion: “po unë nuk të lëshojë doresh/ se kështu m’ke gatu(edukuar)/ edhe nëse të heq ndonjëherë kur djersij/ të vë prapë mbi kokë/ s’mundem pa ty”, paraqesin një nocion me dy kuptime që ka lidhje me përcaktimin semantik të Republikës si nocion juridik ku do të ngjallen alegori të pashmangshme edhe për ligjërimin e kujdesshëm lirik, shprehje këto të cilat i ndeshim përgjatë librit si klithma dhe psherëtima të papërsëritshme, tamam siç shprehet ai: “Ta dish/ aty mbas veshit/ i kam mbledhë tana pikat e shiut/ e i kam shpërnda në tela t’shpirtit”. Vërtetë Besnik Camaj, është krijues më i veçantë qoftë për strukturën fonetike si dhe për aspektet e sintaksës në ligjërimin artistik të lirikave poetike, madje duke e personifikuar poetin si Hyj’ të artit poetik.

Streha e Republikës, manifestohet si njëra nga mbrojtëset më besnike për poetin, vetëm ajo nuk e tradhtoi, andaj ashtu me të komunikon duke krijuar imazhe të interpretimit meditativ në njërën anë, kurse në anën tjetër ka bërë këtë lojë lirike si interpretim artistik që ka specifikat e veta, se “edhe ashtu kimet janë rrallu/ të mbramat janë me fat/ shkretina po hapnon nga shkujdesja/ tash krejt çka bie mbi/ rrëshqet curril/ kajshëm e skajshëm”. Sipas kësaj lirike, poeti Republikën e ka kult, e ka tempull, e ka Zot që i beson shumë, sakaq e ka jetë e ka dashuri, e ka shok, e ka mik që i rri besnik dhe e shoqëron kudo dhe kahëdo, sado që nganjëherë ka krisma, grindje, plasje e përçarje, përsëri duhet dhe duhen: “po edhe nga ikja e çasteve/ kur kapeshim për asgja/ e nuk shihehsim sysh/ kur folnim pa mendu/ e i kthenim shpinën njani-tjetrit/ në vend që t’i kuronim plagët”, është ligjërim sa fisnik po aq specifik, i rrallë dhe mirë i konceptuar që të detyron për të marrë frymë thellë, e për t’iu rikthyer “dashnisë” si fuqi magjike e shumë herë.

Sigurisht, simbolika e republikës i tejkalon kufijtë e ligjërimit poetik, ato nuanca shkojnë edhe përtej poezisë, të cilat ngjizen me elemente hyjnore, si simbolikë e të shenjtës – dashurisë, pastaj shtrihen në hapësirën gjeografike për të cilën e rreth së cilës sillen metaforat duke bërë ligjërim artistik, si interpretim me nuancë nacionale, “që të më mbrosh/ e të m’i ruash bjeshkët”, por për të fuqizuar mendimin artistike rreth toponimit Republikë, ku poeti kërkon që “të m’i ruash bjeshkët/ me gjithë ata shtigje e ata brigje/ ku e lash frymën time“, janë vetëm nuanca artistike të cilat mund të jenë ndikuar edhe nga fenomeni i lëvizjes së kufijve, veçmas do të besojmë atëherë kur ta kuptojmë se vet poeti i përket asaj zone, për të cilën dhe rreth së cilës është ndërtuar sentenca (mendimi) si imagjinatë, e cila përçon mesazhe të mëdha për simbolikën e Strehësnë Kapelën Republikë, ose janë nuanca të aspektit gjeografik, përkitazi rreth lëvizjes së Kufijve të Republikës?!

Interpretimi i “Strehës”së Republikësmerr konotacione të ndryshme dhe jep interpretime të shumta. Streha e Republikësnë aspektin juridik është mbështetja e të gjitha vlerave që i mundëson Republika si konstilacion juridik në mirëqenie të qytetarëve. Poeti duke jetuar vet nën Strehëne një Republike(Shteti), siç është Zvicra ka arritur të përkthej imazhe, të interpretoj nocione si idiomë frazologjike mbi Republikën si shprehje e juridiksionit, qoftë Kapelë e rëndomtë, e cila poetit i sjell ngrohtësi, ia mbron kokën që aty diku ai e ka të fshehur mendjen, dhe nëpërmes këtij relacioni ndërton imagjinatën për t’ia pasur zilinë, ndërsa mjeshtëria e poetit shkon aq tutje sa nganjëherë nuk e kemi të qartë nëse kjo Republikë kaq e imagjinuar na është bashkëshortja me emër “dashuri” rreth së cilës sillen lajkat lirike, lazdrimet erotike, nëpërmes të cilave shprehet respekti më sublim që mund t’i kushtohet femrës e cila ështëGrua e respektuarqë kurdoher ngjall vullkan të brendshëm, ndërsa poetit ia paska ndezur muzën për të shkruar. 

Të gjitha këto aludime, dyshime e mundësi për ta gjetur fijen e perit në lëmshin erotik, që poeti Besnik Camaj, e ka realizuar kaq artistikisht, duek dhënë interpretime të shumta që posedojnë ndjeshmëri dhe do të përjetohen me afshin e zemrës, duke e kthyer imagjinatën te burimi i Drinit, atëherë “ku futja kambë e duar/ për t’nxjerrë një troftë/ që s’e kish’ kush atëbotë”, janëëndrrime vetëm për kohën e rinisë, atëherë kur kaq ishin mundësitë, dëshirat po aq, realitet i asaj kohe për tu kënaqur me pak, siç e përshkruan poeti, me një troftë “që s’e kish’ kush atëbotë””.

Kjo imagjinatë kaq e thellë, kaq e zhvilluar, kaq e avancuar e bënë poetin të rrallë, prandaj duhet t’i lejohej interpretime deri në çmendi, qoftë pas lirikave ose edhe pas dashnive të shumta, sepse pas tyre shihet se mbeten vetëm gjurmët poetike dhe vargje kaq mirë të realizuara, me po atë afsh mirë të përjetuara. Duket se imagjinata e Besnik Camajt, është e zhvilluar më shumë se sa e kuptojmë në shikimin dhe leximin e parë. Interpretimi i saj nuk bëhet kollaj, se në aspektin ekzistencial na duhet ngrohtësia për t’i ruajtur raportet e mirësjellta, ashtu siç i ka ndërtuar imazhet lirike me kaq nuanca përjetimi. Raportin moral si mirësjellje intelektuale me Republikën, që e paska shoqëruar poetin në çdo stinë të vitit, qoftë dimrave për ta mbrojtur nga ngricat e mëdha ose verës për ta mbrojtur nga djegia e diellit. Sigurisht edhe vjeshtave nga shirat e shumtë, ndërsa pranverave Republikën e paska përdorur për ta zbukuruar kokën e tij, krejt thejsht sa për t’ia mbajtur nën zapt flokët e harlisura, ose për t’ia harlisur dashninë nëpër ambientin e bleruar që e paska rrethuar!

Kjo poemë, ashtu siç është cilësuar edhe nga të tjerët është krijim i rrallë, ndërsa poeti mjeshtër i vargut artistik për të trajtuar dhe interpretuar fenomene që e rrethojnë, shoqërojnë a bashkëjetojnë: “streha ime e dashnisë/ edhe matanë/ kam me t’mbajtë mbi kokë/ mbi vete/ deri sa të tretem/ në kristalet polifonikë/ të trupit tand/ e të bahem gati mbi rimbi/ në një botë tjetër/ me ma shumë dashni”.

Në planin artistik është krijim antologjik, në aspektin poetik dhe sintaksor si referencë për tu parë mundësit e interpretimit që i lejon e folmja gegërishte të cilën e ka përzgjedhur poeti si gjuhë për të shkruar perla antologjike! Padyshim Besnik Camaj, ka shkruar vlera monumentale e cila shpjegon për mundësin kulturore që ka gjuha jonë për të ndërtuar vargje të tilla me imazhe kaq mbresëlënëse si frymëzim idilik ku kemi deficite kulturore në interpretimin e fjalës artistike. Mbi të gjitha këto figuracione e interpretime qëndron vet poeti Besnik Camaj nga i cili arkipelagu i krijuesve shqiptar, jo vetëm në Zvicër, por në shkallë kombëtare, pret edhe blatime të tjera të kësaj natyre, të këtij niveli edhe patriotik qe besa! Se “në fund t’fundit le ta dinë të gjithë/ se të dua shëndetplotë/ dhe dua me t’pa në dritë t’synit/ kur t’mi mbyllësh qepallat/ për t’fundit herë”, Amen!…

Në anën tjetër edhe “Poemë për Artin”, që është përfshirë në ciklin e katërt “Qiejve”, është e ndarë në pesëmbëdhjetë strofa të cilat mund të publikohen secila veç e veç. Por Besnik Camaj, duke shpjeguar “çka nuk është art” dhe të kundërtën e asaj“Art çka është”, ka bërë jo vetëm këtë poemë, por si tërësi poezi të realizuara mirë dhe me mesazhe të forta artistike:

I.

“nuk asht art

me qenë shumë i hershëm

e me mbërri n’cak ma s’voni”

II

“po art asht

kur e din mirë kah po shkon

dhe ku ke me mbrri

e ipesh me tanë qenien

që rrugës çdo shteg me ça

e kujt sherr mos me i ba”

 Poema “ART ASHT”, faqe 88.

Në “STREHË DASHNIE”, si tërësi tematike lidhen të gjitha vlerat e mundshme pozitive, kurse në poemat “Republikë” dhe në “Poemë për Artin”, gërshetohen mënyrat e interpretimeve të dyfishta në formën: “asht dhe nuk asht”ose “të jesh e të mos jesh”, që në aspektin teorik pasqyron njohjen e thellë gjuhësore dhe mundësitë e interpretimit, vlera këto të cilat na vijnë si perla poetike të realizuar me sukses. Gjithsesi, poezitë janë përjetime lirike të kompletuara, duke e bërë autorin artist të poezisë së sotme shqipe, sepse siç shprehte vet ai “…art asht me ia hapë kapakët/ me kujdes t’shtuem/ e me ia nxjerrë ngadalë/ perlën e mshehun n’zemër t’saj/ për me ia dhuru personit/ që t’i ka marrë mendtë”, tamam qysh mendon vet ai se “ndoshta t’i kthen”?!…

Ky poet posedon opus lirik mjaftë të pasur, poezia si ndjenjë artistike me vlera të paimagjinueshme është pasuri artistike e poezisë së sotme shqipe, sidomos për mënyrën e interpretimit të saj: “…art asht/ askujt mos me iu tutë/ me e kritiku n’sy kur e meriton/ pa të jetë edhe i familjes t’ngushtë/ mik a farefis/ apo kushdo tjetër”. 

Ndijimet lirike kanë interpretime të dyfishta të cilat i hasim kudo, jo vetëm në shembujt e mësipërm, këtë interpretim e ndeshim rrallë në krijimet tjera poetike. Ky hov dinjitoz është ndijim personale, por interpreton nuanca të përgjithshme.

Shprehjet lirike duket se në secilin varg dhe në secilën fjalë janë peshuar dhe menduar paraprakisht, se si dhe ku të vendosen, që pastaj interpretimi të ketë mundësinë për alegori të shumanshëme e gjithanshëme letrare, artistike, filozofike dhe pedagogjike, pasi “jeta asht pjesa ma e bukur e vdekjes”.

Pa dyshim, libri “STREHË DASHNIE”, dëshmon se Besnik Camaj ka përforcuar individualitetin krijues i cili është domosdoshmëri për poetët dhe krijuesit letrar. Pavarësisht ngjasimeve dhe nuancave, lirikat e Besnik Camajt, janë krijime të rralla dhe si interpretime mjaftë specifike, të cilat pavarësisht kulturës dialektikore, nuk duhet interpretuar si ndikime, a është ndikuar, por të trajtohen si përvojë intelektuale e atij që ka sfiduar vështirësi për tu dalluar dhe veçuar, “kudo – kurdo – kahdo”,që ka shkuar dhe sa herë që ka shkruar.

 I tillë është Besnik Camaj, si njeri, si intelektual, e tash po dëshmohet se i tillë qenka edhe si poet, vlerat e të cilit kanë zgjuar interesimin e lexuesit dhe atyre që merret me interpretime e krahasime gjuhësore, artistike dhe letrare!

St. Gallen, 07.07.2019. 

Shefqet DIBRANI

Nga Arjana Kasapolli-Selani/ *

‘Koalicioni i Kosovës për Pajtim’ quhet iniciativa e përbashkët e lansuar nga disa organizata joqeveritare që si synim kanë pajtimin ndëretnik në Kosovë, marrë parasysh historinë e hidhur të dekadave të fundit dhe konfliktit të viteve 1998-’99 dhe pasojave të tij.

Mbështetur nga Bashkimi Evropian, tri organizata joqeveritare, Fondi për të Drejtën Humanitare, Organizata Joqeveritare Aktiv nga Mitrovica dhe ArtPolis nga Prishtina, kanë lansuar zyrtarisht ‘Koalicionin e Kosovës për Pajtim’.

Hyrja në partneritet e këtyre organizatave po synon të trajtojë dhe kontribuojë në përmirësimin e marrëdhënieve etnike në Kosovë, duke ngritur mirëkuptimin dhe pjesëmarrjen e nismave bazë të komunitetit, që kanë për qëllim nxitjen e procesit të pajtimit në Kosovë.

Bekim Blakaj, drejtor i “Fondit për të Drejtën Humanitare”, në Prishtinë tha se këtë herë kanë vendosur që të bashkohen forcat me organizata të ndryshme, për të kontribuuar në arritjen e paqes së qëndrueshme dhe pajtimit në Kosovë. Opinioni do të duhej të jetë më i informuar, nënvizoi Blakaj, duke shtuar se përmes këtij projekti, po synohet që të zbardhet e vërteta.

“Dokumentimi i së kaluarës dhe dokumentimi i humbjeve në njerëz gjatë periudhës së luftës dhe pas luftës, si dhe monitorimi i gjykimeve të krimeve të luftës, duhet të raportohen, pasi mendoj se njerëzit duhet të dinë më shumë për këto gjëra”, tha Blakaj.

Në anën tjetër, Miodrag Miliçeviq, drejtor i organizatës joqeveritare “Aktiv’’ nga Mitrovica, tha se për të gjitha bashkësitë etnike në Kosovës është i rëndësishëm avancimi i kualitetit të jetesës, të drejtat e barabarta dhe respektimi i të gjitha bashkësive. Ai u angazhua për ndërtimin e vlerave, qëllimeve dhe të ardhmes së përbashkët brenda dhe jo jashtë Kosovës.

“Pajtimi është kategori e vetme, më e ndryshme, më e gjerë dhe më e lartë. Kjo është shprehje e vullnetit tonë personal. Mënyra e vetme që ne t’i sjellim njerëzit deri tek ai nivel, është që ne, të gjithë, në anët tona të tregojmë se jemi të gatshëm që të ballafaqohemi me të kaluarën dhe në atë mënyrë ta hapim rrugën kah dialogu i hapur, i cili mund të na udhëheqë më tutje drejt ndërtimit më të mirë të shoqërisë, të cilën, jam i sigurt që e meritojmë të gjithë”.

“Ky është parakushti themelor që shoqëritë në Kosovë ta ndërtojnë veten në përputhje me vlerat qytetare, me të drejtat dhe liritë e secilit individ që jeton këtu”, tha Miliçeviq.

Ndërkaq, Zana Hoxha nga organizata “ArtPolis”, tha se adresimi i problemeve ka qenë një aktivitet i vazhdueshëm, duke veçuar shkollën pranverore me vajza nga Kosova e Serbia, ku ato me angazhimin e tyre si aktiviste, kanë punuar për ndërtimin e paqes për vendet e tyre.

“Ky bashkëpunim nuk është vetëm projekt, por është një mision, është një punë të cilën do ta bëjmë në kuadër të strategjive tona, zhvillimit tonë për të mirën e të gjitha komuniteteve që jetojnë në Kosovë, për një Kosovë më të mirë dhe jo të ndarë nëpërmes komuniteteve etnike, por ajo që krijon kushte për gëzimin e të drejtave të të gjithëve përfshirë komuniteteve që jetojnë në Kosovë”, tha Hoxha.

Edhe Adriatik Kelmendi, gazetar tha se në aspektin medial, mediat shpeshherë kanë qenë vegël e politikës, si në Kosovë ashtu edhe në Serbi.

“Jemi 20 vjet pas luftës në Kosovë. Ne po e trajtojmë këtë temë sikur të kishte ndodhur para një, dy apo pesë vjetësh, dhe kjo tregon për një dështim të madh tonin. Nëse i kthejmë reflektorët nga vetvetja pa ndonjë hezitim mund të them se edhe ne, media, nuk e kemi kryer punën ashtu siç është dashur. Pse ka qenë shpesh më e lehtë të bien në agjendat e politikës”.

“Por, duhet nënvizuar se ka organizata dhe individë, që kanë bërë përpjekje që konfliktet dhe viktima të mos ndodhin, por edhe të bëjnë evidentimin, punësimin, të vërtetat për luftën, qëndruarit pranë familjarëve, monitorimin e gjykimeve, pra është punuar më shumë se nga institucionet që kanë buxhet.“ tha Kelmendi.

Derisa Edis Galushi, nga komuniteti rom, tha se ky komunitet në vazhdimësi është manipuluar nga të dyja palët, si nga ajo kosovare, po ashtu edhe ajo serbe.

Ai potencoi faktin se kur bëhet fjalë për pajtimin, dhe ftohen palët për diskutim, janë zakonisht palët kosovare dhe serbe, duke i përjashtuar komunitetet tjera, e që siç thotë ai, ata kanë qenë të përfshirë me ose pa dashje në procese.

“Secilën herë, jo vetëm në këtë luftë, por edhe në luftëra të tjera në vende të ndryshme, romët janë manipuluar. Janë shfrytëzuar për qëllimet e të tjerëve” tha Galushi.

Edhe zyrtarë të Bashkimit Evropian, që kanë përkrahur formimin e këtij koalicioni, kanë thënë se është e rëndësishme që të merren iniciativa të tilla dhe se Kosova duhet të marrë shembull vendet e ndryshme të Bashkimit Evropian që e kanë gjetur rrugën drejt pajtimit pas së kaluarës së hidhur.

Sipas Fondit për të Drejtën Humanitare, më shumë se 13.500 persona konsiderohen të vrarë në konfliktin e viteve 1998-’99. Prej tyre,rreth 11 mijë shqiptarë dhe mbi 2 mijë serbë dhe pjesëtarë të etnive tjera. Një plagë tjetër e luftës janë edhe rreth 1 mijë e 600 persona të pagjetur.(Kortezi-Evropa e Lire)

Presidenti Thaçi: Masakra e Srebrenicës, 24 vjet më parë, rikthej tragjedinë e Luftës së Dytë Botërore – të popullvrasjeve masive…Regjim vrastar serb vazhdoi masakrat edhe në Kosovë në vitet 1998-1999/

-Kryeparlamentari Veseli: Serbia do të përgjigjet për gjenocidin në Kosovë, siç është përgjigjur për gjenocidin në Srebrenicë. Kjo është e pashmangshme/

-Qeveria e Kosovës, një minutë heshtje në nderim dhe respekt të viktimave në 24 vjetorin e Masakrës së Srebrenicës. Kryeministri Haradinaj: Bota asnjëherë nuk duhet të heshtë karshi asnjë gjenocidi, viktimë e së cilës ishin populli kosovar dhe ai boshnjak/

 -Në korrik të vitit 1998 raportoja: Në Kosovë po ndodh Bosnja, në Rahovec po ndodh Srebrenica…Presidenti Rugova kërkon mbrojtje ndërkombetare për Kosovën/

-Eksperti i së drejtës ndërkombëtare, Gruda: Në Kosovë kanë ndodhur krime lufte, krime kundër njerëzimit dhe akte gjenocidi të forcave serbe kundër shqiptarëve/

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari/

PRISHTINË, 11 Korrik 2019/ Masakra e Srebrenicës e para 24 viteve përkujtohet edhe në Kosovë, ku po ashtu bënë masakra, spastrim etnik e gjenocid forcat serbe të Slobodan Milosheviçit, i cili pas ndërhyrjes shpëtimtare të NATO-s, të para mëse 20 viteve, në zhvillimet e mëtejme në rajon ka përfunduar në Gjykatën Ndërkombëtare për Krime Lufte në Hagë.

Presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi përkujton se, Masakra e Srebrenicës, 24 vjet më parë, rikthej tragjedinë e Luftës së Dytë Botërore – të popullvrasjeve masive. “Ky gjenocid i urdhëruar nga regjimi i Millosheviçit, ku u vranë rreth 8 mijë njerëz, ishte edhe një paralajmërim se deri në çfarë mase mund të shkonte çmenduria e regjimit serb. Me të njëjtën logjikë, ky regjim vrastar vazhdoi masakrat edhe në Kosovë në vitet 1998-1999. Është fatkeqësi që edhe pas dy dekadave, kriminelët serbë, autorë të këtyre krimeve makabre në Bosnje-Hercegovinë dhe Kosovë, nuk janë dënuar nga drejtësia ndërkombëtare. Sot, 24 vjet pas masakrës së Srebrenicës, me dhimbje të madhe i kujtojmë tmerret që ndodhën atje”, është shprehur presidenti Thaçi.

Kryetari i Kuvendit të Kosovës, Kadri Veseli, ka shkruar: “Sot, në përvjetorin e 24-të, ne i bashkohemi përkujtimit të masakrës së Srebrenicës, një prej krimeve më mizore në Europën e pasluftës së dytë botërore. Kjo masakër nuk ishte as fillimi dhe as fundi i krimeve të regjimit të atëhershëm serb. Vetëm tre vjet pas Srebrenicës, të njëjtat pamje të mizorisë u shfaqën në fshatrat dhe qytetet e Kosovës. Dhe ndonëse kanë kaluar dekada, drejtësia ende nuk është vendosur, por koha nuk e zhvlerëson krimin dhe as drejtësinë. Serbia do të përgjigjet për gjenocidin në Kosovë, siç është përgjigjur për gjenocidin në Srebrenicë. Kjo është e pashmangshme”.

QEVERIA E KOSOVËS, NJË MINUTË HESHTJE NË 24 VJETORIN E MASAKRËS SË SREBRENICËS

Në fillim të mbledhjes së 110-të, pasditën e sotme, Qeveria e Republikës së Kosovës, e drejtuar nga kryeministri Ramush Haradinaj, ka mbajtur një minutë heshtje në nderim dhe respekt të viktimave në 24 vjetorin e Masakrës së Srebrenicës.

Me rastin e 24 vjetorit të Masakrës së Srebrenicës, kryeministri i Republikës së Kosovës, Ramush Haradinaj, priti sot në takim përfaqësues të komunitetit boshnjak në Kosovë – ministrin e Zhvillimit Rajonal, Rasim Demiri, deputeten e Kuvendit të Kosovës, Duda Balje dhe ish-deputetin Xhezair Murati.

Kryeministri Haradinaj, me këtë rast, në emër të popullit të Kosovës, shprehu nderimin dhe respektin që ka për viktimat, duke theksuar se populli i Kosovës gjithmonë do të ndajë dhimbjen me popullin boshnjak.

“Edhe në Kosovë ka pasur masakra shumë të rënda, të kryera nga regjimi i egër i Millosheviçit, për të cilat ende ndjejmë dhimbje të madhe”, ka thënë kryeministri Haradinaj, duke shtuar se Masakra në Srebrenicë dhe masakrat e tjera masive në Ballkan, mbeten njolla të pa shlyera në ndërgjegjen e njerëzimit, derisa nuk vendoset drejtësia e munguar.

Kryeministri Haradinaj, theksoi gjithashtu se bota asnjëherë nuk duhet të heshtë karshi asnjë gjenocidi, viktimë e së cilës ishin populli kosovar dhe ai boshnjak.

Nga ana e tyre, ministri Demiri, deputetja Balje dhe ish-deputeti Murati, falënderuan kryeministrin Haradinaj për pritjen dhe respektin që ai ka në vazhdimësi për komunitetin boshnjak dhe që bashkëndjen me dhimbjen për viktimat e Srebrenicës, masakër kjo më e madhja në Evropë pas Luftës së Dytë Botërore.

NË KORRIK TË VITIT 1998 RAPORTOJA: NË KOSOVË PO NDODH BOSNJA, NË RAHOVEC PO NDODH SREBRENICA

 “Në Kosovë po ndodh Bosnja, në Rahovec po ndodh Srebrenica”, kam raportuar për Agjencinë Shtetërore-Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë para 21 vitesh, në korrik të vitit 1998.

Në Kosovë, si në shumë fshatra e qytete, edhe në qytetin e Rahovecit ndodhën masakra të forcave serbe kundër civilëve shqiptarë. Para 21 viteve, në 19 korrik të vitit 1998, si pasojë e një sulmi të forcave serbe, në Rahovec pati shumë të vrarë e të plagosur. Edhe në Tehqen e Sheh Myhedinit janë masakruar shumë gra, fëmijë dhe pleq që kishin kërkuar strehim në këtë institucion fetar.

Te vendi i quajtur “Tuba” u gjetën të masakruar dy profesorë si dhe gjashtë trupa të karbonizuar, identiteti i të cilëve nuk u mësua. Gjithsej u regjistruan 150 persona të vrarë.
Dëshmitarët që kishin arritur t’i shpëtojnë këtij krimi kanë treguar se ushtria, policia dhe paramilitarët serbë kanë ekzekutuar civilë shqiptarë arbitrarisht.

Gjatë kësaj ofensive u morën peng, u rrëmbyen e u zhdukën shumë shqiptarë, për fatin e të cilëve nuk dihet asgjë. Organet e pushtetit okupues serb në Prizren, më 22 korrik 1998, në varrezat e këtij qyteti hapën dy gropa të mëdha dhe groposën shumë shqiptarë të vrarë gjatë ofensivës në Rahovec.

Në raportimet për situatën në Rahovec para 21 viteve, në 23 korrik në raportin me titull “Shqiptarët e vrarë janë varrosur në dy varreza masive” bëja të ditur se, “forcat serbe kanë hapur, të mërkuren, me eskavator dy varre të perbashketa dhe kanë groposur kufomat e mbledhura nëpër rrugët e qytetit të Rahovecit, afro një orë para
ardhjes në qytet të gazetarëve dhe diplomatëve të huaj. Sipas KMLDNJ (Këshillit për Mbrojtjen e Lirive dhe të Drejtave të Njeriut) forcat serbe kanë vrarë mbi 50 shqiptarë, ndërkohë që nuk janë identifikuar ende shumë të vrarë e të masakruar, që kanë mbetur nëpër rrugë, shtëpi, bodrume dhe fusha.
Burime të LDK-së (Lidhjes Demokratike të Kosovës) në Rahovec besojneë se janë qindra civilë të vrarë, të masakruar, të djegur dhe të plagosur. Shtypi i Kosovës dhe burime të tjera masakren e kryer nga forcat serbe në Rahovec e krahasojnë me Srebrenicën.”

24 KORRIK 1998: RUGOVA KËRKON MBROJTJE NDËRKOMBETARE PËR KOSOVËN

Ndërsa, në 24 korrik 1998 me titullin “Rugova kërkon mbrojtje ndërkombetare për Kosovën”  raportoja: “’Në Kosovë gjendja vazhdon të jetë e rrezikshme, çdo ditë ka sulme të policisë dhe ushtrisë serbe. Ky është një spastrim i egër etnik, që ka filluar në Kosovë’, tha të premten para gazetarëve në Prishtinë Presidenti i Kosovës Ibrahim Rugova. Kerkojmë ‘mbrojtje ndërkombetare për Kosovën dhe popullin e saj dhe të ndalohet përhapja e konfliktit në rajon’, theksoi Rugova.

‘Policia serbe nuk po lejon varrosjen e të vrarëve pas masakrave në Rahovec dhe as ardhjen e organizatave ndërkombëtare dhe kombëtare në Kosovë. Me mijëra shqiptarë janë larguar nga
qyteti i Rahovecit dhe rrethinat e tij’, tha Rugova, duke shtuar se edhe në rajone të tjera të Kosovës ka patur bombardime dhe të vrarë, ndërkohë që vazhdon represioni i policisë serbe.
‘Bashkësia ndërkombëtare, SHBA dhe Bashkimi Evropian, po ndërmarrin të gjitha hapat diplomatikë, por edhe ata ushtarakë, që të mos ndodhë Bosnja në Kosovë’, u shpreh Rugova, në pergjigje të pyetjes së gazetareve.
Rugova përseriti qendrimin se ‘zgjidhja më e mirë për Kosovën është Kosova e pavarur me të gjitha garancitë për serbët lokalë dhe një protektorat ndërkombëtar si fazë kalimatare’”.

NË KOSOVË KANË NDODHUR KRIME LUFTE, KRIME KUNDËR NJERËZIMIT DHE AKTE GJENOCIDI TË FORCAVE SERBE KUNDËR SHQIPTARËVE

“Në Kosovë kanë ndodhur krime lufte, krime kundër njerëzimit dhe akte gjenocidi të forcave serbe kundër shqiptarëve”, ka deklaruar në një bisedë që kam zhvilluar eksperti i së drejtës ndërkombëtare, Prof. Dr. Zejnullah Gruda.

Ai ka folur mes mijëra e mijëra dëshmive të mbledhura gjatë viteve të okupimit e të luftës, të cilat i shpalosnim nga arkivat e Këshillit për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut në Prishtinë.

 “Janë shkelje të rënda të së drejtës ndërkombëtare në përgjithësi, të drejtës ndërkombëtare të luftës, të drejtës humanitare…”,  ka thënë Gruda.

Profesori i të drejtës ndërkombëtare vazhdonte të flasë:

“Argumente ka sa të duash. Është një numër i madh i personave, të cilët kanë pësuar, e sipas rregullave të së drejtës ndërkombëtare është dashur të gëzojnë mbrojtje, të jenë të përjashtuar nga veprimet luftarake, dhe këta janë pjesa më e  madhe e viktimave. Këtu është para së gjithash ai grupi që llogaritet si popullsi civile, në të cilin hyjnë fëmijtë, pleqtë, femrat, e kategori tjera që gëzojnë mbrojtje sipas rregullave të së drejtës ndërkombëtare.

Këtu është personeli mjekësor, personeli i shoqatave ndërkombëtare humanitare për ndihmë viktimave të luftës, personeli fetar, janë të sëmurët, të plagosurit, që nuk duhet të jenë në asnjë rast objekt i veprimeve luftarake…

Në Kosova ka ndodhur, edhe është fatkeqësi e madhe, që pjesa më e madhe e viktimave u takojnë këtyre grupeve që është dashtë të jenë të mbrojtura, të përjashtuara nga veprimet luftarake. Këta janë me qinda e me mijëra e atyre që i takojnë popullsisë civile, janë pleqtë,  gratë, edhe gra shtatzëna, janë fëmijë, madje edhe fëmijë nën moshën shtatëvjeçare… Vetëm në familjen Jashari në Prekaz janë nëntë fëmijë… Në asnjë rast nuk kanë guxuar të jenë objekt i sulmeve, ose objekt i vrasjeve, në asnjë moment.

Këto janë ato kategoritë, këto janë ato shkeljet e madha që bëjnë përjashtim nga rregullat e të drejtës ndërkombëtare të luftës, të cilat i ndalojnë këto veprime. Kemi pasë të vrarë edhe mjekë, edhe misionarë të organiztave humanitare, që janë marrë me ndihmë viktimave të luftës, edhe klerikë ose persona fetarë…Kemi pasë të vrarë ndër civilë edhe percona të sëmurë, me të meta të rënda, të verbër, të shurdhër, të paralizuar, të sëmurë mentalë. Kanë qenë objekt i sulmeve, çka është shkelje e jashtëzakonshme…”

 “Edhe dhunimet, të cilat kanë ndodhur, gjithashtu janë të ndaluara me rregullat e të drejtës ndërkombëtare humanitare. Është një prej atyre shkeljeve të rënda”, ka thënë Gruda.

Ai ka theksuar se gjithashtu janë të dënueshme veprimet për t’i zhdukur gjurmët e krimeve, dërgimi dhe groposja e trupave të tyre në varreza masive në Serbi.

“Janë mijëra të zhdukur, për të cilët nuk ka kurrëfarë të dhëne çka ka nodhur me ta, që kanë përfunduar diku në përpjekje për t’i zhdukë gjurmët e krimeve”, ka thënë profesor Gruda.

Në Kosovë, në vitet 1998-‘99 forcat serbe në sulmet gjenocidale dëbuan mëse 1 milion shqiptarë, shumicën “përtej Bjeshkëve të Nemuna” në Shqipëri, vranë e masakruan mëse 12 mijë civilë shqiptarë, e mijëra të tjerë i zhdukën duke i dërguar e groposur edhe në Serbi, apo edhe duke i djegur. Menjëherë pas luftës  në Kosovë Kryqi i Kuq Ndërkombëtar evidenconte më shumë se 6.000 të zhdukur.

(Kuptimësia e dhembjes në poezinë e Lasgush Poradecit)/

Nga Anton Çefa/

Për njeriun jeta është një dhembje e gjatë, për poetin është dhembje që përpiqet të shërojë dhembjet e të tjerëve. Bjelinski ka thënë me të drejtë “Poetët kanë fuqinë të ngrenë dhembjet e veta në lartësira arti, ku ne të gjithë gjejmë dhembjet tona”.

Poeti ynë i madh, Lasgushi, jetoi gjatë i harruar në vendin e vet dhe i mërguar në vetvete, në dhembjet e veta. Ai diti të vuajë dhe vuajti madhërishëm. Në vargjet e tij të lartësive poetike më të epërme buçet dhembja. Dhembja e fjalës, dhembja e zemrës, dhembja e vendit, dhembja e popullit, dhembja e një bote.

Dhembja e fjalës – Gjuha, dallojë e kombit, shenja e parë, më e qenësishmja e identitetit të tij, për poetin tonë është një dhembje e fortë, e thekshme :

          Kur të këndoj me gojë, kur të kuptoj në kartë,

          Posi një kraharuar ti dhem, o Gjuhë e zjarrtë,

          Posi kullim i gjakut që rreh në zemër time

Poeti i njeh gjuhës atributin e komunikimit, e kumtit, e informacionit. Ajo ndriçon si drita dukuritë e jetës në thelbin e tyre, duke e nxjerrë botën nga errësira e së panjohurës në dritën e kuptimit, të dijes: “Ti ndrin në thelb të jetës, si dritë e përvëluar”, i drejtohet poeti gjuhës. Gjuha poetike është e shenjtëruar dhe e zjarrtë, është mall, vetëtimë e qiellit, diell i llaftaruar. Edhe pse mjeshtër i shqipes, që i njohu asaj lashtësinë e moshës, fuqinë e shprehjes, rrënjët e kuptimit, diapazonin e gjerë figurativ, larminë e ngjyrave, harmoninë e tingujve, tonalitetin e ritmeve, kadencën imitative; edhe pse është reformatori më i shquar i fjalës poetike shqipe dhe ndriçohet në dritën e saj, ai e ndjen veten “të huaj” dhe pikëllohet përballë kësaj paje të rrallë e të çmueshme:

          Po ndrij e papandehur po qaj pak e nga pakë

          Sepse prej botës suaj kam mbetur kaq i huaj

Fjala poetike, duke u thurur në inde tekstore, në dihotominë e saj kundërshtuese, nga një anë, sendërton shumëkuptimësinë, nga ana tjetër, paaftësinë për të hedhur dritë në të fshehtat më të hijesuara të shpirtit, në misteret e tij, që ndrydhen në vetëdijen dhe, më së tepërmi, në nënvetëdijen e njeriut. E gjithë kjo dukuri e ndërlikuar, sipas së cilës diçka mbetet gjithnjë e pashprehur, është dhënë nga poeti ynë me një sintagmë të tipit të tij fjalëformues: “O gjuh’-e-zemrës sime, o mos-e kuvenduar”. Në poezinë “Kënga pleqërishte”, Lasgushi e ka cilësuar gjuhën si “çudi e mosfjalosur”. Është ky “moskuvendim”, kjo mosfjalosje”, që bart në ndërgjegjen tonë dhembjet e pathëna.1).

Protestuese dhe plot impulse nevralgjike është vijëzuar gjuha, në poezinë kushtuar Naim Frashërit, dhembja e poetit ndaj realitetit gjuhësor të kohës së tij për dëmet që po ndodhnin në rrafshet e pastrisë, shprehësisë dhe ngjyrësisë së shqipes në vitet njëzetë:

          Po nër bijt’ e Memës s’ate, me gjyrmashë-e me stërnipër 2).

          Shkatërrim’ i shpejt’ i gjuhës sot qëndron në vepr’ e sipër;

          Sot po humb kuvënd’ i zogut ç’ gjithë bukuri që kishte,

Po lëngon e nis të shembet folja jonë pleqërishte . . .

Dhembja etnike – Shpirti njerëzor është universal dhe, në këtë hapësirë, edhe ajo hise e tij, shpirti lirik, është universal, por në këtë universalitet ka një substancë të qenësishme, të patjetërsueshme që i vë vulë origjinaliteti atij universaliteti, dhe ky është shpirti etnik. Edhe në këtë rrafsh përjetimi poetik i dhimbjes së poetit është domethënës. Në poezinë “Poradeci” përshkrimi piktoresk i një muzgu mbi liqenin e qytetit përkapet deri tek problemi më rëndësor i kombit, ai i trojeve. Kur janë shuar e kanë humbur edhe zhurmëritë më të fundit të ditës dhe të gjallimit, kur në liqen hesht lopata e fundit dhe shqiponja e arratisur fluturon në Mal të Thatë; pra, kur “kudo krahinë e gjerë më s’po qit as pipëlim” dhe “tërë fisi, tërë jeta ra u dergj, e zuri gjumi”, atëherë dëgjohet rrjedha e lumit Drin, që kalon mespërmes Shqipërisë, përmes trojeve të shpirtit shqiptar, të ndërgjegjes sonë kombëtare. E lexojmë dhe e rilexojmë këtë varg, mbasi e kemi stërlexuar më parë, dhe merr një shkëlqim të ri në vetëdijen tonë dhembja e poetit, dhembja e bashkimit të trojeve. E përjetuam dhe e përvajtuam bashkë me poetin dhembjen e këtij vargu, që ka për të mbetur i gdhendur në lapidarin e kujtesës kombëtare.

Lasgushi qe optimist për një çlirim të shpejtë të Kosovës dhe për bashkimin e saj me Shqipërinë. Këtë na e ka dëshmuar Petraq Kolevica në librin e tij “Lasgushi më ka thënë. . . .”: “Do të vijë një ditë, kur do të vemë në dasmë e do të urojmë: Mos e pifshim këtë gotë, po të mos bashkohemi me Kosovën! Dhe do të vemë në vdekje dhe do të ngushëllojmë: Mos e pifshim këtë gotë, në mos u bashkofshim me Kosovën! Dhe sytë i shkëlqenin dhe i përpiqnim gotën me filxhanin bosh e prapë përsëriste: “Do të vijë një kohë, kur dollia do të fillojë me këto fjalë: Mos e pifshim këtë gotë, në mos u bashkofshim me Kosovën!” 3).

          Dhembja shpirtërore, dhembja e njeriut përballë Zotit, pulson më së tepërmi në poezinë “Njeriu dhe Zoti”, të cilën e anashkaloi pena e analizës së diktaturës ose e trajtoi poetin si “vargëzues fjalësh e figurash abstrakte” 4) – Poezia fillon si papritmas me vargun lajmërues, me një dramatizëm që vjen duke u bërë gjithnjë e më i fuqishëm:

          Ndaj ty qëndron, po, Zoti – tha zemra shpesh vetiu, . . .

Është zëri i ndërgjegjes, i mbjellë në thellësitë e saj nga vetë Krijuesi, që i flet njeriut, duke i dëshmuar prezencën e tij. Dhe njeriu e ndjen në zemër, e kupton qenien e Tij dhe ndjehet i frikshëm dhe i mjerë ndaj Tij:

          Ahere thelb’ i zemrës m’u droth posi thërrime,

          Sepse në vetëveten të pata ndjerë, o Zot!

          Mjerush të pata ndjerë në vetëveten time.

Njeriu e ndjen Krijuesin me zemër, çka vjen si shkallë e parë e njohjes së Tij. Njeriu është gjithnjë “dyshimtar” në rrugën e koklavitur të njohjes (kur “me sy të vetëtimshëm dhe dyshimtar e tinës / që nga shkëmb’ i vetes qëndrova të sodas” . . .). Dhe sado që me mëdyshje, karakteristikë për Homo sapiens, sepse është pikërisht mëdyshja që e përforcon dhe i jep sigurinë besimit, dhe me mendje të turbulluar, njeriu sado me vështirësi, e kupton dhe e pranon Atë edhe me aftësitë e tij intelektuale (“nga shkëmb’ i vetes”), çka vjen si shkallë e dytë e njohjes dhe e pranimit të Tij. Soditja në vetëvete, që thellon “të fellat e greminës” dhe “fundet e llaftarisë”, të kujton pyetjen e Zarathustrës tek Niçe: “A nuk është vështrimi në vetëvete një shikim humnere?” Por ka një dallim të qenësishëm në rrafsh filozofik-teologjik mes Niçes dhe poetit: ndërsa i pari në fundet e humnerave sheh kufomën e Zotit, poeti ynë “ndaj fundesh llaftarie” sheh, kupton e pranon Krijuesin:

Kur që nga shkëmb’ i vetes qëndrova të sodas

Sa keq m’ju patnë hapur të fellat e greminës –

Ndaj fundesh llaftarije ku syr’ i im u mvrejt,

E mënt’ e turbulluar askurr s’u mund t’i matin:

Ta pata matur shtatin! T’a pata matur krejt!”

Ndaj fundesh llaftarije T’a pata matur shtatin!

Mjerush në vogëlsinë e tij njerëzore, ai (njeriu) kupton madhështinë dhe madhërinë e Zotit dhe qenësinë e Tij supreme si burim dhe shkak i të gjitha realiteteve, të cilat ai i shpjegon në saje të shprtit të tij, të cilin vetë Zoti e ka ngritur “në kulme lartësire” të shkencës, artit, teknikës, në të gjitha aspektet e veprimtarisë, në refleksionet filozofike, përvojat religjioze, krijimet artistike.

Shtërmadh në vete T’ënde – më dhe kaq vogëlsi…

          E si m’a ngrite shpirtin nër kulme lartësire –

          Sesa në fund ke zbritur, sesa në fund të tij ! ”

Në këtë poezi dhe në poezitë e tjera të ciklit “Vallja e përjetësisë”, është prania e Zotit krijues e të gjithpushtetshëm dhe jo “zoti që si në çdo gjë të natyrës është edhe në vetë njeriun”5), dhe as “një shkallë e lartë e përqëndrimit të qenies” 6), çka vlen për disa poezi të tjera të Lasgushit, si “Zog’ i qiejve”, “Shpirti”, etj., por është plotësisht Zoti teologjik i tri besimeve monoteiste botërore.

Edhe pse na duket e tepërt të dëshmojmë besimin e poetit, po sjellim këtu një citim: “Zoti krijoi edhe Ditën e lirimit të Shqipërisë nga sunduesit e huaj – 28 nëntorin 1912 – ku u shpall pavarësia e shtetit shqiptar. Kjo është Ditë e shenjtëruar, e krijuar nga vetë Hyji, prandaj, thotë poeti, Atij, në shenjë nderimi e përkushtimi, do t’i falemi pa pushuar:

Ardhi dit’ e shentëruar,

Dita e njëzetetetës

me flamur të kuq në duar.

Se kështu pat urdhëruar

goj’e artë-e Zotit-vetës:

do t’i falem pa pushuar.

(Poradeci, Dita e Njëzetetetës)” 7).

Më vjen mbarë të shënoj këtu që vlerat kuptimore të nocioneve zemër dhe shpirt në poezinë e Lasgushit ndryshojnë, siç ndryshojnë edhe nocione të tjera si Zot, mall, yll, dashuri, etj. Në poezinë “Poradeci” hasim vargun “Futet zemra djaloshare mun në fund të shpirtit tim”, të komentuar dikur si përftesë figurative “kapriçioze”, që në të vërtetë s’ka të bëjë fare me ndonjë kapriçio poetike, por me nocionin e shpirtit si kuptimësi e veprimtarisë mendore dhe të zemrës si kuptimësi e veprimtarisë ndjenjësore, si vatër simbolike e ndjenjave, dëshirave dhe gjendjeve shpirtërore. Këtu, është ndjenja që vihet në bazë të arsyes; ndryshe: është poeti që gjykon me zemër. Një veçori e poezisë romantike evropiane. Po kështu, në poezinë “Që larg”, kemi një zemër që dridhet në fund të shpirtit:

          Hidhur del nga shpirt’ i zi / Breng’ që s’ka të ngjarë, /

          Dridhet mun në fund të ti / Zemerëz’ e vrarë.

Po në këtë poezi, Lasgushi i përdor dy leksemat në fjalë si sinonime :

          Dashuri! Që mbete pas / Luleja me erë!

          Pse kalon si yll me gas, / nëpër shpirt të mjerë?

Dhembja e ëmbël! – Lasgushi më mirë se çdo kush tjetër e ka shprehur qenësinë e dashurisë si një ndjenjë të ndërlikuar dypolesh të kundërta, dhe e ka poetizuar si të tillë me sintagmat gjuhësore dhe përftesat stilistike të veçanta për të si “këngë-e-vaj-bashkuar”, “fshetësi plot llaftari, / plot ëmbëlsi vërerore”, etj., që nuk janë manierë dhe as obsesion i poetit, por shprehin qenien dhe qenësinë e ndjenjës së dashurisë, substancën reale të natyrës së saj. Ai vetë na e ka shpjeguar: “ . . . ekziztimi i ‘magjisë dhembëse’, qenia e ‘gazit helmplot’, që fshihet domosdoshmërisht në gjirin e dashuronjësve, e ka mburimin e thellë. Ky rrjedh nga natyra e dashurisë”. 8).

Me trajtimin në nivele të larta artistike të “dhimbjes së ëmbël”, ai na ka pikëzuar me mjeshtëri të rrallë bukurinë e shpirtit të dashuruar dhe kuintesencën e ndjenjës së ndërlikuar e komplekse të dashurisë, të përjetuar si dhimbje e si kënaqësi, si helm e si gëzim, si gaz e si vaj. Dashuria e kënduar si moment i përjetimit aktual të saj, a e kënduar si gjurmë kujtimesh të momenteve të përjetuara kohë më parë, gjithnjë cilësohet nga “dhimbja e ëmbël”. Ndërlikueshmërinë e ndjenjës së dashurisë, poeti ynë e ka kënduar në disa rrafshe psikologjike të përjetimit të saj, që nga vuajtja e deri te ekstaza. E ka poetizuar si mall në kohë ndarjeje, si dëshirë e zjarrtë për ta takuar vashën, si durim i dhembjes që shkakton ajo (“Dhemb malli-i-djegur-durim-plot, / Gjer i tret zemrat fare”…). Për poetin, dashuria është një ndjenjë e tallazitur, e fuqishme, që e bën të vuajë, e turbullon. Këtë kompleksitet ai e ka emërtuar me fjalën llaftari, aq e pëlqyeshme e aq e përdorur dendur prej tij:

Kujtimi im që më s’më jep të qetë, / kujtimi im q’u llaftaris pas teje,

          Në qetësi ësht’ iskër prej rrufeje,/ në ças llaftari zjarr e flakë vetë.

I tillë qe Lasgushi, poeti i dhembjeve më të fisme, më sublime, i gatshëm gjithnjë për t’u bërë fli e tyre:

“E në dhembjet venë-e-vinë, / Jam gati të vuajë më:

          Kush ma njohu dhëmbshurinë, / S’ pati njohur kurrëgjë.”

Brezni pas breznie, bota shqiptare, duke lexuar vargjet lasgushiane me bukuri të rrallë, do të dritësohet në dhembjet e veta, dhe vetëm atëherë do të mund të thotë se kuptoi diçka nga madhështia e shpirtit të poetit, nga madhështia e dhimbjeve të tij të buruara e të përjetësuara nga dashuritë.

Sqarime dhe refernca :

1). Studiuesi Aurel Plasari dukurinë e pavetëdijes poetike të moskuvendimit, a siç e quan ai “gjendje e pashprehshme, e papërcaktueme e përjetimit poetik”, a gatishmëri “për një nivel tjetër jetësor”, Lasgushi e ka të përbashkët me poetin gjerman Rilke, i cili e emërton si “të pafolur”. (“Shih: Princi përballë princërve” në “Don Kishoti zbret në Shqipëri dhe ese të tjera”, Shtëpia botuese “Naim Frashëri”, Tiranë, 1990, f.249 dhe 245)

2). Gjyrmashë, pasardhës.

3). Petraq Kolevica, “Lasgushi më ka thënë. Shënime dhe biseda me Lasgush Poradecin. Botimi i dytë, “Toena”, Tiranë 1999, f. 424.

4). Myzafer Xhaxhiu: “Lasgush Poradeci – Lirika”, Ndërmarrja Shtetërore e Botimeve, Tiranë, f.5.

5). Sabri Hamiti: “Lasgush Poradeci – Vdekja e Nositit”, Rilindja, Prishtinë, 1978, faqe 21.

6). Po aty, f. 8.

7). Anton Nikë Berisha: “Hyji dhe mbretëria hyjnore në poezinë shqipe”, në “Njëmendësia e fjalëve”, “Shpresa & Konica”, Prishtinë, 2006, f. 51-52.

8).Lasgush Poradeci: “Poezi et Coetera . . .”, tek: Sevdai Kastrati, “Lufta e penave – Zgjedhje antologjike e polemikës shqipe”, “Botimet Toena”, Tiranë, 2002, f. 424.

Historia e natës/
Jorge Luis Borges/
(shqipërim nga Astrit Lulushi)/

Përmes rrjedhës së brezave/
Njeriu solli në jetë natën./
Në fillim ishin verbëria dhe ëndrra,/
Gjembat që shponin këmbët/
Dhe frika nga egërsirat./
Kurrë nuk do të dimë se kush/
I dha botës këtë formë/
Dhe e zhyti në errësirë/
Duke përgjysmuar ditën.
Kurrë nuk do të dimë
Në cilin shekull njeriu tha
Për të kaluar në dritë.
Të tjerë krijuan mitin.
Bënë nënën e natës
Ku fati filloi të endet
Flijoi delet e zeza
Dhe gjelin që shpall fundin e saj.
I dha natës 12 orë;
Botë e pafundme, Portik stoik
Heksametri latin i dha formën
Dhe Blase Paskal frikën.
Luis de Leon pa në ‘të atdheun
Me shpirtin drithërues
Që ndiehet pashtershëm
Si një verë e vjetër
Askush s’mund të mendojë
Për ‘të pa marramendje,
Koha e ngarkoi me përjetësi.
Dhe të mendosh se nata
Nuk do të ekzistonte
Pa ato vegla të mprehta, sytë.

Nga Anton Çefa/
“Fjala e harmonizuar mund të pasqyrojë format e shpirtit, ashtu edhe fytyrën e madhërishme të botës, e cila u jep jetë atyre.”/

De Rada
“Fjala ka aq nji fuqi në vedvedi, sa mos me e ndalë as giatsija e kohës,
as gjansija e hapësinës, e si mundet me e permbledhë të gjith kohën në nji ças e hapësinën në nji pikë, kshtu ajo deperton qiellen, i vjen rrotull e okolle
rruzullimit, edhe na parashtron bukuri e madhni të reja, rysë e then
kryeneqsit e rrashtave ma të forta të njerzvet.”

At Gjergj Fishta

Hyji e krijoi botën me fjalën e Tij. Ai tha dhe u bë. Për Hyjin, fjala është
krijim. Krijim i çdo gjëje. Për njerëzimin, fjala është zbulim përmes emërtimit.
Fjala, si emërtim i sendeve e dukurive, është veprimi i parë krijues artistik i njeriut,
nëpërmjet të të cilit u shpikën format verbale dhe u përsosën në kalim të kohëve.
Dhjetëra-mija vjet më parë, të parët tanë, banorët e shpellave, në dramën e
përditshme të gjuetisë, u mësuan të veshnin mendimet e tyre me fjalë.
Me krijimin e fjalës, në procesin e komunikimit lindi gjuha, një nga
realizimet më të mëdha të njerëzimit. Pa aftësinë e të folurit, përdorimit të gjuhës,
nuk mund të jetësohej qytetërimi njerëzor. Nëpërmjet gjuhës si sistem i hapur e
krijues, jashtëzakonisht eptimore (fleksibël), realizohet komunikimi i ideve dhe
koncepteve abstrakte si dhe tejbartja (transmetimi) e tyre nga një brezni në tjetrën.
Nga fjala si kumt u kalua në fjalën si kuptim alternativ, të ndryshëm, dhe u
krijua fjala poetike dhe, me anën e saj, teksti letrar që mishëron shumëkuptimësinë,
çka është në natyrën e veprës letrare. Përpjekja për të njohur të bukurën dhe vlerat
e tjera estetike të gjërave e dukurive dhe, në rastin tonë, tek letërsia artistike, të çon
drejt mjetit me të cilin shfaqet ajo, tek fjala poetike. Në veprën letrare, është fjala
që end fillin e së bukurës në shtratin e tekstit gjuhësor, deri në sublimitetin e saj. A
nuk është dukuria e së bukurës, “forma” më e lartë, më e fisme, më e kulluar e
shpirtit të njeriut? Prandaj, letërsia artistike është në krye të arteve dhe në gjirin e
saj, poezia që zë kryet e vendit.
Poeti, tregimtari, e shprehin atë, fjalën, që është gjithnjë një kumt që bart një
vlerë estetike, duke na përcjellë një mesazh, d. m. th. një vlerë humane. Detyra e

kritikës është pikërisht ta zbulojë atë, vlerën estetike, që përmban fjala e endur në
një strukturë tekstore.
Për t’u pohuar është edhe pafuqishmëria e fjalës për të shprehur çdo
“dridhje” të shpirtit a për të hedhur dritë edhe në skutat më të errëta të vetëdijes
dhe sidomos të nënvetëdijes. Lasgushi, reformatori më i madh i gjuhës poetike
shqipe dhe mjeshtër i mbaruar i saj, e ka ndjerë veten “të huaj”, të paaftë për të
shprehur çdo gjë:
“O gjuhë-e shentëruar, o mall me shpirtin plot,
O vetëtim’ e qjellit që fërfëllon me flakë,
O djellë-i llaftaruar që ndrin si pikë lot . . .
Si pikë lot e ndritur po ndrij në reze t’uaj,
Po ndrij e papandehur po qaj pak e nga pakë,
Sepse prej botës s’uaj kam mbetur kaq i huaj . . .”
Në dy vargjet e fundit të kësaj poezie, Lasgushi e ka qartësuar më tej këtë
situatë, duke iu drejtuar gjuhës me epitetin “o mos-e kuvenduar”. Në këto dy
vargje, ai na ka dhënë atributin e gjuhës si kumt, si burim drite (dijeje,
informacioni), dashuri-dhimbjen e tij për të dhe njëkohësisht pafuqishmërinë,
paaftësinë e saj për të depërtuar në skajet më të hijesuara të shpirtit:
“Ti ndrin në thelb të jetës si dritë e përvëluar,
O gjuhë e zemrës sime, o mos-e-kuvenduar”.
Këtë “mos-kuvendim” e pati poetizuar më parë mësuesi dhe udhëheqësi i tij
i parë shpirtëror e artistik, Naimi: “E ku shkruhen në kartë / fjalët e gjuhës së
zjarrtë ? ”
Është detyrë e kritikës letrare t’i hapë “fjalës së palosur” “kindën e një pale”,
pra, të zbërthejë shumëkuptimësinë e fjalës. Estetika ka parashtruar dhe
argumentuar në vijimësi rrugë dhe metoda për të analizuar veprën artistike. Kështu
kemi, ndër të tjera, interpretime formaliste, ekzistencialiste, marksiste,
sociologjike, psikanalitike, strukturaliste, simboliste, semantike, etj. Nuk kemi
kurrë një përfundim të saktësuar, por kemi udhë ecjeje përpara plot rrugëza e
kthesa me zhvillime nga më të ndryshmet, në më të shumtën e rasteve
kontradiktore.

PRISHTINË, 12 Korrik 2019-Gazeta DIELLI/ Shuhet shkrimtari Raxhep Hoxha, në moshën 90 vjeçare, i lindur në Gjakovë, në vitin 1929.Ishte një klasik i letrave shqipe dhe një prej kolosëve të letërsisë sonë për fëmijë, vlerësohet në mesazhet e ngushëllimit të krerëve të shtetit të Kosovës:

PRESIDENTI THAÇI: REXHEP HOXHA ISHTE NJË KLASIK I LETRAVE SHQIPE

Presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi, shkruan: Vdekja e shkrimtarit Rexhep Hoxha është një humbje për familjen Hoxha dhe tërë komunitetin e shkrimtarëve në Kosovë. Ishte një klasik i letrave shqipe, një shkrimtar i guximshëm, me librat e të cilit u rriten shumë breza. Ngushëllime familjes dhe gjithë miqve të tij!

KRYEMINISTRI HARADINAJ: REXHEP HOXHA, NJË PREJ KOLOSËVE TË LETËRSISË SONË PËR FËMIJË

Kryeministri i Kosovës, Ramush Haradinaj, shkruan:

I pikëlluar nga lajmi për vdekjen e një prej kolosëve të letërsisë sonë për fëmijë, shkrimtarit dhe pedagogut Rexhep Hoxha. 
Hoxha ishte një ndër figurat më emblematike të letrave shqipe që shënuan shekullin e 20-të. Breza të tërë në hapësirat shqiptare u rritën dhe u edukuan në frymën atdhetare që ai barti përmes vepres së tij të çmuar, që la trashëgimi. 
Ngushëllime të sinqerta për familjen Hoxha, për miqtë dhe lexuesit e veprës së tij! 
U prehtë në paqen e përjetshme!
MEDIAT KOSOVARE BOTOJNË EDHE PJESË TË BIOGRAFISË DHE VARGJE TË SHKRIMTARIT REXHEP HOXHA:

Vdiq shkrimtari Rexhep Hoxha

Ka vdekur në moshën 90 vjeçare, shkrimtari i njohur kosovar, Rexhep Hoxha.

Lajmin për vdekjen e tij e kanë bërë publik, djemtë e shkrimtarit, Luani dhe Shpendi.

“Me pikëllim të thellë ju njoftoj se sonte në moshën 90 vjeçare pas një sëmundje të shkurtër ndërroi jetë baba im Rexhep Dervish Hoxha”, ka shkruar Shpendi.

Rexhep Hoxha u lind në Gjakovë, në vitin 1929. Ishte shkrimtar e profesor. Ai i takon brezit të parë të shkrimtarëve për fëmijë në Kosovë. Mbaroi shkollimin fillor dhe Normalen në Gjakovë, ndërsa studimet për gjuhën shqipe i kreu në Beograd. Një kohë punoi mësues në Pogragjë të Gjilanit e pastaj profesor në Normalen e Gjakovës dhe të Prishtinës dhe në gjimnazin e Mitrovicës.

Më vonë, deri në pensionim, ligjëroi lëndën letërsi për fëmijë në Shkollën e Lartë Pedagogjike të Prishtinës. Punoi edhe si redaktor në “Rilindjen për fëmijë” dhe në emisionet për fëmijë të Radio Prishtinës.

Është autor i librit të parë për fëmijë të botuar pas Luftës së Dytë Botërore në Kosovë (“Gjethe të reja”).

Botoi edhe libra të tjerë për fëmijë dhe për të rritur me poezi, tregime, romane për fëmijë, libra me poezi për të rritur, si dhe shkrime diskursive për letërsinë etj. Me librat e tij u rritën breza të tërë shkollarësh në Kosovë, sidomos atëherë kur kishte pak libra shqip.

Siç shkruan Xhevat Syla në Fjalorin Enciklopedik të ASHAK-ut, në poezinë tonë për fëmijë ai u bë i njohur me personazhin e tij Picimuli, një fëmijë simpatik, i cili lexuesve të vegjël u shërbeu si shembull i mirë në rritën dhe edukimin e tyre të shëndetshëm.

Romani “Lugjet e verdha” vjen si roman i parë i mirëfilltë në letërsinë shqipe për fëmijë në përgjithësi, i cili, si edhe disa romane të tjera të tij (“Verorja”, ”Lugjet e verdha” II) ndërtohet nëpërmjet gërshetimit të përrallës me motive reale. Hartoi edhe tekste shkollore. Veprat e botuara: “Gjethe të reja” (1953), “Picimuli” (1956), “Mbi krahët e fluturës” (1959), “Pika vese” (1966), “Lugjet e verdha” (1967), “Vargu idhnak” (1971), “Micimiri” (1976), “Lulëzo, vendi im” (1973), “Zëri i pyllit” (1974), “Tokë trëndafilash” (1979), Terorja”, (1983), “Zogu i qiellit” (1984), “Kënga e Cupërliqes” (1989), “Picimuli në Poroj” (2000) etj.

Një kohë punoi redaktor i “Rilindjes për fëmijë” në emisionin për fëmijë të Radio Prishtinës, ndërkaq shumë vite e ligjëroi lëndën Letërsi për fëmijë në Shkollën e Lartë Pedagogjike të Prishtinës.

Vepra të tij të njohura për fëmijë janë: “Gjethe të reja”, “Picimuli”, “Lugjet e verdha”, “Zëri i pyllit”, “Verorja”, “Ermali”, etj.

Varrimi i të ndjerit do të bëhet sot, në orën 17:00, në varrezat e qytetit në Prishtinë./Koha/

“DIELL MOS PAFSHA ME SY N’LUAJSHA ME TY, KOSOVË”

Shirat bijnë

Poezi nga Rexhep Hoxha

Diell mos pafsha me sy
n’luajsha me ty,
Kosovë,
tokë trëndafilash,
ti lindja ime dhe varri,
ti dorë martine,
shqipe me krahë zjarri,
ti besë e përjetësuar,
që vdes vetëm atëherë
kur dielli
për herë të fundit perëndon,
kur jeta shkon,
s’ka njerëz,
kur s’ka stinë,
s’ka lule,
s’ka pranverë. /KultPlus/

Nga Ilir Levonja/Në muajin maj 2019 u mbajtën zgjedhjet për në parlamentin europian. Në to mori pjesë dhe Greqia si vend anëtar i komunitetit europian. Kreu i qeverisë së majtë Aleksis Cipras pa pritur të dalin rezultatet paraprake, deklaroi se do i kërkonte presidentit zgjedhje të parakohëshme. Arsyeja qe se kandidatët e partisë së tij po humbnin ndjeshëm në votime. Dhe ashtu rezultoi. Syriza humbi thellë sepse qe zgjedhja e popullit e tillë. Kujtojmë se Syriza një e parti e majtë dhe me tendenca radikale qe themeluar në 2004. Krejt një prurje e re e cila theu traditën midis Pasokut të Pandreut dhe Demokracia e re të Karamalisit. Kjo e fundit qe edhe forca politike që bëri të mundur anëtarësimin e Greqisë në komunitetin e europian më 1981. Kjo ndodhi në 2015 dhe njeriu që e bëri të mundur quhej Aleksis Cipras, 41 vjeç me profesion inxhinjer. Pra nga viti 2015 deri para pak ditëve, 8 korrik 2019 Aleksis Cipras qeverisi me disa koalicione për plot 4 vjet. Erdhi, qeverisi dhe iku. Kaq! Dhe do mbahet mend si kryeministri që i dha rrugë borxhit publik dhe krizës ekonomike. Socialist revolucionar nuk ankua për manipulime, për vjedhje dhe as nuk doli gjëkundi në ndonjë përgjim telefonik në lidhje me grupe kriminale për shitblerje votash. Nga ana tjetër as nuk u ankua si gratë e liga se po i bënin padrejtësi, apo me preteksin e patriotit të sëmurë se e nxorri Greqinë nga recensioni i krizës ekonomike etj. Nuk rrahu gjoksin dhe tentoi zgjatjen sa të mundej të mandatit në karrigen e kryeministrit. E çoi disa herë qeverinë e tij në votëbesim përpara parlamentit, sa herë që kishte ndonjë një pakënaqësi opozita, sidomos gjatë marrëveshjes me Maqedoninë e veriut etj. Në harkun kohor të dy muajve me firmën e tij vendi shkoi në zgjedhje të përgjithshme. Zgjedhje që u mbajtën një javë pas votime lokale shqiptare, qetësisht, plot qytetari, ku sot Greqia ka një qeveri të re nga fronti opozitar. Dy shtetarët u takuan dhe ndërruan vendet ku humbësi i shtrëngoi dorën fituesit. E gjitha brenda një harku kohor prej dy muajsh, asgjë më shumë. Dy muaj dhe kaq. Një rrotacion kaq i kollajtë sa plot shqiptarë pyesin se kur i mbajti zgjedhjet Greqia? Kur i ndërroi kaq shpejt shefat etj. 

Megjithëse nuk na ndajnë as ca kilometra dhe kemi një ndërthurje gati prej një fryme, jetojmë dhe punojmë aty. Madje tashmë jemi pjesë e zgjedhjeve aty, jemi zgjedhës. Prapë nuk na afron asgjë kur vjen puna e ndërrimit të qeverive dhe klimës politike. E kundërta ndodh në vendin tonë, në vendin pa ekonomi fare, ku e gjithë shoqëria ka hyrë në një recçnsion studiosh dhe akoma nuk ka çertifikuar një rezultat votimesh lokale. Gërrvërre pa fund ku nuk e merr vesh i pari të dytin. Nuk e ndajnë Tiranën me Athinën ca qindra kilometra, por asgjë të përbashkët nuk kanë. Megjithëse frymojmë gati përditshëm, kjo nga reciproriteti njerëzor, për më tepër që qindra mijra shqiptarë jetojnë e punojnë atje. Portat e doganave kanë radhë thuajse përditë. Pra nuk jemi larg fare jemi krijesa brenda njëri-tjetrit. Si është e mundur që nuk ndodh edhe me qeverisjet tona e njëjta gjë. Si nuk ndërrohet edhe tek ne një herë të vetme qeveritë kështu? Tek ne patritotët e medhenjë që e duam Shqipërinë si gjithë e Europa, si Amerika. Dhe kjo është e thjesht, fare, fare e thjeshtë në Greqi ka burra shteti, hapin krahun, bëjnë zgjedhje. vijnë dhe ikin. Kurse tek ne vërini çfarë emri të doni veç të burrit a shtetarit as mos e çoni nëpër mend.

Te shtunen me 13 Korrik 2019, do të nisin të shtunën arrestimin e së paku 2,000 familjeve imigrante në Shtetet e Bashkuara, që do të mund të dëbohen.

Autoritetet amerikane do të nisin të shtunën arrestimin e së paku 2,000 familjeve imigrante në Shtetet e Bashkuara, që do të mund të dëbohen.

Një operacion i tillë mbarëkombëtar u paralajmërua nga presidenti Donald Trump qysh më 17 qershor, por ai u shty për shkak të mospajtimeve brenda administratës, raporton gazeta New York Times.

Agjencia e Imigrimit dhe Doganave tha se nuk do të ofrojë detaje specifike që lidhen me operacionin e ardhshëm, por theksoi se “të gjithë ata që shkelin ligjet e imigrimit mund të jenë subjekt i ndalimit, arrestimit ose largimit nga Shtetet e Bashkuara”.

Operacioni do të ketë në shënjestër rreth 2,000 familje, rastet e të cilave u përshpejtuan në një gjykatë të posaçme dhe rezultuan me urdhra të dëbimit, raporton New York Times.

Mbështetësit e të drejtave të imigrantëve shprehën zemërim mbi bastisjet e planifikuara në dhjetë qytete të mëdha.

Operacione të ngjashme ka pasur edhe në të kaluarën, megjithëse është e pazakonshme të shënjestrohen familje dhe jo imigrantë me histori kriminale.

Trump e ka bërë trajtimin e imigrimit të paligjshëm prioritet të administratës së tij, edhe pse kritikët thonë se ai përpiqet të krijojë armiqësi ndaj popullatave migrante për qëllime politike.

Sipas disa analistëve, Trump, përpara zgjedhjeve presidenciale të vitit 2020, dëshiron t’iu dëshmojë mbështetësve të tij se ai pkriza me migrante ne shbao e trajton imigrimin e paligjshëm – një objektiv politik i administratës së tij.

“Trump është gjithnjë e më shumë i zemëruar nga imigrimi i paligjshëm dhe dëshiron të rrisë numrin e njerëzve të dëbuar”, shkruan gazeta Wall Street Journal.

dministrata e Trumpit është përballur me një numër rekord të familjeve imigrante që kalojnë kufirin ilegalisht.

Që nga tetori, më shumë se 320,000 njerëz kanë kaluar në mënyrë të paligjshme kufijtë e Shteteve të Bashkuara.

Shumica e tyre janë nga Guatemala, Hondurasi dhe Salvadori dhe ata kanë ikur nga dhuna, korrupsioni, varfëria dhe uria, shkruan Wall Street Journal.

Llos Angjelles, Çikago, Baltimor dhe Majami janë në mesin e dhjetë qyteteve ku do të zhvillohen bastisjet.

Zyrtarët thane se kur është e mundur, familjet e arrestuara migrante do të qëndrojnë së bashku në qendrat e paraburgimit në Teksas dhe Pensilvani. Disa mund të qëndrojnë në dhoma hotelesh, për shkak të kufizimeve hapësinore, derisa të rregullohen dokumentet e udhëtimit.

Fushëveprimi i operacionit do të jetë më pak ambicioz sesa paralajmërimet fillestare të Trumpit.

Më 17 qershor, ai ka thënë se zyrtarët së shpejti do të “fillojnë procesin e largimit të miliona të huajve të paligjshëm, që kanë hyrë ilegalisht në Shtetet e Bashkuara”.

Kryetarja e Dhomës së Përfaqësuesve në SHBA, demokratja Nancy Pelosi, e cilësoi operacionin si “të pashpirt”.

Përgatiti: Valona Tela

LE TEMPS (1909) / I AKUZUAR PËR NXITJEN E TRAZIRAVE NË SHQIPËRI, INTERVISTA ME ISMAIL QEMALIN NË ATHINË

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 12 Korrik 2019

“Le Temps” ka botuar, të enjten e 10 qershorit 1909, në faqen n°2, një shkrim në lidhje me reagimin e Ismail Qemalit ndaj akuzave për nxitje trazirash në Shqipëri, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Ismail Qemali dhe çështja e Shqipërisë/

Korrespondenti ynë na shkruan nga Athina :

Disa gazeta kanë riprodhuar nga Konstandinopoja informacionin se Ismail Qemal Beu është akuzuar për nxitjen e trazirave në Shqipëri. Para se të largohej nga Athina, ky burrë i shquar shteti shqiptar më bëri këto deklarata :

“Unë i kundërshtoj këto zhurma me mohimin më të plotë dhe më formal. Janë armiqtë politikë dhe kundërshtarë të Partisë Liberale që i përhapin këto shpifje. Të më akuzosh për kryengritjen e Shqipërisë është shpifje e pastër.

Sa i përket aspiratave kombëtare të Shqipërisë, ato janë aq legjitime dhe konsistente me ruajtjen e Perandorisë dhe të ekuilibrit ballkanik se as unë, as ndonjë patriot shqiptar nuk do të turpërohemi t’i shpallim ato.

Që prej kur i shërbej Perandorisë, kurrë nuk kam munguar të punoj për të pajtuar interesat e përgjithshme të saj me interesat e veçanta të Shqipërisë, sepse këto interesa identifikohen në gjithçka dhe kudo. Në të vërtetë, Perandoria Osmane nuk mund të ishte ndër fuqitë e qytetëruara të botës, nëse nuk do të ruante pronat e saj evropiane dhe të respektonte me përpikmëri sistemin kushtetues.

A mund të injorojë Turqia shërbimet që shqiptarët i dhanë çështjes liberale gjatë revolucionit të korrikut të vitit të kaluar dhe dobinë për atë të ekzistencës së një Shqipërie të mirëorganizuar si një pjesë integrale e Perandorisë ? Shqiptarët, me guximin e tyre të njohur dhe pozitën gjeografike të vendit të tyre, janë elementi i vetëm i aftë për të ruajtur autoritetin e Perandorisë Osmane në Evropë. Politikanët e regjimit të ri do të kryenin gabimet më të rënda politike nëse nuk e pranonin këtë të vërtetë.

Shqipëria dëshiron të lidhë fatin e saj me atë të Perandorisë Osmane dhe sistemin kushtetues të cilin ajo është gati të shërbejë, por ajo kurrë nuk do të lejojë që të trajtohet si një racë inferiore ose të vendoset nën kujdestari.”

Poemë satirike nga Sinan KAMBERAJ/

1.

Kur i kap ‘Magjia e Zezë’
‘Kalorësit Fytyrëvrerosur’
Të ‘Rrupuplikës’ së Dardanisë
Ngjesh’ me ‘Ushta’ e ‘Parzmore’
Seç mësyejnë ‘Kalanë’ e Saj –
Për t’i dalë Zot – ‘Historisë’!

‘Djajtë’ *) e Tyre belaxhi’j
Q’u rrijnë ditë e natë mbi kry
Pa gjumë në sy –
I yshtin me Dalldi
Për ‘Krenari’
E ‘Madhështi’:
– Mos i lëshoni kurrë Bedenat!
Dy herë s’hyhet – në Histori!

Ooo, hej!

Ju jeni – Çlirimtarë!
Të Tjerët – Tradhëtarë!

2.

Kryedjalli e ‘magjeps’ të Parin
‘Kryeatdhetarin’:
– Ti, or Ti, je i Madhi!
Më i Madhi nga të Tretë!
Je, a s’je ‘Kryetrim’ me Fletë?!

Pokështu, të Dytit e të Tretit
Dy Djajtë e Tyre u thonë:
– Ore!
Jeni – Ju, pa është Ai!
Në ‘Rrupuplikën’ Tonë!

‘Të Tretët’ i bindin të Tretë
Se Shtet e Pushtet –
Është secili prej Tyre –
Vetë!

Ara, Fusha e Fabrika
RTV, Gazeta e Livadhe
Shtalla e Spitale
Gjykata e Hamame
Institute e Gurore
Dogana e Pazare
Kazino e Fakultete
Shtëpi Publike e Prokurori
Shpella e Akademi
Hotele e Motele
Truste e Bastore
Pompa benzine
Rektorate e Varreza
Kolektorë Ujërash të Zeza
Male, Kullosa e Pyje
Dhe, mos o Zot –
Edhe pjesë Qielli me Yje!

Ç’u sheh syri anembanë –
Tuajat janë!

Fundja –
Kush dha më shumë se Ju?
Për kët’ Dhé –
Që e keni si Fé, e si Atdhé!

3.

Mbrëmjeve –
Mbas seancash të zjarrta
Kryetrimat ‘Legjendarë’ –
Shkojnë bashkë në Darka
Në ‘’Tiffany” e “Zanzibar”
Larg, larg ‘Synit të Keq’!
Por, kur …
Me nder … bëhen kaps –
Dalin q’andej – veç e veç!

Djajtë e Tyre ‘vigjilentë’ –
Për t’ua zbutur zemërimin
I çojnë në Mal të Deviqit
I mburrin se janë t’një rodi …
… stërnipa të Milesh Kopilit –
Të Kopiliqit!

(Heroi Ynë mesjetar –
Vra e kish’ Muratin e Parë
Se i kish’ ngrehë çadrat e Luftës
Në një Betejë Ballkanike –
Në prona t’Familjes së Mileshit
N’Miniera të sotme t’Thëngjillit
Mazgit – Shipitullë
E gjithandej – Goleshit!)

Zihen fytas – i ç’Fisi ishte!
– Nga Imi! – thotë i Pari
Dy të Tjerët e kundërshtojnë:
– Jo, nga Yti, as nga i Këtij!
Ai ishte i Fisit Tim!
Këtë e dijnë të Gjashtë Feudet –
(Sot – Bastione Politike)
Llap, Gallap, Anamoravë
Drenicë, Shalë e Dukagjin!

Dhe, për t’i çliruar nga xanxa
Djajtë i shalojnë b*thëprapë –
Si kuaj të harlisur – pup!
– S’dini gjë Ju për Mesjetën!
Po, kqyrni ç’Ju ka falë Zoti –
O, bufë të marrë e halldupë!

Në mbrëmje i ulin bashkë –
Mu në Grykë të Gërmisë
Pas vrapit maratonik
Arave, nëpër Vetërnik –
Shpatijeve të Hajvalisë!

I mburrin për vilat magjike
Me nj’atë super-arkitekturë
Në Prevallë e në Brezovicë –
Si këto – nuk keni pa’ kurrë!

Të nesërmen i çojnë n’Kadastër!
Ç’të shohësh?
Tapi të Vjetra!
Secila, më e ‘ruajtur’ se tjetra!
Mbeshtjellë me lëkurë dosash
Të tharqeve të thive t’Uzhicës
Me Standarde të UNMIK-ut
‘Made in Belgrad’!
Sjellë –
Në ‘Mahallë të Kacallarëve’
Me siglën KOS – PRISTINA
Në Agjenci të Privatizimit
Me ndërmjetësim të BE-së –
Hanëmit që zbut ‘llafe’ t’egra
Midis Palëve të Dialogut –
Shyhret F. Mogherinit!

Aty i keni – të gjitha:
Nga Vakt i Sulltan Salepit –
Karamahmutëve bineq
Tanzimatit dhe Hyrrjetit
Kohës së Austrisë e Hunëve
Pastaj të Shekullit t’Gazepit –
Dy Kralëve sarhoshë serbë:
Karagjorgjit të Parë e Petrit!

Tokave t’‘Zadrugave’ të Titos
Ua bëjmë ‘çaren’ vetë –
Në Gjykata – me kismet!
Me nga dy dëshmitarë:
Pleq – që i ka harru’ Egjeli
Po, që i mbajnë mend mexhat:
‘Shumarë’, ‘Milicë’ ose ‘Polarë’!

Tani ato, që nga Sot –
Kanë Pronarë e – Zot!

U mbetet t’i riskanoni
Dhe – t’i trashëgoni!
Me nipa, kunata e tezakë
Me vjehrra e baballakë
Me dhëndurë e baxhanakë
Me kucë e me macë! –
(Le t’plasin ata që s’u rreshtuan
Krahas nesh – në ‘Fronte lufte’
N’ballkone t’Hoteleve t’Tiranës!
Po, ikën – në Kukës e n’Bllacë)!

Të Tretë –
Për një çast mbesin pa gojë:
– Sa e Shtrenjtë paska qenë
Liria!
Kjo Fisnike e Madhe – Zojë!

4.

Në ferk të sabahut –
Kryedjalli e zë Kryeparin
E lavdëron, e lavdëron …
Dhe –
Diçka … fësh-fësh – në vesh
I kujton …

… Atyre që u pate premtu’ –
‘Finalen‘ – do ta kërkojnë!
Je, a s’je Njeriu i Parë?!
Më i Madhi, nga të Tretë –
Më i Miri për ‘Aksham-Pazar’!

Vetëm pak …
Bjeshkëve të Shalës –
Zik-zak …
Teposhtë Luginës së Bistricës …
Nëpër Zhazhë e Vllahi …
Kah Ujmani – n’anën tjetër!
Ko-rri-gjim!
Pra … vetëm dy-tri Komuna
Që jua pat dhënë me “zor”
Ai Qenbirqeni i Zi –
Rankovići – n’vakt të Tij!

Tash, o burra –
Shfaqni pak fisnikëri!
Është koha t’i hiqni qafe –
T’ia ktheni fqinjës Serbi
Dhe, bashkë me to –
Edhe ‘Gropat e Trepçës’
Mbetur shkret –
Qe tridhjetë vjet!

Ju kujtohet?
Në Mitrovicë, aty te Ura –
Nëpër tym …
“Parlé-vous-français”?
O, oui! O, oui!
Kur flisnit disi … me gishta
… gjysmëfjalë me bishta!
Atë mëngjes –
Tako – Yes!
Ovako – Jes”!

Si u bë q’u ndodhët Aty?
Ti – me atë Tjetrin ‘Trim’ –
Që dukej e zhdukej si Hije!
Apo – ju kishte çu’ Dreqi
Dorëzanë – ‘allash-vereshi’?!
Sot e at’ ditë –
S’i ra kush n’fije!

Hë, pra …
S’Ju kujtohet?!
Te Harqet e Urës së Ibrit –
Kur ‘mbilleshin’ Gurë me kryqa …
Diçka – si pika Kufini!
Aty ku e keni vendosur sot
Mbi një Plato graniti –
Burrin me dy kobure në brez –
Plisbardhin – Isa Boletini!

Ju duhet Shtatorja e Tij –
Ju duhet!
Jo veç për Fushata zgjedhore
Kur hidhni valle rreth saj –
Tupanxhi’ e Defatore
Por, dhe për t’jua hequr frikën –
Ai Burrë!
Kur e ‘zbatoni’ Taksën e ‘Re’
‘Qind për Qyl’ –
Nën Urë!

*
Djalli vazhdon t’i flasë –
Atij që e ‘meriton’ Lavdinë:
– Po e arrite ‘Marrëveshjen’
Për Ty do të këndohen –
Këngë epike – me sharki!
Ti – si një Sulltan me ‘kule’
Do ta zësh Ballin e Vendit
Këmbëkryq –
Në “Histori”!

*
Kryeparit na i kujtohet ‘loja’ –
“Fluturon – fluturon!”
Në atë tjetrin Koalicion –
Ly-Dy-Ky e Py-Dy-Ky …
Për t’parin Demarkacion
Kur ve klluçe –
Të ‘Pulave’ opozitare
Binin mbi ‘Koka të zgjedhura’ –
Bashkë me bombola gasi
Në Parlament –
Tym e ‘batare’!

Pastaj –
Pastaj na i kujtohen Çadrat
Në oborr të ‘Pallatit t’Madh’ –
Protestë për ‘Kauzë’
Që u bë Tërkuzë!
Kur pihej si “çaj rusi” rakia
Kur jehonin e alternonin
Lirikja e Heroikja –
‘Kah po shkon, moj Zanë’?
‘Ah, Kosovë, mos thu’j marova’!
Që të Dyja –
N’çiftelia!

Ishte kjo – një ‘Zemërplasje’!
Kundër Hartave t’Komisionit
Të Dymarkacionit
Kur qenë ‘betuar’ –
Trimat tanë Opozitarë
Se, fjalët luajnë – po jo Guri!
N’atë Kufi me Karadak –
Heu, atij na i raftë pika!
Pa u faru’ në Qafë t’Çakorrit –
Djem e Çika!

(I Pari, nga Mahalla e Madhe
Po edhe Dy të Tjerët –
Nga Dy Parti-Mahallët e Tjera
E dinin se Fjalët e Mëdha –
Porsi po*dhët n’Lojë Kapuçash’ –
I merr Era!)

5.

Një mbrëmje –
Djajtë na i kapin Trimat’ tanë
E i bëjnë bashkë
E i çojnë diku, symbyllur –
‘Jashtë’ –
Biçim ‘Komisioni Shtetëror’
Për ‘trajnim’ për bisedime
Me Serbinë
Të Tretë –
Bashkë me ‘ekspertë’ Dr. Mr.
Të ‘Koteceve Pulatike’
Të UP-së e UT-së
Dhe PHD Online – Express
Tèt-à-tèt!

– Ku jemi?, – pyesin njëzëri
Prapë na kthyet në Hotel?!
N’ Karabinanë me Pesë Yje –
Xixa-xixa në Bruksel?!

– Jo, jo, s’jeni në Bruksel!
Po – në Çubrel!
Te Përroni i Keq!
Mos me ju ra kush ‘mësysh’
Para ‘Marrëveshjes’ q’u pret –
U thotë më i Madhi Dreq!

6.

Mesnatë është …
I Pari majëgishtash ngrihet
Dhe niset …
– Ku shkon, ore ku shkon?
O, Komisar Gjarpush!
E ke harru’ këngën e vjetër:
‘Veç ndërgjegjes sate –
Prapa – nuk të ndjek kush’?!

Dhe, Ai, pa një pa dy –
Në TV ‘Kazan’ – shkon!
Aty, në ‘Zonën B.’ –
Si në Odë të Katragjyshit –
Gjel Kokoshit dhe miletit
‘Shkencërisht’ ua shpjegon:
Ç’do të thotë fjala Këmbim
E ç’është – Demarkacion!

“Mbani vesh, o milet!
Për
Të
Siguruar
Njohjen
E
Pavarësisë
Kufirin e bëj pak ‘synet’ –
Pa i dhënë ‘asgjë’ Serbisë”!

Dhe –
Për atë që s’e jep
Kosova e Tij fiton –
(Kur palët të jenë marrë vesh)
Një Shllungë të Madhe –
Lesh!

7.

Mëngjesi gëdhin
Dhe i Pari ngrihet
Pa shti gjumë në sy!
Si t’ia mbyllë mirë at’ gojë –
Me një ‘Asociacion’ të Ri
Të mos bëjë ‘bela’ të reja
Fqinja faqezezë – Serbi?!

Sakaq –
Me një Vendim ‘Yrysh-Siklet’
Nis Ministrin e Përjashtum –
Dr. Rrumpallë Tyxharin
Me Ajrrupllanin e vet –
Në Ujëdhesa të Paqësorit –
Gaga-K’hu e Kaka-Dadhë
Për t’i anulluar ç’Njohjet
Gjashtë –
Njohur, po ra pishman –
Një nga një – me radhë!

Sakaq –
E gjen në prag të derës
Një Pako të Madhe – Dhuratë!
‘Projekt-Aneks-Marrëveshje’ –
Nga Kryekaraministri Shalëgjatë
I Nânës Shqipëri –
Hartu’ me Homologun … vić
(Mbas kthimit nga Beligradi)
Vëllain ideologjik të Tij!
Mbështjellë me shije ‘Piktori’ –
Lidh’ me fjongo ‘Kuq-e-zi’!

Kuq-e-zi?!
“E zeza u raftë mbi kry”!
Mallkojnë plakat
Në Cerajë e Mazhiq –
Mbi Zveçan!
Kur i shohin në TV
Dy B*thëkuqët Shejtan’
Me seli:
Njëri – n’Bunker në Surrel
Tjetri – në Kalamegdan!

Eh, kush janë Ata, kush janë!
Ustallarë – lëkurërrjepës janë!
Që fshehin diçka mbas shpine
Dhe shtirën si babaxhanë!

Po, ç’duan ata?
Me Dardaninë ç’punë kanë?!
E, po –
Duan t’i bien kurrizit të Saj
Mespërmes me gërshanë –
Për një ‘Pajtim Histôrik’ –
T’i bëjnë ‘Dy Nënat’ e Tyre:
Serbinë e Shqipërinë –
‘Taman’!

8.

Në mbrëmje –
I Pari nga të Tretë
E lë Kryekullën e shkon –
Në Vendlindje t’Anekdotave
Ku shpirti shtetkrijues
E shtetndërtues –
I pushon!

Se, rrafsh qe 20 vjet –
Plaka Del Ponte – si hije
Me Burrneshën Ashton
E kanë lodhur aq shumë!
– Flej, flej! – i thonë ato
Po, në terr i shfaqet D. Marty –
Shtrigani që e lë pa gjumë!

Në ag, pa le Dielli –
‘Bariu Ynë’ me shkop në dorë
Arrin majë Mali në Qyqavicë!
Kope t’bardha sheh q’andej …
Që i duken –
Herë votues besnikë
Herë – dele!
Herë të Tij
Herë t’Atij Tjetrit –
Ogiçit galan – Zevzek
Në livadhe e zabele!

Sakaq, na i kujtohet
“Bagëti e Bujqësia” –
E prek fyellin në brez
Dhe –
Me tërë fuqinë thërret:
– T’miat jeni, o Ju paça!
Kullotni, ore kullotni!
Ooo, delet e mia!

Ju bekoftë Perëndia!

Muzgu bie …
Ai, teposhtë Malit –
Tërthoreve ngadalë zbret!
Vetja i duket Barí i Urtë –
Kur e kujton Kopenë!
Po, kur e kap Delir’i Lavdisë –
Ai është më i Madhi – Mbret!

*
Mbret ?
Po, ç’Mbret, ore ç’Mbret ?!
Zoti e ruajtë ‘Grigjën’ e Tij! –
‘Trembur’ si mos më keq
Nga Çobanët batakçi’j!

Ata –
Nuk e kanë hallin e ‘Vathës’ –
As ‘Ujqit’ nuk janë më – Halli!
Janë Halli – vetë Ata!
Shpirtligj – të shitur te Djalli!

9.

Ç’bela e gjeti –
Ore, ç’na e gjeti!
Këtë të ziun Vilajet?!
Ç’i kanë hypur mbi kurriz –
“Çlirimtarët” e vet!
E shalojnë e s’e lëshojnë
Tash njëzet vjet!
Togje – Togje
Matrapazë Deputetë!
Batalione Ministra –
E Zëvendësministra
E Ndihmëszëvendës të Tyre –
Gjysmë-analfabetë!

Dhjetamijëra argatë –
Çatipë që ‘mrizojnë’
Në Zyra të Punëve t’Kota
Derisa t’u vihet ‘çmimi’ –
‘Zgjedhjeve të Reja’ –
‘Nacionale’ e ‘Lokale’
Me kuota:
Një thes Euro –
Dhjetë thasë Vota!

*
Eh, ç’taksirat e gjeti –
Dardaninë, ç’na e gjeti!
Me këta Pronto – Cuba
Kopukë, Hajdutë e Tyxharë
Fajdexhinj e Haraçxhinj –
Pushtetarë!

Ditën shahen në Parlament –
I thonë sho’shojt – faqezi!
Natën këndojnë – duet!
Në dasma e syneti!
N’avuj çoftesh e suxhuku –
Me Ëhisky e me Raki!

Bini djem, bini Tavanit!
Nga d’rrasat e Trapazanit
Me kobure –
Bam e bam!
E, bam e bam!
Lum’ si Ju – hallall e paçit!
‘Rrupuplikën’ Tuaj të Shtrenjtë
Deri në një tjetër – ‘Zaman’!

Të Tjerët –
Që s’ia bëjnë ‘hyzmetin’
S’kanë si t’ia dijnë ‘lezetin’!

Ndaj –
Marrsh!
Çani b*thën …
Nga sytë – këmbët!
Me Viza e pa Viza –
Kush Ju mban?!
S’Ju pëlqen ‘Rrupuplika’?
Gjejeni një tjetër – Vatan!
____________
*) Djajtë janë Alteregoja e ‘Kryeheronjve’ të kësaj kënge
**) Karikatura: nga Top Channel – ‘Fiks-Fare’
_________
Korrik 2019

(Me rastin e 75-vjetorit të lindjes)*/

Përshëndetje i dashur Thanas – urimet më të përzemërta prej meje dhe bashkëshortes sime Viki – me rastin e 75-vjetorit të lindjes suaj! Uroj t’ia kaloni sa më mirë te ‘Fruit Land Restorant‘ Harvard MA mes familjarëve e miqve tuaj, që jeni mbledhur për të festuar dhe për të celebruar jetën dhe veprimtarinë tuaj të larmishme, në shërbim të familjes dhe të Atdheut.

Të dashur pjesëmarrës, dua dhe unë të them disa fjalë për të nderuar jetën dhe veprimtarinë e atdhetarit të spikatur të komunitetit tonë këtu në Shtetet e Bashkuara, Profesorit Thanas L. Gjika.

Unë me Thanasin jam njohur vetëm pak vjet më parë, kemi zhvilluar një miqësi dhe bashkëpunim të ngushtë, duke qarë hallet e Shqipërisë e të shqiptarëve si në trojet stërgjyshore ashtu edhe këtu në SHBA. Nga njohja me Profesorin e nderuar kam përfituar shumë dhe kam zbuluar, se ndajmë mendime të përbashkëta në lidhje me të kaluarën komuniste në Shqipëri dhe që të punohet për krijimin e një Shqipërie të Vërtetë, me një strategji mbarëkombëtare, për integrimin e Shqipërisë dhe të shqiptarëve në organizmat euroatlantike dhe në miqësi të përhershme të Kombit Shqiptar me ShBA-të.

E kam vlerësuar punën dhe veprimtarinë e tij si dhe veprat e tij të cilat kam pasur nderin t’i lexoj, e që janë shkruar me sy gjithmonë të qartë, me mendje të mprehtë dhe me profesionalizmin e një shkencëtari të mirëfilltë e të shquar të botës shqiptare. Është për t’u adhuruar fakti, se në veprat e Profesor Thanas Gjikës çështjet trajtohen, jo prej një këndvështrimi krahinor ose një përcaktimi të ngushtë personal, por nga një pikëpamje mbarëkombëtare, në të gjitha fushat, të cilat ai prek, siç është, ndër të tjera edhe libri i fundit i tij “Një letërsi kombëtare, një atdhe i vetëm”. Përveç veprave shkencore dhe letrare, për publikun sot, mund të thuhet, se ndoshta studiuesi Gjika njihet më së miri nga publicistika e tij aktuale – e pasqyruar në artikujt, kumtesat, portretet dhe kujtimet kushtuar shumë personaliteteve të fushave të ndryshme në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni të Veriut dhe në Shtetet e Bashkuara.

Me këtë rast dëshiroj të falënderoj Profesorin e nderuar për portretin e gjatë që shkroi për mua e që u botua në shumë media. Në veçanti, i jam mirënjohës dhe për organizimin e promovimit të suksesshëm dhe të parë të librit tim “Demokracia nuk pret”, më prill 2018 në Worcester MA, ku morën pjesë me gjithë bashkëshortet një numër jo i vogël shqiptaro-amerikanësh, të cilët gjithashtu i falënderoj për respektin që treguan ndaj meje me pjesëmarrjen dhe vlerësimet e tyre. Po ashtu e falënderoj nga zemra Profesor Thanas Gjikën për dashamirësinë dhe përkrahjen që më ka dhënë mua dhe komunitetit tonë në fushën e kulturës dhe të publicistikës, duke më inkurajuar shpesh me komunikime elektronike plot kuptim e ndjenja miqësore, që të vazhdojmë pa u lodhur, pavarësisht nga mosha, me aq sa kemi mundësi të mbajmë lart, këtu në mërgim, frymën e shëndoshë të traditave tona më të çmueshme dhe të ndriçojmë me aq sa mundemi, të vërtetën mbi vuajtjet e shqiptarëve nën regjimin komunist të Enver Hoxhës dhe padrejtësitë që iu bëhen ende sot.

I nderuar Profesor, edhe njëherë faleminderit për miqësinë dhe respektin që keni treguar ndaj meje, gjatë kohës që jemi njohur me njëri tjetrin! Si një ish-seminarist, më pëlqen që në raste të tilla, siç është ditëlindja juaj, të përshëndes me frazën latine: Ad Multos Annos!, një shprehje kjo e vullnetit të mirë dhe të urimit për një jetë të gjatë plot shëndet dhe lumturi!

New York, NY, 13 Korrik 2019

*Kjo përshëndetje është lexuar në drekën festive në qytetin Worcester të shtetit Masaçusets – kushtuar 75-vjetorit të Prof. Asc. Dr. Thanas Ligor Gjikës, krahas vlerësimeve të miqve të tjerë.

“Thinjat e Atdheut” në vështrimin kritik dhe të pavarur të Eugjen Merlikës /

Nga Prof. Dr. Albert Frashëri /*– Para një muaji në Tiranë u organizua një takim interesant për të mirëseardhur librin e fundit të autorit Eugjen Merlika. Ashtë fjala për librin “Thinjat e Atdheut” që përmbledh shkrime publicistike të autorit nga viti 2006 në 2014. Libri ashtë shtypur nga botuesi UETPRESS, Tiranë, maj 2019.Ndërmjet dy brigjeve të Adriatikut, 80 vite të shkuara, dy të rinj të dashuruar e të porsamartuar, shpresonin të kishin një të ardhme të lumtur e të qetë. Ai, një i ri i shkëlqyer, i porsa diplomuar inxhinier elektrik dhe hidraulik në Francë e në Zvicër. Ajo, një profesoreshë e historisë dhe e filozofisë në shkollat superiore të Italisë. Ai ishte i biri i një intelektuali patriot dhe politikani të shquar. Ajo, qytetare italiane e bukur dhe e kultivuar, ishte bija e adhuruar e një gazetari të shquar kolonjar, Sotir Gjikës, drejtor i gazetës “Kuvendi” të botuar në Romë në vitet 1918 – 1920.I bashkoi dashuria këta dy të rinj: Petrit Merlika dhe Elena Gjika. Bir i kësaj dashurie ashtë autori ynë i nderuar Eugjen Merlika. Do të mjaftonte kalvari i jetës së tij për të karakterizuar tragjedinë që i solli kombit një diktator i pashpirt thellësisht antikombëtar. Prindërit dhe vetë Eugjeni mbetën për 45 vite në burgje dhe në kampe internimi. Pra, ai nuk ishte vetëm krijesa e një dashurie të mirëfilltë; ai u shndërrua në një viktimë të regjimit totalitar duke filluar nga mosha dyvjeçare e një miturie të pafajshme.
Aftësia për të vrojtuar e medituar dhe përgatitja kulturore e shumanshme e Eugjen Merlikës, jo vetëm nga shkolla por edhe si autodidakt, i dhanë mundësinë të trasformojë vuajtjen personale të pafund në shkrime të vyera për shoqërinë. Ai ashtë përpjekur të kuptojë e t’i komunikojë brezit të ri njohjen e mirëfilltë të së Keqes Absolute të regjimit komunist të Hoxhës, sikundër pati bërë me veprën “Una vita in dittatura” (Lampi di stampa, Milano, 2005).

Libri “Thinjat e Atdheut” ka tre pjesë kryesore dhe mbyllet me disa ndjesi personale të autorit, të gjitha interesante për pamjet njerëzore dhe të vërtetat historike që shprehin. Tre pjesët kryesore janë: Kombi shqiptar dhe vlerat e tij madhore, Përsiatje letrare, Kujtesë dhe nderim për bashkëvuajtësit që janë larguar nga kjo jetë.

Ky konceptim i librit më sjell ndër mënd një rapsodi harqesh e instrumentesh frymorë ku, zakonisht, tre apo katër motive të ndryshme harmonizohen në një unitet muzikor emocionues. Pikërisht një strukturë e tillë i jep librit “Thinjat e Atdheut” një hir e kompaktësi që e shndërrojnë atë në një vepër të vyer të kohës sonë. E konsideroj si një koncert të muzikës klasike në të cilin shfaqen ndjesitë njerëzore të të gjitha frekuencave duke përfunduar me “Ndjesitë vetjake” që i ngjajnë një epilogu shumë origjinal.

Pa hyrë në detaje dhe në përmbajtjen e tyre, dua të shpreh disa mendime rreth librit në tërësi dhe sidomos mbi nevojën aktuale për vepra të tilla. Do përpiqem të anashkaloj konformizmin që shpesh herë karakterizon recensionet e librave. Ky konformizëm konsiston në refrenin: titulli, disa anë pozitive dhe pastaj kritika apo sugjerime për ndonjë version apo për ndonjë shtesë që vepra duhet të kishte (!!!). Personalisht mendoj që prezantimi i një vepre të re duhet të synojë njohjen e vlerave që ajo sjell në botën artistike apo letrare, nevojën dhe dobinë e saj. Do të jetë koha pastaj që konfirmon ose jo vlerën e librit dhe mendimet kritike që mund të jepen rreth tij.

Janë shkruar jo pak libra mbi gjysëmshekullin komunist dhe kjo në disa raste ka patur si autorë intelektualë me origjinë nga familjet e gjerarkëve që i patën shërbyer me zell e besnikëri diktatorit Hoxha. Familjet e tyre në terrorin e dy dekadave të fundit pësuan atë që njerëzit e thjeshtë patën vuajtur dhe vazhduan të vuajnë për një gjysmë shekulli. Theksoj që kam të njëjtën ndjeshmëri edhe kundrejt bijve të gjerarkëve të atij regjimi, por nuk mund te mos theksoj bindjen sipas së cilës “fëmijët e ofiqarëve partiakë janë viktima të veprës së prindërve të tyre edhe pse, për të njëjtën arsye, kishin lindur e jetuar si të privilegjuar”. Pikëpamjet e tyre mbi realitetin e shoqërisë shqiptare u lëkundën vetëm pas të vjelave. Megjithatë drama e tyre shpreh një tjetër pamje tragjike të krimeve enveriste, pamje të cilën kam patur rastin ta përjetoj që në vitet e herëshme të rinisë sime kur shoqe apo shokë të klasës zhdukeshin në kalvarin e internimeve që familjet e tyre pësonin.
Njoh jo pak njerëz nga viktimat e mirëfillta, si familja Merlika, që lindën në lager apo u syrgjynosën në moshë fare të njomë për gjysmë shekulli. Këta njerëz sot flasin dhe rrëfejnë duke harmonizuar arsyen me ndjenjat që burojnë nga ai kalvar tragjik që ishte jeta e tyre. Ata vuajtën fizikisht e psikologjikisht, por nuk i tradhtuan mendimet dhe bindjet për realitetin që jetuan; pra rrëfimi i tyre ashtë objektiv dhe absolutisht i nevojshëm për të kuptuar të kaluarën.
Nëse duam të kuptojmë historinë, të kaluarën e largët e të afërme, duhet të nisemi nga jeta e individit duke rrëfyer vuajtjen, emocionet, zhgënjimet dhe metamorfozën e tij. Rrëfimi që fokalizon vëmendjen te Njeriu e ndihmon kuptimin tërësor të historisë. Do të ishte kjo një nga funksionet themelore të letërsisë e të publicistikës në kohën tonë. Në këtë këndvështrim nevoja për të mbështetur dhe kultivuar letërsinë, rrëfimin e saj, bëhet imperative.
Përse imperative? Njeriu vrojton, mediton, kuvendon me të afërmit dhe vepron sipas ndërgjegjes së vet. Në të gjitha kohët dhe formacionet shoqërore ndërgjegjja dhe vetëdija janë formuar në familje, në shkollë, në ambientin shoqëror, përfshirë besimet fetare. Sot, përkundrazi, ambienti bëhet pre e formave të drejtpërdrejta, të mimetizuara apo të maskuara të propagandës, të ideologjisë dhe të publicitetit që po pushton të gjitha sferat e jetës individuale e kolektive. Bota e sotme ashtë aq frenetike sa nuk i jep kohë meditimit dhe i thjeshton marrëdhëniet njerëzore thjesht në raporte të interesit. Pra duhet të ngadalësojmë hapin e të reflektojmë për metamorfozën e njeriut modern, pre e një krize ekzistenciale të thellë.

Nga ana tjetër, nuk mund të kuptojmë të sotmen pa njohur mirë të shkuarën. Në këtë këndvështrim roli i letërsisë dhe i publicistikës bëhet themelor në dy drejtime që lidhen me momentin historik të kombit shqiptar. Këto drejtime mendoj të jenë: së pari, njohja e mirëfilltë e kombit, virtyteve, historisë dhe problemeve të tij; së dyti, njohja e thelluar e mizorive me të cilat regjimi komunist u zuri frymën shqiptarëve, i poshtëroi dhe i mjeroi në të gjitha pamjet e jetës. Kush mund të rrëfejë të kaluarën dhe historinë e shekullit të fundit? Regjimi totalitar e mjegulloi mësimin e historisë në shkollë, sepse ky komb në thelb gjatë ekzistencës së tij, ka kërkuar lirinë individuale dhe kolektive. Këtë të vërtetë historia dhe letërsia e 80 viteve të fundit e ka fshehur. Pra, studimi i obskurantizmit komunist duhet konsideruar si një detyrë e rëndësishme në njohjen e historisë së kombit. Kjo ndërlidhje apo vartësi reciproke na shtyn të vlerësojmë si ideale mundësinë që, në radhë të parë, ata që mund të shkruajnë mbi këto të vërteta të jenë viktimat maksimale të totalitarizmit komunist. Por, mjerisht, jo të gjitha këto viktima janë në gjendje të kuptojnë e të shkruajnë mbi thelbin e të Keqes Absolute.
Rrëfimi dhe publicistika, vepra të Eugjen Merlikës, burojnë nga zemra dhe mendja e viktimave maksimale të atij regjimi. Ky autor, që kam fatin të njoh, dallohet jo vetëm për kulturën, por edhe për urtësinë dhe objektivitetin e tij. Intelektualët si E.Merlika duhen admiruar për koherencën, qartësinë dhe ndjenjën e lartë të përgjegjësisë përpara historisë. Shoqëria, klasa politike, editorët e shumtë duhet të mos humbasin kohë, por të kuptojnë e të vjelin nga këta qytetarë muzeun e gjallë të gjysmëshekullit të mynxyrës kombëtare.

Njohja e totalitarizmit komunist do të na ndihmonte të kuptonim edhe kohën tonë. Fjala vjen, mungesa aktuale e aftësisë për të kuvenduar edhe me kundërshtarin për zgjidhjen e problemeve kardinale në Shqipërinë e sotme, dhuna dhe mungesa e respektit reciprok më sjellin ndër mend arrogancën e diktatorit të urryer.
Publicistika e Merlikës, cilësia dhe karakteristikat e saj evidencojnë një konkluzion që dua ta shpreh qartë: që të shkruash për regjimin totalitar nuk ashtë e mundur pa njohjen direkte, përvojën personale dhe reflektime të thella nga ana e autorit. Reflektimi apo meditimi, në stilin e Eugjen Merlikës, marrin vlerën e një dialogu me lexuesin dhe, mendoj te jetë absolutisht i nevojshëm. Në rastin e letërsisë mbi periudhën e totalitarizmit komunist shembulli apo modeli i kontributeve të Merlikës, më bëjnë të mendoj që për të kuptuar të kaluarën, ajo letërsi duhet të rivlerësojë meditimin si një natyrë thelbësore të saj. Theksoj këto ide, sepse me rënien turpshme të regjimit enverian shume shkrimtarë apo artistë e shkencëtarë që i patën thurur lavde Hoxhës dhe regjimit, u shndërruan në demokratë të kulluar brenda njëzetekatër orëve, madje disa prej tyre, edhe pse integralistë fanatikë të ideologjisë komuniste, u vunë në krye të procesit të demokratizimit të vendit.

U përpoqa, deri këtu, të jap një profil të Eugjen Merlikës, sepse libri “Thinjat e Atdheut” në një farë kuptimi ashtë edhe shprehje e ndjeshmërive të autorit që burojnë natyrshëm nga jeta e tij. Por autori nuk ashtë kufizuar vetëm me gjysmëshekullin e diktaturës komuniste. Ai ashtë thelluar edhe në probleme delikate të historisë kombëtare. Esèja e Merlikës mbi figurën e Skënderbeut përbën një model origjinal të mundësive që ofron liria e autorit kur zhbiron në periudha të vështira të historisë. Me liri të autorit nënkuptoj faktin që ai nuk i përket sistemit, d.m.th. rangjeve akademike që kanë fiksuar një kuadër apo teori të historisë. Kjo paraqitet si historiografia zyrtare dhe mjerë kush guxon të verë në dyshim bindjet teorike formale. Pikërisht në këtë prizëm Merlika është i lirë të shprehë mendimet e tija i pakushtëzuar nga dija sistemike.

Esèja me titull “Skënderbeu dhe Arbëria e kohës së tij” e provon mendimin që shpreha më lart. Analiza e Merlikës, ndër të tjera, e sheh epopenë e Skënderbeut si një përpjekje për të mbrojtur identitetin jo thjesht të kombit shqiptar, por edhe të popujve europianë. Ndeshja e tij me otomanët ishte lufta e dy kulturave për të cilat discriminanti themelor në atë periudhë ishte besimi fetar: i krishterë për Europën dhe islamik për hordhitë otomane. Kjo tezë e përkrahur nga Merlika ka edhe pararendës si, fjala vjen, historianin Giorgio Otranto, sipas të cilit ” . . . Vepra e dyfishtë për të bashkuar vendin politikisht e ta lidhi atë në mënyrë të qëndrueshme me sistemin e shteteve europiane ishte një projekt i ndritur dhe modern, një lloj intuizioni largpamës, do të thosha dramatikisht modern, për të cilin Europa ende sot i detyrohet Skënderbeut dhe Shqipërisë.”
Shkrimtari dhe kandidati i çmimit Nobel, Pierfranco Bruni që prej dhjetë vitesh studion veprën e heroit shqiptar, shprehet me shumë qartësi: “Skënderbeu ashtë një nacionalist që shihte te Atdheu simbolin e përkatësisë dhe te krishtërimi shpëtimin e popullit. Pikërisht në këtë pikëpamje Skënderbeu mbetet një personazh që mbijeton në modernitetin tonë dhe në një kohë kur Europa, Perëndimi, Mesdheu dhe dy brigjet e Adriatikut janë një gërshetim procesesh që duhen kuptuar dhe thelluar jashtë logjikave ideologjike dhe larg fondamentalizmave që tashmë nuk i përkasin historisë moderne të kulturës kristiane.”
Këtë problem të një rëndësie tejkombëtare Merlika e trajton me urtësi, me argumente e referenca koherente dhe më se të qarta. Personalisht mendoj që historiografia shqiptare nuk e ka rrokur në tërësinë e vet studimin e mesazheve që vepra e Kastriotëve i sjell botës moderne shqiptare dhe europiane. A mundeshin historianët e sistemit enverist të flisnin për krishterimin si një tipar themelor të popujve europianë, mes të cilëve shqiptarët janë nga më të lashtët? Eugjen Merlika në rreth 18 faqe e shpalos me qartësi këtë ide. Duke e konsideruar krishterimin si një element identitar të kombit shqiptar, ai e interpreton realisht epopenë e Skënderbeut, jo me trajtat e një legjende, por si shprehje të Universit Kulturor kombëtar.
* * *
Të shkosh kah e ardhmja nuk ashtë e mundur pa iu referuar horizontit historiko kulturor të kombit. Do të ishte si të ecësh mbi ujë. Në këta dy dhjetëvjeçarët e fundit evolucioni i rendit shoqënor i ka zhgënjyer dashamirësit e demokracisë dhe, në një farë kuptimi e në mjaft raste, ka çuar në lindjen e nostalgjive për të kaluarën. Kjo dukuri përbën një problem edhe për shoqëritë demokratike perëndimore.
Në “Thinjat e Atdheut” lexuesi gjen të vërtetën mbi Shqipërinë dhe shqiptarët, mbi lavdinë e kombit dhe rrënimin që diktatura komuniste solli. Mozaiku i argumenteve të shkrimeve të Merlikës të bën ta perceptosh atë libër si një enciklopedi. Esseja mbi nevojën e një të djathte serioze në Shqipëri trajton një nga problemet politike më të mprehta të ditëve tona. Ai jep ide mjaft konkrete kur flet për nevojën e një gazete mbarëkombëtare për probleme të trojeve të gjuhës shqipe. Shumë interesante janë edhe kontributet që sjell Merlika për figurat e Gjergj Fishtës e të Dom Nikollë Kaçorrit. Janë thellësisht prekëse shkrimet për Elena Mirakaj Luli dhe Princesha e Mirditës.

Shumë interesante janë bindjet e Fishtës për nevojat e rimëkëmbjes së vendit jo vetëm ekonomike, por edhe ato kulturore: “Fishta anonte nga simpatia për kulturën austriake e cila, nëpërmjet politikës, kishte qenë njëra nga mbështetjet kryesore të Shpalljes së Pavarësisë e nëpërmjet institucioneve të saja ndihmonte arsimimin e shqiptarëve.”
Në kohën tonë shkolla duhet të evidentojë e t’u këshillojë të rinjve leximin e veprave të tilla. Mendoj që shoqëria shqiptare nuk e ka bërë detyrën e saj për njohjen e thelluar historisë kombëtare dhe të diktaturës enveriane.

Nuk ashtë e lehtë të analizosh e të gjykosh një vepër letrare, sidomos kur ajo lidhet me periudha të ndryshme historike dhe me ndjeshmëritë e një kombi që jo gjithmonë konvergojnë në një qëndrim unitar. Nuk ashtë e lehtë të shkruhen e të përhapen libra të një rëndësie të tillë për formimin kulturor kombëtar të brezave të reja. Kjo vështirësi ashtë shprehje e problemeve komplekse me të cilat kombi po ballafaqohet në këto dekadat e fundit me një klasë politike që jo gjithmonë e ka në qendër të vëmendjes të kaluarën e të ardhmen e kombit. Këto rrethana e bëjnë akoma më të vyer veprën e Eugjen Merlikës, pra le t’i urojmë mirëseardhjen dhe mbarëvajtjen në botën e letrave shqiptare.(Kortezi-Gazeta Shqiptare)