– URAN KOSTRECI: “Atje janë vrarë fëmijë, e nëse quhet Aushvic apo Buchenvald, apo kamp komunist, që ishte më i tmerrshëm se i gjermanëve, kjo nuk ka rëndësi. Por puna është këtu: po bëhet një propagandë nga komunistët për të amortizuar dhe për fashitur atë dëm, atë krim që ata kanë bërë atëherë. Ky institucion për hapjen e dosjeve po bën aq sa mundet dhe me ato dosje që kanë ngelur”…/

Zeri i Amerikes- Autoriteti për Informimin mbi Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit hapi sot në Tiranë ekspozitën dokumentare “Persekutimi komunist në zonën e Tepelenës”.

Në të u shfaqën për herë të parë dhjetëra dosje e dokumenta që provojnë përndjekjen e ish-Sigurimit famëkeq të Shtetit ndaj asaj krahine, ashtu si edhe në gjithë vendin. Uran Kostreci, një nga të dënuarit politikë më të vjetër, shprehu protestën e tij se si edhe sot komunistët shqiptarë propagandojnë shpifjet e tyre dhe mohojnë e fshehin krimet e diktaturës.

“Atje janë vrarë fëmijë, e nëse quhet Aushvic apo Buchenvald, apo kamp komunist, që ishte më i tmerrshëm se i gjermanëve, kjo nuk ka rëndësi. Por puna është këtu: po bëhet një propagandë nga komunistët për të amortizuar dhe për fashitur atë dëm, atë krim që ata kanë bërë atëherë. Ky institucion për hapjen e dosjeve po bën aq sa mundet dhe me ato dosje që kanë ngelur” – tha zoti Kostreci.

Ekspozita përmban dokumentet mbi përndjekjen e drejtuesve fetarë të krahinës, shkrimarë dhe figura të tjera të njohura të krahinës si Trifon Xhagjika, Selahudin Toto, Zenel Shehu, Naim Pasha e dhjetëra të tjerë, që morën pjesë në kryengritjen e Zhapokikës, apo që vuajtën nga Sigurimi i shtetit në kampin e internimit të Bënçës.

“Këto veprimtari janë shumë të rëndësishme për të zbardhur të shkuarën, por janë shumë më të rëndësishme për të ardhmen. Kjo është një mënyrë që brezat e rinj, e që nuk dinë ngjarjet, të shohin të keqen, të distancohen nga ajo dhe të mos e lejojnë të përsëritet” – tha Nebil Çika, përfaqësues i Shoqatës Antikomuniste të të Përndjekurve Politikë.

Nga ana tjetër, zoti Kostreci theksoi me dëshpërim se mos-hapja e dosjeve të Sigurimit të Shtetit në afro 3 dekada e vonoi drejtësinë dhe e vështirësoi më shumë ndricimin e krimeve të panumërta të komunistëve gjatë diktaturës.

“Dosjet u duheshin hapur një herë atyre që i vranë njerëzit, atyre që masakruan fëmijët në Tepelenë, atyre që dënuan me gjyqe apo gjyqe. Ne kemi qenë të burgosur e nuk kemi dhënë asnjë shenjë në 27 vjet se jemi hakmarrës. Ky është ndryshimi mes nacionalistëve me komunistët. Por nevojitej një demaskim publik i këtyre autorëve, që të merrte vesh populli krimet e tyre, e të mos na bëjnë më llam llam llam nëpër gazeta” – tha zoti Kostreci.

Përfaqësuesi i shoqatave të përndjekurve politikë, Nebil Çika tha se propaganda e sotme e komunistëve po mundohet të fajësojë edhe tepelenasit si bashkautorë të krimeve të diktaturës, por kjo u provua me dokumenta, që nuk është aspak e vërtetë.

“Tepelena ka aq përgjegjësi për kampin aq sa matjanët për Burrelin, mirditorët për Spaçin. Dokumentat e dala sot tregojnë se tepelenasit janë poa q të ndëshkuar gjatë diktaturës sa edhe gjithë krahinat e tjera. Njerëzit e Tepelenës ishin internuar larg vendlindjes si bëhej edhe në krahinat e tjera” – tha zoti Çika.

Në tubimin kushtuar përkujtimit të viktimave dhe personave të mbijetuar nga regjimi totalitar komunist morën pjesë familjarë, studiues, përfaqësues të shoqatave të ish-të përndjekurve, të cilët po këmbëngulin te rehabilitimi me dinjitet i viktimave të diktaturës komuniste.(Kortezi- Ilirian Agolli-Zeri i Amerikes)

NGA PËLLUMB LAMAJ/

Që të kontrollosh,përcash dhe shkatërrosh një shoqëri,popull e komb,shkatërroi atij historinë.Dhe më mirë se kushdo tjetër në histori,këtë turp e krim historik, që ia kalon të gjitha krimeve
e kreu banda bolshevike e Hoxhës.Beogradi, që historikisht ka kontrolluar dhe sërrish kontrollon klasën politike shqiptare, e zbatoi këtë skenar me sukses nëpërmjet bandës vrastare PKSH, kësaj organizate terroriste që morri përsipër këtë tradhëti kombëtare.Kjo bandë bolshevike e krijuar nga dy serb dhe një grup antishqiptarësh, do të kishte si devizë shkatërrimin e të gjitha vlerave shpirtërore,morale e kombëtare ,pra vetë historinë e shqiptarëve.Që në krijimin e saj,kjo bandë bolshevike si specje që ka lindur të hajë vetëveten,përpiu një nga një pjellën e vet.Dyqind petritat e parë të partisë, kush nuk do të hante plumbin pas shpine,do të vdiste me vonë nëpër burgje nga vet partia që i polli. Ngjarjet e Luftës së Dytë Botërore kundra pushtuesit treguan hapur se cili do të ishte roli i kësaj bande vrastare.Duke shkelur me këmbë vullnetin e popullit shqiptar në Mukje për ta luftuar armikun së bashku pa dallim krahine,feje dhe ideje,me urdhër të sllavokomunistëve serb dhe vet Titos, kjo bandë do të niste luftën vëllavrasëse ndërmjet shqiptarëve.Se c’ndodhi në atë luftë e tragjedi kombëtare pasojat e së cilës ende po i vuajmë,dihet.Edhe njëherë tjetër në histori interesat e më të mëdhenjëve ishin kundra të drejtës historike të shqiptarëve për të vendosur të ardhmen e tij në formë demokratike dhe si pasojë, kjo bandë bolshevike erdhi në pushtet dhe e drejtuar nga armiqtë shekullor të shqiptarëve,serbët, nisi gjenocidin më të pa parë në historinë njerëzore kundra shtresës më fisnike ,patriote e antikomuniste duke varur në litar firmëtarët e pavarësisë ,ajkën dhe korifejtë e kombit,duke e mbushur shqipërinë me kampe,burgje ,internime.Dhe krimi më i madh i të gjitha krimeve do të ishte ai kundra historisë.Do të digjeshin biblioteka të tëra që kishin shërbyer si tempulli i historisë e kulturës shqiptare.Do të shpalleshin armiq,tradhetarë ata që e kishin bërë Shqipërinë e kishin dhënë dhe frymën e fundit për atdhe. Do të vdiste nëpër kampe, burgje,internime ajka e inteligjencës shqiptare…Do të digjeshin kisha e xhamija ku nuk do të kursehej as kisha ku kishte lidhur kurorë heroi ynë kombëtar Skënderbeu dhe e gjithë kjo për të kënaqur urrejtjen antishqiptare të Beogradit që ta kishte edhe më të lehtë kontrollin e kombit shqiptar kudo që ai jetonte në trojet e tij  etnike. Qëllimi ishte ta linte pa kujtesë, pa histori…Se c’dodhi për gjysëm shekuli andej e këtej kufirit shqiptar dihet……
Pas shembjes së murit të turpit Berlinit,u duk se shqiptarët më në fund do të merrnin frymë e do të fitonin edhe ata lirinë e vonuar e të mohuar si gjithe bota e qytetëruar e do të kishin mundësinë jo vetëm të denonconin gjenocidin sllavokomunist e të nxirrnin para drejtësisë kriminelët e kuq,por mbi të gjitha të shkruanin historinë e tyre të mohuar e shkatërruar.Edhe këtë herë koha punoi kundra të drejtës dhe historisë së shqiptarëve.Interesat e më të mëdhenjëve, atyre që vendosin fatet e popujve të vegjël,ngrihen gjithmonë mbi male kufomash. Bota përndimore jo vetëm nuk i dënoi por dhe i trajtoi si partner dhe nganjëherë të privilegjuar.Në Shqipëri sërish mbetën në pushtet komunistët dhe pjella e tyre që jo vetëm nuk kërkuan falje publike për krimet e tyre, por nëpërmjet medias së shkruar e vizive,pra makinës së tyre të propagandës, por dhe parasë së madhe derdhur lumë tek të huajt, vazhduan dhe vazhdojnë ti qëndrojnë besnik të kaluarës së tyre vrastare…..Është e turpshme por dhe e dhimbshme që brezave të rinj sot, historiografia sllavokomuniste po ju privon të drejtën e ligjshme të mësojnë e krenohen me historinë e tyre.A nuk është koha që shoqëria shqiptare ti thote ndal këtij krimi historik.! Le të shpresojmë se shqiptarët do të zgjohen!.
Një individ,një grup shoqëror e ka të vështirë përball makinës shtetërore të ndryshojë gjërat,por ti mbetet besnik vetëvetes,idealit për të cilin besoi, vuajti e sakrifikoi këtë e ka vet në dorë.Sistemet ,qeverite,politikanët shuhen një ditë,por Shqipëria Etnike dhe historia do të rroj sa të jetë bota.Rruhuni nga mallkimi i historisë!

Nga Mithat Gashi*/

Kam vlerësimin më të lartë për punën që ish-kongresmeni Joe Diguardi ka kryer në mbrojtje të Kosovës. Si anëtar i Kongresit dhe kryetar i Ligës Civile Shqiptaro-Amerikane, zoti DioGuardi ka folur fort dhe qartë në mbështetje të shqiptarëve etnikë të Kosovës, dhe paralajmëroi komunitetin ndërkombëtar shumë më herët para se të shpërbëhej Jugosllavia, se duhej ndaluar agresioni serb, i kryesuar nga Sllobodan Millosheviçi.

Dje lexova një letër që z.DioGuardi i ka shkruar së fundmi Kryetarit të bashkisë Tepelenë, një qytet në jug të Shqipërisë, ku regjimi komunist kishte ngritur një kamp përqendrimi pas L2B. Letra, që mban datën 12 korrik 2018, u publikua në gazetën “Dita”.

Në lidhje me këtë, unë theksoj se nuk pajtohem fare me deklarimet e zotit DioGuardi drejtuar kryebashkiakut të Tepelenës Tërmet Peçi, ku e nxit të mos mbështesë ngritjen e një kompleksi memorial (muzeu) në nderim të viktimave të komunizmit.

Pas Luftës së Dytë Botërore, me mijëra gra dhe fëmijë, pjesëtarë të familjeve me emër në Shqipëri, u mblodhën me metoda të dhunshme ushtarake dhe u mbyllën forcërisht në kampe përqendrimi që kutërbonin era vdekje dhe vuajtje çnjerëzore. Në këto kampe të rrethuara me tela me gjemba, të mbijetuarit kanë dëshmuar psh., se vetëm në një natë vdiqën 34 fëmijë për shkak të kushteve që kishin. Krimi i vetëm që gjoja kishin kryer këta të dënuar, ishte “të qenit” fëmijë të prindërve apo gjyshërve, të cilët kishin shprehur pikëpamje të ndryshme politike (nga ato të komunistëve). Këto viktima u çuan për të vuajtur në këtë kamp (Tepelenë) njësoj si në shumë kampe të tjera në Shqipëri; dhe vuajtjet e tyre vazhduan për gati 5 dekada, deri në rënien e komunizmit.

Nga familjarët e mi në kampin e Tepelenës, ishin nëna ime, Sanija; tezet e mia Feride, Fatime dhe Shpresa; gjyshja Gjylije dhe daja, Ahmet Kolgjini. Përveç tyre ishin edhe gruaja e xhaxhait tim Qemal Gashi, Lirija (vajza e Muharrem Bajraktarit), që, së bashku me vëllain, Gencin, dhe nënën e saj, u transferuan nga Berati në kampin e Tepelenës. E ëma e Lirijes vdiq në kampin e Tepelenës. Lirija nuk i gjeti kurrë eshtrat e nënës së vet.

Në 1944, Brigada e Pestë e ushtrisë komuniste (partizane), e komanduar nga Shefqet Peçi, marshoi mbi Lumë, një krahinë në verilindje të Shqipërisë, duke ekzekutuar njerëz dhe duke shkaktuar terror. Ata dogjën shtëpinë gjyshit tim dhe gjithashtu i konfiskuan pasurinë. Në 1945, forca të ushtrisë dhe të policisë rrethuan familjen e gjyshit tim dhe i dëbuan në një kamp përqendrimi në Berat. Gjyshi im, Haziz Gashi, kishte kundërshtuar fuqishëm ideologjinë komuniste. Për qëndrimet e tija antikomuniste, ai ishte dënuar me vdekje në mungesë, sapo komunistët morën pushtetin dhe vunë nën sundim gjithë Shqipërinë. Ndër pjesëtarët e familjes time të mbyllur në kampin e Beratit, mund të përmend tim atë, Haxhi Gashin (11 vjeç); xhaxhallarët, Ramiz (10) dhe Gani (23, së bashku me gruan dhe djalin foshnje); hallat Dalije (4), Remzije (1); gjyshen Zarije Gashi, dhe kushërinjtë e pare te babait tim, Shaqir Gashi, Gafurr Spahija dhe Kadishe Spahija. Dy nga kushërinjtë e vegjël, Lutfi (djali i xhaxhait Gani) dhe Kadishe (vajza e Prof. Miftar Spahija) vdiqën brenda kampit të Beratit.

Memoriale dhe muzeume të Holokaustit janë ndërtuar anembanë botës, deri në Argjentinë e Uruguaj. Janë me qindra memoriale dhe muzeume të tilla në Shtetet e Bashkuara. Qëllimi i tyre është të nderojnë viktimat dhe të edukojnë publikun mbi mizoritë e kryera ndaj njerëzimit.

Të gjithë kampet e internimit dhe burgjet politike në Shqipëri duhet të kthehen në muzeume. Memoriale që nderojnë viktimat e komunizmit duhet të ngrihen në çdo qytet; ndërsa ata që kanë kryer krime, ekzekutorët masha të verbra të Enver Hoxhës, duhet të dalin para drejtësisë.

Fatkeqësisht, nuk jemi në gjendje ta fshijmë të shkuarën, por jemi moralisht të detyruar t’u japim drejtësi viktimave nëpërmjet njohjes së vuajtjeve të tyre. Kjo pjesë e tmerrshme e historisë shqiptare duhet të dalë në dritë (duke u përfshirë në kurrikulat shkollore) në mënyrë që brezat e rinj dhe brezat e ardhshëm të mund të thonë “NE NUK DO TË HARROJME KURRE”.
*Mithat Gashi u arratis nga Shqipëria në 1986. Eshtë anëtar bordi i Qendrës për Holokaustin, Genocidin dhe Edukimit Ndërfetar në “Manhattan College”, SHBA.

Kurban Bajrami, mijëra besimtarë myslimanë falin namazin tek sheshi Skënderbej/

*Me mijëra besimtarë myslimanë kanë falur Kurban Bajramin mëngjesin e sotëm në sheshin Skëndërbej./*H. Skënder Bruçaj:Mirësia dhe Begatia mbretëroftë në shtëpitë dhe sofrat tona!

Myftiu I Tiranes-Ylli Gurra: Gjithçka na duhet është dashuria/

Tirane, 21 Gusht 2018- Me mijëra besimtarë myslimanë kanë falur Kurban Bajramin mëngjesin e sotëm në sheshin Skëndërbej. Besimtarët janë mbledhur që në orën 05:30 për faljen e Namazit dhe më pas kanë falur Bajramin në orën 07:00.

Para faljes së namazit të Kurban Bajramit u zhvillua një ceremoni me lexim Kur’ani, ligjërata dhe përshëndetje.

Në një urim për besimtarët, kryetari i KMSH-së, H. Skënder Bruçaj ka bërë thirrje për më shumë dashuri, mëshirë dhe bujari në mënyrë që shoqëria të mos përjetojë vuajtje dhe tragjedi.

Le të lutemi në këto ditë të begata ky mbizotëron përkujdesja hyjnore që dashuria, mëshira, bujaria, dhe sinqeriteti të mbizotërojë në zemrat e njerëzve, në mënyrë që shoqëria jonë të mos përjetojë tragjedi dhe vuajtje.

Le t’i gëzohemi së bashku kësaj dite të begatë, në të cilën shpresat, dëshirat dhe ëndrrat tona kthehen nga i Plotfuqishmi dhe realizimi i këtyre aspiratave le të pasqyrohet në aktet dhe veprimet tona në ndihmë të atyre që kanë nevojë për ngrohtësinë, dashurinë dhe vëmendjen e të gjithëve ne.

Skënder Bruçaj: Mirësia dhe Begatia mbretëroftë në shtëpitë dhe sofrat tona!

Urimi i plotë i kreut të Komunitetit Mysliman:

Më lejoni që në emrin tim personal dhe të institucionit që përfaqësoj, të uroj besimtarët myslimanë dhe shqiptarët kudo që ndodhen:

GËZUAR FESTËN E KURBAN BAJRAMIT!

Kurban Bajrami është simbol i heroizmit, sakrificës, sinqeritetit, devotshmërisë dhe përkushtimit ndaj Zotit, Krijuesit të Gjithësisë. Besimtarët myslimanë shprehin devotshmërinë e tyre duke bërë kurban dhe duke u solidarizuar me te afermit, me fqinjët dhe njerëzit në nevojë.

Kjo ditë e bekuar është ditë e harmonise, bashkëpunimit, e mirësisë dhe e vëllazërimit; ditë e mirënjohjes dhe e falënderimit ndaj mirësive të panumërta, të cilat Allahu i Madhërishëm ia ka dhuruar njerëzimit.

Besimtari i cili ka shijuar ëmbëlsinë e besimit është zemërgjerë, lutet dhe punon për të mirën e të tjerëve, dhe ndan me të tjerët mirësitë dhe begatitë që i ka dhuruar krijuesi i gjithësisë. Kurbani është nje shenjë falënderimi ndaj Allahut (xh.sh), i Cili na ka dhënë mirësi të pa numërta. Njeriu arrogant, hipokrit i cili ka hequr, dashurinë, mëshirën nga zemra e tij mund të kthehet në një egërsirë e cila mund t’i shkaktojë shumë plagë shoqërisë.

Prandaj le të lutemi në këto ditë të begata ky mbizotëron përkujdesja hyjnore që dashuria, mëshira, bujaria, dhe sinqeriteti të mbizotërojë në zemrat e njerëzve, në mënyrë që shoqëria jonë të mos përjetojë tragjedi dhe vuajtje.

Le t’i gëzohemi së bashku kësaj dite të begatë, në të cilën shpresat, dëshirat dhe ëndrrat tona kthehen nga i Plotfuqishmi dhe realizimi i këtyre aspiratave le të pasqyrohet në aktet dhe veprimet tona në ndihmë të atyre që kanë nevojë për ngrohtësinë, dashurinë dhe vëmendjen e të gjithëve ne.

Në një ajet Kur’anor thuhet: “Tek Allahu nuk arrin as mishi, as gjaku i tyre, por arrin përkushtimi juaj…” (El-Haxh:37), pra, kjo mirësi që nuk ka për qëllim thjesht shpërndarjen e mishit te kurbanit, por synon bashkimin e zemrave dhe përçimin e frymës së respektit dhe dashurisë për njëri-tjetrin.

Qoftë kjo ditë për Shqipërinë dhe Shqiptarët ditë feste, gëzimi e bashkëpunimi!

Mirësia dhe Begatia mbretëroftë në shtëpitë dhe sofrat tona!

Paqja dhe bekimi i Zotit qofte me të gjithë Shqiptarët ku do që ndodhen!

Myftiu i Tiranës me flamur në shesh: Gjithçka na duhet është dashuria 

Myftiu i Tiranës, Ylli Gurra ka mbajtur sot fjalën e tij përpara mijëra myslimanëve që po faleshin në Sheshin Skënderbej, duke ju drejtuar besimtarëve me thirrje për dashuri, mirëkuptim dhe solidaritet.

Gurra e vuri theksin tek dashuria si element ndërlidhës për të garantuar paqe e mirëqenie shpirtërore.

All you need is love. All we need is love. Ajo që kemi sot nevojë të urgjentshme, menjëherë, është dashuria. Ne nuk kemi nevojë për asgjë veçse për dashuri. Dashuri për fenë, Zotin, vendin tonë, për drejtësinë, për prindërit tanë, për fëmijët tanë, për të afërmit, të largëtit, miqtë, për fqinjët, dashuria mes myslimanësh, të krishterësh e shqiptarësh. 

Më pas, duke dashur të bëjë dallimin nga hera e fundit që Sheshi Skënderbej u përfshi në debate gjatë faljes së Bajramit, Ylli Gurra përmendi figurat që bashkojnë kombin, duke përfshirë edhe katolikun Gjergj Fishta.

Historia e këtij vendi është shkruar me gjakun e djersën e Haxhi Vebi Dibrës, e At Gjergj Fishtës, e dhjetëra e dhjetëra të tjerëve.

Në fund, për të thënë se sheshi Skënderbej është simbol i bashkimit, Myftiu i Tiranës shpalosi një flamur kombëtar, duke thënë se të gjithë myslimanët duhet të kenë mision lartësimin e tij.

Është simboli që i ka përbashkuar shqiptarët në Veri e Jug, Lindje e Perëndim. Është verdikti i dijetarëve tanë të çmuar e të papërsëritshëm. Na ka bashkuar myslimanë e të krishterë për të jetuar në paqe në një atdhe të përbashkët , ku secili gjen Zotin në mënyrën më të drejtë.(Shtypi I Tiranes)

VATRA URON BESIMTARET MYLYMANE: GEZUAR KURBAN BAJRAMI!

– Kthehet në Vendlindje grupi popullor i Isopolifonisë ,  i cili mori pjesë në koncertin dhe Paradën e Kostumeve Arbëreshe 2018, në Vaccarizzo Albanese Itali.-/

Nga Skrapari Sulo Gozhina /*

SKRAPAR – Është kthyer në qytetin e Çorovodës  ku dhe është pritur nga kryetari i bashkisë Skrapar, Nesim Spahiu, grupi popullor i Isopolifonisë “Riza Cerova”,  i cili mori pjesë në koncertin dhe Paradën e Kostumeve Arbëreshe 2018, në Vaccarizzo Albanese Itali. Me këtë rast kryetari i bashkisë Spahiu falenderoj artistët që përfaqësuan një trevë sa mikpritse e bujare, po edhe aq artëdashve, ndërsa falenderoj edhe miqët arbëresh në Itali, për mikpritjen e grupit të artistve, si dhe “Rai 3” që i kushtoj një rëndësi të vaçant eventit dhe kryesisht grupit të Skraparit që intepertoj mes dhjetra grupeve në këtë event të rëndësishëm në Kalabri….. Në këtë kontekst kënga skraparase ka bërë jehon në mes të vëllezërve arbëresh. Le t’i urojmë suksese sot, Grupit Folklorik të Skraparit që ishte mes vëllezërve arbëreshë me këngën, traditën dhe krenarinë që n’a përfaqëson denjësisht në çdo event… Skrapari është një këngë që nuk mbaron ndër shekuj… le ta ruajmë së bashku traditën e bukur popullore.
Nënkryetarja e bashkisë e cila shoqëroj grupin në fjalë Rudina Llango tha për gazetën se ishte një performancë e shkëlqyer e grupit popullor të Isopolifonisë “Riza Cerova”, ku me intepertimin e tij, këngve dhe valleve në një skenë madhështore e ngritur enkas për këtë event, grupi në fjalë, jo vetëm mori duartrokitjet e atij publiku artëdashësh e patriot, por me valet e tij, grupi ngjiti në sken qindra banor Arbëresh, ku më e veçanta për publikun Arbëresh që duket se ngriti pesh edhe  zëmrat e tyre, ishte kënga e vogëlushes Keilin Harizaj “Xhamadani Vija –Vija”.
Krenar Xhaferri drejtori për turizmin dhe mardhëniet me jashtë në këtë bashki tha se pjesëmarja në event e grupin nga treva Skraparit ishte një ftesë e ardhur në bashkinë Skrapar nga kryetarit të komunës Vaccarizzo Albanese Antonio Pomilla. Në këtë event e veçanta ishte se veç këngve dhe valleve popullor,  grupi popullor i Isopolifonisë “Riza Cerova”,  i bashkisë Skrapar, mori pjesë në Paradën e Kostumeve Arbëreshë 2018 .
Vlen të përmendet se është hera e parë pas 25 vjetësh që një grup i këngëve dhe valleve popullore të trevës të Skraparit nga shqipëria merr pjesë në një event të rëndësishëm në Kalabri dhe kjo u mundësua nëpërmjet kontributit të Ish Ministrit të Turizmit Damiano Gualiardi si dhe mbështetjes së kretarit të bashkisë Vaccarizzo Albanese, Antonio Pomilla. Në këtë event merrnin pjesë grupe popullore nga  komuna të shumta arbëreshe të veshura me kostume tradicionalepopullore. Në këtë event madhështor të pikasur, jo vetë nga përformancat e shkëlqyera të grupeve të ftuara  që ishin veshur me kostumet tradicionale popullore, por dhe nga intepertimi i shkëlqyer në skenën e krijuara enkas që shkonin në harmoni me kostumet, këngët, valet dhe traditat popullore të  secilit grup. Skrapar përbëhej nga grupi i burrave i përbërë nga kengëtaret Nesim Meno, Sefedin Çela, Kastriot Aliohoxha, Nikola Meno dhe i grave i përbërë nga këngëtarët Dashuri Hysaj, Drita Qafoku, Djana Ymeri, Zhaklina Musabelliu, Isabela Kuçi, pjesë e grupit ishte dhe vogëlushja Keilin Harizaj. Parada e kostumeve arbëreshë 2018, filloi me manifestimin e grupeve të ftuara të cilat të veshura me kostume popullore, parakaluan në rrugët e qytetit të  zbukuruara me pankarta . Grupi  i Iso-polifonisë i bashkisë Skrapar paraprinte paradën i veshur i gjithi me kostume popullore si dhe gjatë paradës valviste flamurin e bashkisë dhe Flamurin Kombëtar.Ngjyrat e ndezura të kostumeve, ornamentet e tyre, ngjallën kuriozitetin e arbëreshëve të cilët nuk nguronin që të pozonin së bashku me grupin për të shtuar në arkivin e kujtimeve të tyre edhe foto nga grupi i Skraparit i veshur me kostume tradicionale . Gjatë paradës grupet e ftuara si dhe grupi i Skraparit performuan live këngë të ndryshme popullore të cilat krijuan një atmosferë festive . Në mbrëmjë grupi popullor i Iso-polifonise  “Riza Cerova” dha e një Koncert festiv.   Në fjalën e tij përshëndetëse kryetari i bashkisë Vaccarizzo Albanese, Antonio Pomilla vlerësoi shumë pjesmarrjen e grupit Riza Cerova në event si dhe theksoi faktin që shqiptarët kudo që janë parqesin vlera dinjitoze njerëzore dhe integruese duke u shëndërruar në faktorë zhvillimi dhe shëmbulli më i mirë i këtyre vlerave ishte komuniteti i shqiptarëve që jetonin në këtë komunë të mirëintegruar që gëzonin vlersësimin dhe mirënjohjen e komunitetit.

Pas fjalës së kryetarit Antonio Pomilla, ishte radha e grupit për të performuar në skenë. Shfaqjan e hap me këngën e kënduar nga këngëtarja Dashuri Hysaj,  “djemtë e Skraparit” e cila menjëherë krijojë atmosferë veçnërisht tek komuniteti shqiptar të cilët u ngritën dhe kërcyen së bashku me grupin. Pas saj ishte radha e kengës popullore “O Skrapar mali me lule” e kënduar nga këngëtarët Nesim Meno dhe Sefedin Çela, bilbilave të Skraparit, pasardhësëve të denjë të artistit të popullit Demir Zyko te cilët me fuqinë e zërit, bënë për vete publikun duke marrë duartrokitje të shumta. Atnmosfera festive vazhdoi me performancën e këngës “sevdaja mu shtua”, e kënduar nga këngëtarja Dashuri Hysaj e cila e menaxhon mjaft  mirë skenën dhe krijon atmosferë. Kënga isopolifonike “porositë e mija” e interpretuar nga këngëtaret Drita Qafoku dhe Djana Ymeri u prit me duartrokitje të shumta nga publiku . Mbyllja nën interpretimikn e vogëlushes Keilin Harizaj me këngën “Xhamadani Vija –Vija” e ngriti në këmbë publikun i cili festoi së bashkë me grupin e Skraparit në skenë. Grupi Isopolifonik i Skraparit krahas vlerësimeve kombetare çmimeve të shumta të marrë në festivale, korri dhe një tjetër sukses të madh në skenat kalabreze duke marrë dhe ftesa për koncerte të tjerë.
Vlen të pëmendet se mes “ngjyrave” shekullore që flasin shqip, kostumeve, traditave, ritualeve dhe festës arbëreshe, në Vaccarizzo Albanese, Itali – këtë vit mori pjesë edhe grupi folklorik i Skraparit. Edhe rrjeti televiziv Rai 3, në edicionin rajonal foli për vëmendjen që tërhoqi ky event dhe për pjesëmarrjen e grupit tonë folklorik i kësaj bashkie.

*Per me shume fotografi shko ne Facebook(dielli vatra)

ME RASTIN E DITËS HUMANITARE BOTËRORE KUJTOJMË HUMANISTIN E MADH DHE MIKUN E SHQIPËRISË, AMERIKANIN DR. HARRY T. FULTZ/

Nga Frank Shkreli

Të djelën që kaloi më 19 gusht Kombet e Bashkuara dhe komuniteti ndërkombëtar shënuan Ditën Humanitare Botërore, në kujtim të angazhimit dhe dedikimit të puntorëve dhe zytarëve kombëtarë e ndërkombëtarë që merren me çështjet humanitare, duke u shkuar në ndihmë njerëzve më në nevojë të botës, ndërkohë që në shërbim të të tjerëve rrezikojnë çdo gjë, përfshir edhe jetën e tyre.

Në kujtim të kësaj dite, Sekretari Amerikan i shtetit, Michael Pompeo lëshoi një deklaratë në të cilën vuri u shpreh se Shtetet e Bashkuara kanë një histori të dalluar për të ndihmuar njerzit në nevojë dhe në kushte të vështira jetese, qoftë për shkak të konflikteve, tragjedive natyrore ose të tjera duke shpërndarë ndihma humanitare, përfshirë ushqime, strehim, arsim, shëndetësi e të tjera për miliona veta anë e mbanë botës dhe për një histori të gjatë veprimi ç’prej fillimit të shekullit të kaluar.

Në këtë Ditë të humanizmit ndërkombëtar, le të kujtojmë humanistin e madh amerikan, Dr. Harry Fultz-in, i cili nga viti 1922 e deri më 1933 ai drejtoi në Shqipëri Shkollën Teknike, të njohur për atë kohë dhe sot.  Duhet shënuar se Kryqi i Kuq Amerikan, nën drejtimin e Dr. Fulzit-it, për të gjithë ata që e kanë mbajtur mend, e disa prej të cilëve më kanë thënë se ishte me të vërtetë një ent shumë humanitar për shqiptaët e asaj, sidomos nga këndveshtrimi i sotëm edukues, ekonomik dhe shoqëror. Ai kishte vajtur në Shqipëri në një kohë kur Shqipëria ishte e izoluar, e pa njohur dhe tejet e varfër. Nga ato pak shkrime që kam lexuar për të, e dinte mirë Fultz-i se ku po shkonte dhe e dinte gjlndjen e mjeruar në të cilën gj[ëndej cvendi, në çdo pikëpamje. Por ai me shpirtin e një humanisti të vërtetë, nuk ngurroi, por me një frymë si të një apostulli iu përvesh punës për të kryer misjonin e tij. Ai e kishte vendosur, sipas kujtimeve të disave, që më vuajtje dhe megjith sfidat e papara, të harxhonte të gjitha forcën dhe të ndërmerrte të gjitha përpjekjet  e nevojshme ta bënte Shqipërinë një vend më të mirë se ç’e kishte gjetur. Por, siç dihet ai hasi në shumë sfida, përfshir edhe mentalitetin osmano-bizantin.  Se si shikohej suksesi i Shkollës Teknike të Fultzit në Tiranë u pa më në fund, se me largimin e Fultzit, me të mbaroi edhe Shkolla Teknike. Mbaroi fatkeqësisht, me përbuzje, mosmarrveshje e konflikte kulturash.  Dihet se Dr. Harry Fultz, së bashku me Misjonin Amerikan u përzunë nga Shqipëria në vitin 1946 dhe shumë të diplomuar nga ajo shkollë jo vetëm që e kishin shumë të vështirë të gjenin punë, por  më vonë e pësuan edhe më keq, të akuzuar si agjentë amerikanë.

Në veprën e tij poetike “Lines of Illyria” ose “Vargje Ilirisë” shkruar me të bijen e tij Xhoanën gjatë qëndrimit të tyre në Tiranë, por botuar në vitin 1950 në Nju Jork, ai i ka shënuar kujtimet e tija duke i kushtuar disa vjersha Ilirisë, ku sipas të ndjerit Profesor Zef Nekaj, më shumë se shije poetike, Fultz-i tregon lashtësinë dhe vrazhdësinë e vendit që e frymëzon atë.  Z. Nekaj shprehet në vlerësimin e veprës poetike “Vargje Ilirisë”, se Z. Fultz i ka kushtuar Shqipërisë mundin dhe vrullin e veprimtarisë së tij burrërore, për më shumë se një dekadë. Ai shpreh aty ankthin  për gjëndjen e shqiptarëve në atë kohë, për të arrijturat dhe të parrijturat e tyre dhe ankimin fisnik të zemrës së zjarrtë të një njeriu përparimtar që dëshiron të bëjë sa më shumë për popullin shqiptar.

Është pra Dr. Harry Fultz, humanisti i njohur amerikan, që kujtojmë në këtë Ditë Humanitare Botërore. Harry Fultz-in e Shkollës Teknike të Tiranës, i cili përveç shkollës që mbante emërin e tij, ai së bashku me studentët shqiptarë, themeloi edhe revistën me titull “Laboremus” – Të punojmë. Kujtojmë humanistin amerikan i cili, që atëherë,  kërkonte ndihmë nga vendi i tij i madh për të mbështetur Shkollën Teknike të Tiranës dhe popullin shqiptar.   Në Ditën Botërore Humanitare e kujtojmë Dr. Harry Fultz-in duke shprehur mirënjohjen tonë të thellë për punën e tij, për vetmohimin dhe urtësinë e tij — edhe në emër të atyre brezave që ai edukoi e la pas në Shqipëri, por të cilët ndoshta nuk patën kurrë rastin ta falënderonin.

***

Biografia e Harry T. Fultz/

29 Dhjetor 1888 – 30 Dhjetor 1980/
Harry T. Fultz lindi në qytetin Salem të shtetit Indiana. Fillimisht ai u diplomua në kolegjin Wabash në Indiana e më pas në universitetin teknologjik “Amarou” në fushën e mekanikës. Deri në 1922 ai punoi si pedagog në institucione të ndryshme arsimore në Amerikë. Gjatë kësaj periudhe pati një shkëputje 2-vjeçare (1917 – 1919) për shkak të shërbimit ushtarak.
Në 1922, Kryqi i Kuq Amerikan e caktoi profesorin e arteve mekanike, 34 vjeçarin Harry T. Fultz, Drejtor të Shkollës Teknike, Tiranë. Nëpërmjet punës së tij Shkolla Teknike tërhoqi vëmendjen e opinionit të kohës si shkollë me cilësi të larta. Pedagogjia e tij në punë si drejtues mbështetej në moton “Learning by doing” (të mësuarit nëpërmjet praktikës) të cilën ai e zbatonte vetë i pari. Me kultin e punës u lidh edhe emri i revistës së shkollës “Laboremus” (të punojmë). Si pedagog i shquar ai diti të verë një rregull dhe disiplinë të jashtëzakonshme në shkollë, të rrënjosë dashurinë për punën, bazuar në të famshmin prakticitet amerikan. Si inxhinier me aftësi të rralla diti të ndërtojë një shkollë me një përgatitje akademike e teknike të cilësisë së lartë.

Veprimtaria e Harry Fultz është një ndërthurje e shkëlqyer e ideve pragmatiste, shpesh herë të gërshetuara edhe me elementë te edukatës, të pedagogjisë së punës ku fjala ka një unitet me veprimin, ku pasioni për punën shkrihet me profesionalizmin e lartë, përballë një personaliteti të madhërishëm të mësuesit bashkëkohor, të shkrira në një. Ai solli në vendin tonë traditën e përvojën më të mirë të shkollës amerikane, zbatoi metodat e reja të mësimdhënies dhe të mënyrës së të mësuarit, vuri në jetë dhjetra projekte, gjithçka në shërbim të përgatitjes e formimit të teknikëve të rinj.

Kujtimet e ish-nxënësve të tij janë vlera dokumentare që flasin për një model të shkëlqyer të mësuesit demokrat, i cili shquhet për nivelin shkencor, aftësitë e veçanta organizative në vënien në lëvizje të organizmave të shkollës. Ato janë dëshmi e një përvoje dhe intuite të thellë psiko-pedagogjike, e një ndjeshmërie të situatave të nxënësve e përpjekje maksimale për t’iu gjendur pranë si mësues e prind në çfaredo rrethane.Misioni i tij përfundoi më 1933 pas 11 vjetësh duke lënë një mesazh për brezat e shkollës “Përpiqu ta bësh vendin të denjë për të jetuar në të”

Gjatë Luftës së Dytë Botërore ai punoi 4 vjet në Departamentin e Shtetit dhe në agjensitë e tjera qeveritare të SHBA. Nga maji i vitit 1945 deri në nëntor të vitit 1946 punoi në misionin diplomatik të SHBA në Tiranë dhe në ambasadën Amerikane në Romë deri në pranverë të vitit 1947.

Në pranverë të vitit 1947 u caktua Drejtor i Qendrës Ndërkombëtare, një rezidencë kryesisht pë studentët e huaj në Universitetin e Chicagos dhe qëndroi në këtë post deri sa doli në pension në vitin 1962. Gjatë këtyre viteve punoi gjithashtu sekretar i Bordit Panamerikan të Arsimit (1947 – 1962).  (Marrë nga portali Instituti Harry Fultz)

Ku gabon dhe ku ka të drejtë, Joe Dioguardi/

Nga Rafael Floqi /

Çdo krahasim natyrisht çalon. Dhe një letër e Joe Dioguardit drejtuar kryetarit te Bashkisë së Tepelenës, botuar jo pa qëllim tek gazeta “Dita” me nëntitull ekskluziv, është një kurth i vogël spekulativ së kësaj gazete shqiptare, apo të “Tërmetit të Votës publicitar “ ku kanë rënë edhe figura të diasporës me vlerë kombëtare. si zoti Joe Dioguardi, kryetar i LQSHA, po ku edhe për arsye emocionale të kuptueshme edhe njerëzore u indinjuan, edhe mendje të ndritura si Prof . Sami Repishti apo z. Lekë Mirakaj, i mbijetuar i tmerreve të këtij kampi, të cilët shprehin jo pa dhimbje kundërshtimin e tyre të kuptueshëm dhe të drejtë, si përjetues e përvuajtës të atij tmerri dhe që kanë mbajtur vetë apo familjarisht, mbi shpinë e shpirt, si përvoja dhe gjurmë çnjerëzore të atij ferri komunist që kaluam.

Ideja e letrës personale dhe jo publike e zotit Dioguardi bëhet mendoj, jo që të mos kujtohen viktimat e krimeve komuniste, por për ruajtjen e asaj arritje, që ai ka bërë në lobimin e tij në bashkëpunim me lobin e fuqishëm izraelit në SHBA, pa bashkëpunimin e me të cilin, nuk do të kishte pasur sukses puna lobiste në favor te çështjes kombëtare shqiptare, si ajo e Kosovës, Ky motiv i zotit Dioguardi është qëllimmirë, po i ngushtë, i lidhur me lobimin e tij dhe raportet me lobin çifut dhe jo me kontekstin e gjerë të çështjes të Kampit të Tepelenës e të jehonës së tij famëkeqe në realitetin shqiptar.

Nuk dua të bëj avokatinë e tij, por ky duket se është motivi i kësaj letre. Ideja e emërtimit te kampit si Aushvic, ka në konotacion mjaft të fortë, dhe e parë me syrin e një amerikani, apo me atë të një izraeliti amerikan, me ngjyrimin e tij ky togfjalëshit emocional “Aushvici shqiptar “ le shteg për keqinterpretime, tingëllon në veshët e diasporës izraelite amerikane, mike të shqiptarëve , “Sikur shqiptarët kanë pasur një kamp ku vrisnin çifutët”.(Sic!) Kësaj ideje kërkon t’i qëndrojë sa më larg z. Dioguardi. Ndërsa çështja e të përndjekurve që duan të kujtojnë me të drejtë viktimat e krimet e pashoqe të kampit famëkeq të Tepelenës, ndoshta, nuk është aq e prekshme për të, por është thellësisht e dhimbshme, për të tjerët që kanë kaluar nëpër ferrin komunist. Prandaj theksoj se krahasimi me Aushvicin çalon.

“Don’t compare your life to others. You have no idea what they have been through”,

Mos krahaso përvojën tënde me të tjerëve,  thoshte oratori australian Sam Cawthorn, që e përshtatur lirshëm për këtë situatë, do të përkthehej : “ Mos e krahaso përvojën tënde jetësore me të tjerëve, pasi, ti nuk e di se çfarë kanë kaluar ata”.

Joe Dioguardi dhe pse mund ta ketë studiuar, duke mos e njohur në brendësi dhe thellësi emocionalisht realitetin e thelbin e regjimit komunist në Shqipëri në këtë apel ndaj kryetarit të Bashkisë së Tepelenës, shqetësimi kryesor i tij, ashtu siç shkruhet në letër, dhe në letrën sqaruese mbi të, qëndron kryesisht tek emërtimi i këtij kampi si “Aushvic shqiptar”. “Gjatë kohës që unë isha kongresmen i Shteteve të Bashkuara, e vizitova Tiranën bashkë me kolegun tim kongresist, të ndjerin Tom Lantosh. shkruan ai. Gjatë takimit prej dy orësh e gjysmë me Presidentin e atëhershëm të Shqipërisë, Ramiz Alia, ne mësuam për herë të parë mbi një nga aktet më të nderuara dhe më fisnike të popullit shqiptar për të shpëtuar të gjithë hebrenjtë në Shqipëri dhe ata që erdhën nga Europa Perëndimore përmes Kosovës në Shqipëri gjatë kohës së errët të holokaustit nazist. Vitet e fundit, së bashku me gruan time Shirley, jam munduar nëpërmjet iniciativave të panumërta të ndaj me publikun amerikan si dhe atë ndërkombëtar një nga tiparet më fisnike të kulturës Shqiptare, Besën, e cila na nderon të gjithëve ne. Prandaj, unë jam i shokuar dhe thellësisht i shqetësuar mbi përpjekjet e tanishme për të cilësuar qytetin Tuaj të bukur dhe historik të Tepelenës si një “Aushvic Shqiptar”. Natyrisht kjo është perspektiva e tij dhe ai ka të drejtë në opinionin e tij.

Enver -Hitler

Ajo ku gabon z. Dioguardi është se reagimi i tij ka qenë emocional dhe i përdorshëm nga ata që kanë dashur ta bëjnë palë në synimin e shtrembërimit të historisë, në  mbulimin e krimeve të regjimit të Enver Hoxhës. Mendoj se ky është këndvështrimi e perspektiva e Dioguardit dhe nuk duhet harruar se ai e ka me të dëgjuar, jo me të përjetuar, njohjen e ferrit komunist shqiptar. Ai ndoshta, nuk arrin ta kuptojë, edhe atë që thirrjet e shqiptarëve “Enver –Hitler në momentet e grahmës së diktaturës, nuk ishin vetëm një parullë për hir të rimës, a thjesht një krahasim, por një realitet në Shqipërinë Komuniste, ku në vend të vizës mund të vije kur të doje shenjën e barazimit.

Gjykoni nga këto kujtime të një ish të burgosure në atë kamp:  “Në atë vit i gjithë vendi u godit nga një epidemi shumë e rëndë gripi, që pati viktima të shumta, dhe mund të merren me mënd pasojat për Tepelenën, ku mungonte çdo lloj forme e ndihmës mjekësore, ku nuk kishte barna, ku ishte i ndaluar zjarri e vdisnin shumë, sidomos pleq e fëmijë. Mungesa e ushqimit, virusi që përhapej, të grumbulluarit në ato kazerma, na katandisën në skelete shëtitës; megjithatë duhet të ngriheshim çdo mëngjes e të shkonim në punë, kush mbeste në rrugë gjysmë i vdekur çohej në kamp nga dy shokë për krahu ose duke e mbajtur me radhë në kurriz. U sëmurën rëndë vjehrra dhe djali; për mrekulli i shpëtova ngjitjes së sëmundjes, kështu që mund t’u shërbeja kur kthehesha nga puna e gjatë natës. Filluan të përmirësohen sepse Zoti i madh vuri dorën e Tij, mbasi nuk kishim asnjë mjet me përjashtim të një barishteje që e mblidhja në mal, e zieja e me atë lëng të hidhur i jepja diçka të ngrohtë.” A ka Dante që të përshkruaj një ferr më të zi se ky ?

Hitleri apo Enveri: Kush ishte më i keqi?

Në gjysmën e dytë të shekullit të njëzetë, amerikanët u mësuan ta shihnin si Gjermaninë naziste ashtu edhe Bashkimin Sovjetik si të keqen më të madhe “ the great evil”. Hitleri ishte më i keq, sepse regjimi i tij përhapte tmerrin e pashembullt të Holokaustit, përpjekjen për të zhdukur një popull të tërë në baza racore. Megjithatë, Stalini ishte edhe më i keq, sepse regjimi i tij vrau shumë, shumë më tepër njerëz – dhjetëra miliona, si shpesh pohohej viktimat të pafundme të Gulagut  siberiane, ku çoheshin,  jo veç kundërshtarë politik e klasor, por edhe fshatarë të pasur kulakë. Për dekada, madje edhe sot, për të kuptuar ndjeshmërinë e SHBA ndaj nazizmit, mjafton të shohim kronikën e ditëve të fundit në TV  kur me porosi të Presidentit Donald Trump, agjencia e emigracionit dhe i kontrollit të doganave ICE, deportoi 95- vjeçarin me barelë Jakiw Palij nga shtëpia e tij në Queens, Nju Jork ,të hënën. Zyrtarët e Departamentit të Drejtësisë thonë se Palij shërbeu si roje e armatosur në një kamp vdekjeje në Poloninë e pushtuar nga nazistët dhe më vonë gënjeu zyrtarët amerikanë të emigracionit për rolin e tij në ato mizori kur hyri në Uashington pas luftës si emigrant.”

Ky mendim për dallimin në mes të dy regjimeve i parë në raportin, cilësia kundrejt sasisë – ka vendosur rregullat bazë për politikën e kujtesës në qëndrimin ndaj dy diktaturave. Madje edhe historianët e Holokaustit, përgjithësisht pranojnë se Stalini vrau më shumë njerëz, sesa Hitleri, duke u vënë nën presion më të madh, për të theksuar karakterin e veçantë cfarosësh  të Holokaustit, pasi kjo gjë e bënte regjimin nazist më të keq se ai stalinist, praktika e së cilit i zbatoi deri në ekstrem e përtej atij, Enveri i ynë. Mjafton të kujtojmë ateizmin shtetëror të pa arritur në asnjë vend komunist. Por ka edhe një dallim të madh përgjithësisht mes të dyja këtyre dy praktikave të dhunës. Nëse holokausti synonte të zhdukte një racë e të mbronte racën e vet ariane, komunizmi synonte të zhdukte një klasë të së njëjtit popull. Mësim që Enveri e çoi me vullnet deri në zgrip dhe jo pa sukses…

Diskutimi i numrave mund të na çojë në një fare indiference në përjetimin tonë për karakterin e tmerrshëm personal të çdo vrasjeje dhe tragjedinë e pakapërcyeshme të çdo vdekjeje. Ndërsa kushdo që ka humbur një të dashur, në çfarëdo kampi përqendrimi, si unë gjyshin, e di se dallimi midis zeros dhe njëshit është një pafundësi. Dhe nëse duket e vështirë për ta kuptuar këtë, po e njëjta gjë është e vërtetë edhe për dallimin në mes, për shembull, mes numrave 780,862 dhe 780,863, që është shifra më e saktë i të vrarëve në Treblinka. Numrat e mëdhenj janë të rëndësishëm, sepse ata janë një shumë e numrave të vegjël: domethënë, janë shuma e jetëve individuale të çmuara të humbura. Sot, pas tri dekadash kërkimesh në arkivat e Evropës Lindore, dhe në sajë të punës së studiuesve: gjermanë, rusë, izraelitë dhe dijetarëve të tjerë, ne mund ta zgjidhim çështjen e shifrave. Tani dimë se gjermanët vranë më shumë njerëz sesa sovjetikët dhe shqiptarët për 1000 frymë më shumë se këta të fundit. Këtu kjo çështja e cilësisë, bëhet disi më komplekse se sa ishte menduar më parë. Vrasjet masive në Bashkimin Sovjetik, apo në Shqipëri, ndonjëherë përfshinin motivime, kombëtare dhe etnike, dhe krahinore që mund të jenë disi dhe të krahasueshme me motivet naziste. P.sh, si shpjegohet që shumica e të burgosurve të Kampit të Tepelenës ishin nga Veriu i Shqipërisë dhe të besimit katolik?

Skena e historisë shqiptare të pas luftës së Dytë Botërore ishte një “carbon copy “ e historisë dhe histerisë së Stalinit. Dhe nuk ka historianë amatorë apo profesionistë, patriotë por të majtë, si miqtë e mi Auron Tare, apo historiani Pëllumb Xhufi, ky i fundit sa i thellë dhe patriot është në fushën e historisë së Mesjetës, aq i cektë dhe mbrojtës lokalist, se mos njolloset Tepelena e tij, duke u bërë kështu verbërisht në një mbrojtës dogmatik të fshehjes së realitetit të zymtë të një periudhe të errët të diktaturës së Enver Hoxhës. Ndaj nuk është në nderin e Xhufit e Milos qëllimisht, dhe as të Dioguardit pa qëllim me gjithë meritat që kanë, që mbrojnë apo të klasifikojnë për çdo motiv një çështje të pambrojtshme, terrorin e komunisteve shqiptarë dhe gjenocidin mbi baza të afërsisë biologjike të gjakut. Dukuri e cila edhe për shkak të traditës kanunore dhe klanore të një vendi të vogël si Shqipëria u çua në ekstrem. Marksi fliste për luftë ekonomike klasash dhe ajo u shndërrua në Shqipëri në luftë biologjike ndaj fisit, familjes, genit.

“Një fushë përqendrimi e pune të detyruar, një kamp, i populluar nga dymijë qenie njerëzore të ardhur, pothuajse të gjithë nga Veriu i Shqipërisë: pleq, gra, fëmijë, të shkulur në pak orë nga shtëpitë e tyre e të grumbulluar në pesë kazerma, shkuan Elena Merlika Kruja në një dëshmi nga kampi E të mendosh se atëherë e gjithë popullsia shqiptare nuk arrinte në një milion! Vendi i zgjedhur ishte llogaritur deri në hollësitë më të imta: një ultësirë e gjerë, gati si një fushë e vogël beteje, e rrethuar pikërisht nga kazerma, bazë prapavije e ushtarake për ushtrinë italiane gjatë luftës italo – greke në vitet e luftës së dytë botërore. Për rreth nuk shiheshin veç male, një erë e akullt gjatë dimrit na e bënte jetën të pamundur, tela me gjemba kudo, ndalim i rreptë për të ndezur zjarr për t’u ngrohur me rrezikun për të mbetur, të lidhur, gjithë natën jashtë në ngricë”.

Ndoshta kampi i Tepelenës nuk ishte ndërtuar qëllimisht për të zhdukur njerëz si “Aushvici” , por aty, pavarësisht se s’pati krematoriume  janë zhdukur njerëz të pafajshëm, gra, pleq, fëmijë, thjesht pse kishin lidhje, gjaku, fisi, geni me kundërshtarët e tyre politik.

Megjithatë pavarësisht motivit dhe mos njohjes së çështjes, apeli i Dioguardit, me dashje a  pa dashje, ku shkruan “Prandaj unë ju nxis, me autoritetin e Kryetarit te Bashkisë së Tepelenës të tërhiqni mbështetjen për memorialin Kompleks i cili në mënyrë të falsifikuar përshkruan “Memorialin e Kampit Shfarosës të Tepelenës”. Dhe, meqenëse Këshilli i qytetit tuaj ka kaluar një “rezolutë” mbi të ashtuquajturin “Memorial i Kampit të Shfarosjes të Tepelenës”, unë Ju nxis që zyrtarisht të anuloni një vendim të tillë dhe, në se do të ishte e nevojshme, të linit popullin e Tepelenës të vendosë nëpërmjet një referendumi lokal nëse një njollë e tillë e pashlyeshme do të vendosej në qytetin e tyre të bukur dhe historik.”, barazohet me qëndrimet e historianëve dogmatikë.

“Enver –Stalin, pionierët duan lirim!”

Mosnjohja nga ana e z. Dioguardi, nuk është argument justifikimi, siç thotë me të drejtë prof. Sami Rrepishti, , Ph.D ish i burgosun politik (1946-56).por indinjata e tij, sado e justifikuar, duket e tepruar “Kur shprehet :Letra ashte nji akt tradhtie te pabesueshme nga nji persone qe njeh mire situatën “. Por kjo është thellësisht e kuptueshme kur ai shkruan “Ne emën te nanës sime Hava Bushati-Repishti, te motres sime Hadije Repishti (14) dhe te vellaut te vogël Vehbi Repishti (11) denoj pa asnji mëshirë këtë akt skandaloz, ofendues, dhe nji thike mbas shpine per viktimat, shumica e te cileve kane qene femij te parritun akoma, dhe foshnje fare”.

Kush e ka jetuar, parë e dëgjuar ferrin që siç e përshkruhet në një dëshmi të një të mbijetuari në kampin famëkeq të Tepelenës që po e sjellim këtu :”Vetëm me 400 gramë bukë. Nuk vonoi shumë dhe ra tifo e dizenteri njëherësh. Filloi vdekja në seri. Ambulancë dhe ilaçe nuk kishte. Vend i izoluar, pyll, epidemi. Ishte krijuar një skuadër vetëm për të hapur varre. Ajo shkonte për të hapur 2-3 varre e pastaj lajmëroheshin që të hapnin edhe një tjetër, edhe një tjetër… Kishte raste, 5-6 varre në ditë”, e di se e vërteta duhet mbrojtur.

Ndërsa në një bisedë një i njohuri i im i arratisur nga Vermoshi. Z. Nikollë Hysa, më tregonte se vetëm nga fshati Vermoshi i Prekë Calit, kishte 65 familje të izoluara në këtë kamp fatkeq me tregonte histori sureale, makabre nga jeta në atë kamp. Të papërfytyrueshme. “Një grua kishte dy binjakë si drita. Nga kushte e këqija nga të ftohtit nga mos ushqimi i vdes një foshnjë. Gratë e varrosin atë jashtë në oborr. Të nesërmen në gjumë vdes vetë nëna, ndërsa binjaku i mbetur pinte gji nga nena e vdekur”. A ka tragjedi greke që mund ta përshkruaj këtë skenë? Apo skenën e nënës që e pat zhvarrosur tre herë foshnjën e saj nga varri, sa herë që rojet e ndryshonin kufirin e rrethimit të kampit. Pasi donte të linte një shenjë që nëse dilte një ditë nga ai ferr, të kishte mundësi ta gjente, ashtu si edhe e gjeti varrin vetëm pas viteve 90-të, pasi e kishte varrosur pas një peme. Por Nikolla tregon edhe një skenë paradoksale që siç duket çoi në mbylljen e kampit.” Ishte mësuar se kampin do ta vizitonin këshilltarët ushtarakë sovjetikë, thotë ai . Dikush i organizoi fëmijët dhe me të hyrë disa nga oficerët sovjetikë, fëmijët e uritur, të mjerë, të dërmuar thërritën në kor një lutje një thirrje për jetën për diktatorin që t’u shpëtonte shpirtrat: “Enver –Stalin, pionierët duan lirim!”

Thirrjet duket që prekën edhe vetë sovjetikët gjë që kuptuan se nxënësi Enveri ia kishte kaluar mjeshtrit Stalin, gjë që çoi më vonë, edhe në mbylljen e kampit. Dikush sot thotë se atje “nuk ka qenë edhe aq keq”, ndërsa një ndër pinjollët e ish-udhëheqjes komuniste, njëkohësisht edhe viktimë e saj, Bashkim Shehu, i biri i ish-Kryeministrit Mehmet Shehu, në një intervistë të kohëve të fundit do të shprehej se në atë kamp ishte më keq, se burgu ku ai kishte vuajtur dënimin dhe se vdekshmëria foshnjore ishte aq e lartë, saqë vetë ata që e kishin ngritur vendosën ta mbyllnin.

Holokaustin e filluan nazistët e përfunduan komunistët

Që prej debatit për kampin e Tepelenës, ky i fundit është kthyer në simbolin e vuajtjes çnjerëzore nën komunizëm. Për t’i dhënë më shumë dritë, jo vetëm këtij debati, por edhe persekutimit komunist në këtë zonë të Shqipërisë, Autoriteti për Informimin mbi Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit organizoi në datën 20 gusht ekspozitën me titull “Persekutimi komunist në zonën e Tepelenës”. Ky shihet si një hap pozitiv. Por duhet bërë më shumë. E keqja është e njëjtë. por reagimi dhe qëndrimi është i ndryshëm. Ndërsa në SHBA një nazist dëbohet në barelë me gjithë moshën 95 vjeçare, edhe pranohet vetëm për motive morale nga Gjermania, edhe pse nuk kishte lindur në Gjermani por në Poloni, më thoni në Shqipëri se cilit, nga ish-funksionarët apo rojet e burgut të Tepelenës, i ka hyrë gjembi në këmbë.  Edhe pse vendet ish komuniste të BE-së kanë reaguar, Shqipëria do të ndahet e fundit nga e shkuara e saj komuniste.

Gjatë Presidencës hungareze të BE-së të vitit 2011, një nismë hungareze-lituaneze- polake rezultoi në marrjen e ministrive të drejtësisë nga BE-ja, duke pranuar një dokument që lidhet me kujtimin e regjimeve totalitare. Kjo ditë u shpall më 23 gusht. Që nga viti 2011, çdo vit një vend europian organizon një konferencë kushtuar Ditës Evropiane të Kujtimit. Dita Evropiane e Përkujtimit të Viktimave të Stalinizmit dhe Nazizmit, e njohur si Dita e Shiritit të Zi në disa vende, e cila është vërejtur më 23 gusht, është dita ndërkombëtare e përkujtimit për viktimat e ideologjive totalitare, veçanërisht regjimet totalitare komuniste, stalinizmin, nazizmin dhe fashizmin. Kjo datë u zgjodh në kujtim të Paktit Molotov-Ribbentrop, një nënshkrim pa agresion, i vitit 1939 midis BRSS-së dhe Gjermanisë naziste.

Atëherë duke u kthyer çështjes sonë. Kur në thelb të dy regjimet, si ai i së majtës ekstreme dhe te djathtës ekstreme takohen. Pasi nazizmi edhe në emër ishte Nacional Socializëm. Pra kur në thelb janë e njëjta e keqe. Pasi në praktikë duket se edhe holokaustin nazistët e filluan dhe komunistët e përfunduan. Pra meqë është e keqe e ngjashme, pse të mos e quajmë Kampin e Tepelenës, si Gulagu i Enver Hoxhës?  Në fund të fundit është një krahasim që është më afër realitetit politik dhe në këtë aspekt.

Por ka edhe për një arsye tjetër, ku ky krahasim çalon  në qëndrimin ndaj viktimave, se ishin po ata shqiptarët të Besës që ruajtën çifutët nga nazizmi, dhe këto me fakte, më të pabesët, që spiunuan po shqiptarët tek gjermanët gjatë Luftës së Dytë Botërore, duke i dërguar në Kampe Përqendrimi ku gjetën vdekjen, apo që spiunuan, vranë, torturuan, shkatërruan këdo që guxonte të mendonte ndryshe tek organet e diktaturës komuniste. edhe pse ishin të së njëjtës racë e gjak. Pse kur Partia zëvendësoi edhe Besën edhe zotin, kjo puna e Besës ndaj çifutëve duket si një mit, apo diçka tjetër ?

Por le t’i kthehemi edhe një herë letrës së Dioguardit, me gjithë rezervat, në fund të fundit duket se ka të drejtë në një gjë, siç thotë një proverb amerikan” The fastest way to kill something special, is to compare it to something else”.  ( Rruga më e shpejtë për të vrarë diçka të veçantë, është ta krahasosh atë me diçka tjetër.)

Ndaj jo AUSHVIC, por GULAG!

Nga Astrit Lulushi/

Libri monografik  “The Italians” botuar që në vitin 1964, sot konsiderohet klasik dhe është paraqitja më e mirë që italianëve u bëhet para lexuesve anglo-sakson. Libri është shkruar nga gazetari i njohur italian i mes shekullit XX, Luigi Barzini. Është e vërtetë se disa gjëra janë përmirësuar dhe një numër mënyrash mendimi kanë ndryshuar, por në parimi, mënyra e jetesës dhe e të menduarit janë pak a shumë të njëjta.

Autori mbulon periudha të gjera të historisë me një mënyrë koncize dhe, megjithatë, jep detaje. “Italianët” është shqyrtim i hollësishëm, i hulumtuar, i shkruar mirë i historisë politike, fetare dhe kulturore të Italisë. Barzini i bën analizë thelbësore karakterit të një populli të ndërlikuar, të gjallë dhe plot diversitet të një vendi të qeverisur nga dy kultura; ajo e atyre që jetojnë në Italinë Veriore dhe ata që jetojnë në rajonin me diell, jugor të vendit.

Italianët përveç sasisë së vlerave të shumta,  janë ngarkuar edhe me një sasi krimi,  ku Mafia zë vendin kryesor. Në libër, Barzini shkruan se fjala Mafia njihet për dy gjëra; një, e cila duhet të shkruhet me “m” të vogël, por është nëna e së dytës, me “M” të madhe, e cila përfaqëson mafiozët.

Mafia me “m” të vogël është filozofi e jetës, konceptim i shoqërisë, kod moral, ndjeshmëri e veçantë, që mbizotëron midis të gjithë sicilianëve. Ata mësohen që në djep se duhet të ndihmojnë njëri-tjetrin, të shoqërohen me miqtë e tyre dhe të luftojnë armiqtë e përbashkët edhe kur miqtë janë të gabuar dhe armiqtë kanë të drejtë, secili duhet ta mbrojë dinjitetin e tij me çdo kusht dhe kurrë të mos lejojë që pështjellimet dhe fyerjet më të vogla të harrohen, dhe gjithmonë të kenë kujdes nga autoritetet zyrtare dhe ligjet. …

Mafia, në kuptimin e dytë, dhe me “M” të madhe, është organizatë ilegale me famë botërore, që sundon mbi vetëm një pjesë të Sicilisë: kërcënimet e saj janë të tmerrshme në Palermo, Partinico apo Agrigento, por injorohen në Messina, Catania dhe Syracuse Nuk është një shoqatë e organizuar në mënyrë strikte, me hierarki, statute të shkruara, seli qendrore, elitë sunduese dhe shef të padiskutueshëm. Mafia është një formacion spontan, si një koloni milingonash ose një mbledhje e lirshme dhe e rastësishme, ku çdo pjesëmarrës i bindet rregullave të tij entomologjike, secili grup i fuqishëm në zotërimin e tij të vogël, i pavarur, i nënshtruar ndaj vullnetit të udhëheqësit të vet, secili duke imponuar formën e ngurtë të drejtësisë primitive. Në raste të rralla emergjence, Mafia mobilizohet dhe bëhet një konfederatë e lirshme….

Mafia operon kryesisht në perëndim të Sicilisë, në zonat me prodhim të pasur bujqësor. Askush nuk e di sa mafiozë ka. Vetëm një pakicë e sicilianëve janë mafiozë, në kuptimin kriminal të fjalës. Shumë nuk e dinë sinqerisht nëse janë mafiozë apo jo. Sicilianët perëndimorë duhet, si rregull, të mbajnë marrëdhënie të mira me Mafian në fshatin e tyre të lindjes ose në lagjen e qytetit, ata duhet të mbrojnë familjen, punën, pronën ose biznesin e tyre dhe për të mos patur probleme. Mafia është për ta një fakt i jetës, një nga kushtet e përhershme të ekzistencës, si klima, me rreshje a diell. Shpesh është e pamundur të heqësh një vijë ndarëse mes mafiozit dhe jo mafiozit.

Gjithkush, sigurisht, e di (ndonëse këto gjëra kurrë nuk janë pranuar hapur) se problemet që Mafia mbron janë pothuajse gjithmonë probleme të krijuar e kontrolluar nga vetë Mafia. Dihet se tributet që një viktimë i paguan shefit lokal mafioz mund të krahasohet me haraçin e një feudali të fuqishëm. Por marrëdhënia midis Mafies dhe viktimave të saj nuk është e kufizuar vetëm në mbledhjen e parave, por vjen gjithmonë një ditë kur edhe Mafia ka nevojë për një favor në këmbim, dhe tjetri zbulon se ai nuk mund të refuzojë. Një biznesmen gjen se duhet të japë një vend pune për një ish-të dënuar, një bankier i jep një hua një klienti të rrezikshëm, një fermer strehon persona të panjohur për disa ditë pa bërë pyetje se kush janë, dhe njeriu i ndershëm mban mend diçka që nuk e njihte kurrë dhe harron diçka që ai pa, duke u bërë dëshmitar i rremë. Të gjithë këta njerëz gradualisht futen në rrjet, me shpresën për të shmangur probleme, që nuk mund t’i zgjidhnin dot vetë.

– Federata Panshqiptare e Amerikës VATRA, MBËSHTET  me shumë forcë dhe pa asnjë ekuivok ndërtimin e një muzeu të evidentimit të krimeve të komunizmit dhe në kujtim të viktimave të pafajshme të shfarosura dhe të të burgosurve në Kampin famëkeq të Tepelenës. Vetëm Kujtesa do të shërojë plagët tona…./

             Me rastin e Ditës Ndërkombëtare në Përkujtim të Viktimave të Stalinizmit dhe Nazizmit, Federata Panshqiptare e Amerikës VATRA nderon në mënyrën më të thellë kujtimin e viktimave të pafajshme të sistemit totalitar komunist shqiptar. Kjo ditë përkujtimore na bën të gjithëve të reflektojmë akoma më shumë për të parë nëse gjatë afro tre dekadave të demokracisë shqiptare a janë nderuar sa duhet viktimat e sistemit totalitar, e përmbi të gjitha sa mësime ka nxjerrë shoqëria jonë nga e shkuara jo e largët.

           Të shfarosurit gjatë diktaturës hoxhiste, të burgosurit, të persekutuarit e të përndjekurit mbeten sot akoma pjesa më e dhimbshme e ndërgjegjës së shoqërisë shqiptare, për të cilët jo vetëm kujtesa, por mbi të gjitha vlerësimi i pandalshëm i vuajtjeve dhe sakrificave do të ishte rruga më e mirë për kurimin e plagëve.

           Historia e diktaturës komuniste mbetet histori e cila ka në rrënjët e saj gjakun e pushkatimeve, mundimet e burgimeve të gjata dhe vuajtjet e sa a sa familjeve në kampet e internimit. Nqs ne harrojmë faktin se diktatura komuniste ishte asgjë tjetër vetëm një sistem kriminal ndaj qytetarëve të vet, atëherë do të jemi të destinuar që këto plagë të dhimbshme të mos i kurojmë dot.

           Federata Panshqiptare e Amerikës VATRA, MBËSHTET  me shumë forcë dhe pa asnjë ekuivok ndërtimin e një muzeu të evidentimit të krimeve të komunizmit dhe në kujtim të viktimave të pafajshme të shfarosura dhe të të burgosurve në Kampin famëkeq të Tepelenës. Vetëm Kujtesa do të shërojë plagët tona dhe vetëm Kujtesa do të bëjë të mundur që të rinjtë e sotëm dhe brezat e ardhshëm të njohin të vërtetën e dhimbshme të diktaturës komuniste shqiptare.

Nga ana e saj, Federata VATRA, e ndërgjegjshme për rolin dhe peshën e saj në mbarë botën shqiptare, si edhe me përgjegjësinë për mbajtjen sa më të fortë të miqësisë shqiptaro-amerikane shpreh publikisht gadishmërinë e saj për të kontribuar në ndërtimin e një muzeumi në kujtim të viktimave dhe vuajtjeve të ndodhura në kampin komunist të  internimeve në Tepelenë, duke bërë të mundur kësisoj që jo vetëm vatranët, por mbarë diaspora të jetë pjesë e ngritjes, shëndoshjes dhe forcimit të kujtesës sonë historike.

* Deklara e Vatrës lëshohet me rastin e 23 Gushtit, Ditës Europian  të Kujtesës për Viktimat e Stalinizmit dhe Nazizmit dhe do të lexohet nga  z. Simon Mirakaj, anëtar i Autoritetit të Dosjeve, në Përkujtesën që do të organizohet në Tepelenë.

ÇIPA: Zëri i Vatrës, ashtu siç ka bërë për 106 vite, duhet të na orientojë e të na ftillojë në kushtet e një kaosi politik që mbizotëron në vend-/

“…Sot me 21 Gusht 2018, në mbrëmje, isha mysafir në Shtëpinë e Vatrës historike, në Vatrën Kombëtare të Amerikës. U ndjeva i emocionuar në këtë Institucion të përfaqësimit të ndërgjegjes Kombtare. Është Vatra e bijëve dhe Etërve të identifikimit Kombëtar në Diasporën Shqiptare në përgjithësi, dhe në USA në veçanti. Takimi me drejtues të Vatrës, me Kryetarin Dritan Mishto, dhe bashkëbisedimi më bashkëpunëtorët e tij, përbën një ngjarje në jetën time dhe një mbresë e thellë shpirtërore gjatë vizitës time në Shtet e Bashkuara të Amerikës”- Këto fjali i shkëputëm nga mbresat që shkroi z. Aleksandër Çipa, Kryetar i Unionit të Gazetarëve të Shqipërisë, në librin e vizitorëve të Vatrës.

Gazetari Aleksandër Çipa e vizitoi Vatrën së bashku bashkshorten dhe me dy djemtë e tij. Kryetari i Vatrës z. Dritan Mishto ia uroi mirëseardhjen dhe e prezantoi me veprimtaritë dhe shqetësimet e Vatrës.

Gjatë prezantimit z. Mishto tha se Vatra ndjehet mirë që pret sot një nga gazetarët më me integritet në Shqipëri, një përfaqësues nga një familje e njohur atdhetare himariote, ku spikat ikona Lefter Çipa, ati i tij, gjyshi i Akrit, që e kemi gjithmonë pranë Vatrës.

Më pas z. Mishto përcolli shqetësimin e Vatrës për zhvillimet e fundit në Kosovë e Shqipëri, pa lënë jashtë vëmendjes trevat e tjera Kombëtare. Lëvizja për ndryshim, korrigjim kufijësh e këmbim territoresh në Kosovë, për Vatrën, e cila ka dalë edhe me një deklaratë tashmë të publikuar, nuk është në favor të shqiptarëve. Po ashtu edhe zhvillimet në Shqipëri, marrdhëniet Shqipëri-SHBA, janë brengosëse për ne vatranët.

Vatra dënon edhe agresivitetin e nostalgjikëve të diktaturës. Përpjekja për të humbë Kujtesën e shqiptarëve nga krimet e diktaturës komuniste dhe nxitja e nostalgjisë për diktatorin, janë qëllimkëqia dhe synojnë të mbajnë demokracinë peng. Vatra e denoncon me forcë këtë prirje dhe i bën thirrje shoqërisë civile të kundërshtojë me forcë kahjet e politikës së intersuar për ta mbajtë peng Demokracinë shqiptare. Debati për Kampin e internimit në Tepelenë, duket se ka prapaskena politika qëllimkëqia, tha kryetari Mishto. Vatra ka në gjirin e vet dhenë  strukturat e saj vatranë që së bashku me familjet e tyre kanë qenë pjesë e dramës të atij kampi famkeq.Vatra përmes gazetaës së saj “Dielli” e ka lënë debatin e lirë dhe në Ditën e Kujtesës ka hartuar një deklaratë, që përkrah ngritjen muzeut të kujtesës.

Gazetari Çipa, ka falenderuar për mikpritjen e Vatrës. Ai theksoi se këtë vizitë e kishte pritë me shumë emocion. Erdhae me familjen time në Vatrën shqiptare në respekt të veprave të mëdha dhe shërbimeve kombëtare që kanë bërë Vatranët. Zëri i Vatrës dëgjohet me respekt në të gjithë hapsirat shqiptare. Është kjo arsyeja përse unë do t’ju apeloja që të na prini në unifikimin e qëndrimeve Kombëtare sepse Kombi po kalon momente të vështira, qoftë në “korrigjimin”e zgjidhjen e asaj çfarë ka ndodhë për 70 vjet me fqinjin Jugor-Greqinë, qoftë edhe me atë ç’ka flitet për ndryshim, korrigjim kufijësh apo shkëmbim territoresh mes Kosovës dhe Serbisë! Zëri i Vatrës, ashtu siç ka bërë për 106 vite, duhet të na orientojë e të na ftillojë në kushtet e një kaosi politik që mbizotëron në vend. Më pas ai ka bërë një pasqyrë të detajuar të gjendjes së sotme të gazetarisë në Shqipëri, e Kosovë, dhe ka zbuluar plagët e saj.                Përmes statistikave ai ka treguar rritjen e mediave online(rreth 800)- të atyre audiovizive, të raportit të zhdrejtë të medias profesionale dhe asaj amatore, të represionit të pushtetit shtetëror, politik, ndaj pushtetit mediatik etj. Ai tha se tregu mediatik shqiptar nuk funksionon normalisht dhe se  Shqipëria përjeton krizëne  raportimit profesional.Kryetari i Unionit të gazetarëve Shqiptarë theksoi se vetë media duhet të reformohet.

Gazetari Çipa shtroi domosdoshmërinë e bashkëpunimit të Unionit që drejton me Federatën Vatra.

Më pas ai iu përgjigj pyetjeve të shumta të pjesmarrësve.Biseda u zhvillua në formë debati të lirë dhe në të morën pjesë: Z. Agim Rexhaj, zv/ Kryetar i Vatrës, Lek Mirakaj, Zef Balaj, Asllan Bushati, Frederik Ndoci, Kujtim Porja, Dritan Haxhia, Ibrahim Kolari, Marjan Cubi, Dalip Greca e të tjerë.

Pas takimit, anëtari i Kryesisë së Vatrës, z. Sokol Bejleri, shtroi një darkë për mysafirin dhe familjen e tij në Patricia’s Restaurant në Morris Park në Bronks.(per me shume fotografi shkoni ne fb dielli vatra)

Kosova si plaçke lufte, prone private/

Nga Sadik ELSHANI/*

“Luften e bejne heronjte,/

Qeverisin maskarenjte/

Dhe perfitojne horrat.”/

Victor Hugo (1802 – 1885)//

Gjendja kaotike ne skenen politike te Kosoves, sjellja deshperuese e udheheqesve tane, vrapi pas pasurimit te paligjshem, paaftesia e tyre per te ndertuar institucionet funkcionale demokratike, per te mireqeverisur vendin, gatishmeria e tyre per te bere kompromise te demshme per Kosoven qe ngriten ne shkallen e tradhtise kombetare, sikur i japin nje kuptim domethenes e konkret, sikur e vertetojne ate shprehjen e shkrimtarit te njohur francez, Victor Hugo (1802 – 1885):

“Luften e bejne heronjte,

Qeverisin maskarenjte,

Ndersa perfitojne horrat.”

Sindromi i heroit

Jane keta njerez oportumiste qe e presin ate rastin e duhur per t’i permbushur andrrallat, ambicjet e tyre te semura per lavdi e pushtet. Prandaj nuk eshte e rastit qe shumica e tyre perbejne te ashtuquajturin: “krahu i luftes”, apo thene me mire, krahu i perfituesve te luftes dhe perdhunuesve te lirise. Duhet patur kujdes nga ata njerez qe papritmas paraqiten ne skenen politike, apo mundohen te behen pjese e nje levizje kombetare e qe deri dje nuk i ka njohur askush. Keta njerez, siç po na deshmon edhe vete jeta, ne kete tollovi, kohen e luftes, e kane pare mundesine per t’i mbuluar deshtimet e tyre ne jete, per t’u treguar se jane dikushi, sepse gjer atehere, dhe siç jane edhe sot, jane askushi. Ketu e kam fjalen per perfituesit e luftes, zhvatesit dhe jo per ata qe kane luftuar me perkushtim, trimeri e atdhedashuri, sepse nje pjese e tyre tani prehen ne boten e lavdise se perjetshme, ndersa te tjeret jetojne me dinjitet. Si ne lufte, si ne paqe, heroi i vertete mbetet hero, ndersa horrat nen masken e heroit jane me te rrezikshem se ujku nen lekuren e qengjit. Nje pjese e mire e njerezve tane vuajne nga sindromi i heroit, ajo shtytja per t’u treguar, per te qene dikushi: shpetimtare te kombit e atdheut. Atdhetaret luftojne per atdhe, ndersa mercenaret per para e poste qeveritare. Prandaj, edhe keta udheheqesit tane sillen sikur Kosova per ta eshte nje plaçke lufte, prone private. Menjehere pas luftes Kosova u mbulua me parullat e shemtuara: “Prone e UÇK-se”. Pra, per kete paskan luftuar keta “atdhetare”, per pasurim te paligjshem?! Dhe sot nje pjese e tyre mundohen qe ta shfrytezojne shtetin e varfer dhe kerkojne pensione per “sherbimin” e tyre nda atdheut. Te kuptohemi, nje njeri qe ka sakrifikuar per atdheun dhe sot nuk eshte ne gjendje qe ta mbaje veten dhe familjen, gjithesesi duhet te ndihmohet, t’i sigurohet jeta, por pjesa dermuese qe jane te afte te punojne, duhet te punojne e te mos i behen barre shtetit te ri e te varfer. Nese gjithe keta luftetare te listave te sterfryera paskan luftuar, atehere si eshte e mundur qe serbet kane mundur t’i vrasin gjithe ata shqiptare, te dhunojne gjithe ato femra shqiptare, ta debojne nga Kosova shumicen e popullsise se saj?! Fjalet dhe veprat nuk po perputhen, kesaj I thone mashtrim, turp. Eshte koha qe heroin ta quajme, hero e horrin, horr. Ja, per hir te argumentit ta zeme se disa nga keta paskan luftuar si luane, por per trimeri jepet medalja dhe jo postet e pamerituara qeveritare, nuk i jepet vetes e drejta per te abuzuar, per ta pervetesuar pronen shoqerore, per ta shkaterruar vendin. Isa Boletini nuk pranoi asnje post qeveritar. Atdhetaret e vertete gjate gjithe historise sone e kane shkrire pasurine e tyre per çeshtjen kombetare, ndersa keta “çlirimtare”, komandante te “Frontit, te fushebetejave te Rognerit” kane grumbulluar pasuri marramendese ne kurriz te nje populli, shteti te varfer, duke u bere bartes te dukurive me te shemtuara te shoqerise kosovare: krimit, korrupcionit, intrigave… Dhe keta maskarenje thirren ne emrin e gjakut te deshmoreve, sepse ata i kane pronesuar edhe veprat e tyre, sakrificat sublime ne sherbim te interesave te tyre, te klaneve te tyre mafioze. Vetem shiqoni me çfare mosperfillje e arrogance sillet i pari i vendit, z. Hashim Thaçi, as qe do te degjoje per asgje e per askend, ben pazarlleqe vdekjepruese (fatale), thua se Kosova eshte prona e tij, plaçka e luftes. Nderrimi i sundimtareve te huaj me sundimtare vendas nuk ia zvogelon hallet popullit te shumevuajtur. Perkundrazi, ia shuan edhe ate piken e fundit te shpreses per nje jete me te mire, nje te ardhme te ndritur.

Familjaret e deshmoreve ta ngrene zerin

Familjaret e deshmoreve duhet ta ngrene zerin kunder ketyre dukurive negative, kunder kesaj klase politike banditeske, sepse me te dashurit e tyre kane luftuar dhe e kane flijuar jeten e tyre per nje Kosove te pavarur, te lire e demokratike dhe te mos lejojne qe keta kapes te shtetit ta baltosin vepren e bijave dhe bijve me te mire te Kosoves. Keta shtiren si shoke ne arme te atyre qe rane per liri, por ne te vertete nuk jane, madje ne disa raste ata jane edhe vrasesit e tyre. Tani po u dalin te palarat ne shesh. Per fat te mire, ne Kosove ende jane te pranishme forcat nderkombetare, se per keta njerez me mendesi fisnore e kapadaiste, jeta ne Kosove do te behej e padurueshme. Por, edhe mosangazhimi i intelektualeve, njerezve te ndershem ne jeten politike te vendit ka krijuar nje zbrazeti dhe kete situate jane duke e shfrytezuar me mjeshteri keta deshtake, keta maskarenje. As vete populli nuk eshte i pafajshem, sepse dikush po i zgjedh keta njerez, nuk po na pikun nga qielli, por kane dalur nga gjiri i ketij populli. Bukur e qarte e ka thene romancieri, eseisti, publicisti e kritiku anglez, George Orwell (1903 – 1950):

“Nje popull qe zgjedh ne krye te vendit njerez te korruptuar, hajdute, maskarenje e tradhtare, nuk eshte viktime, por bashkepunetor i tyre.”

Dashuria per atdhe duhet te jete e pakufijshme dhe e pakushtezuar. Atdheut gjithmone i kemi borxh, ndersa atdheu kurre nuk na ka borxh per asgje. Ka ardhur koha, madje edhe kaluar, qe ketyre “komandanteve”, “çlirimtareve” zaptues t’u drejtohemi me fjalet e nje komandanti te vertete, gjeneralit emblematik amerikan, George Patton (1885 – 1945):

“Nese keni luftuar per kete toke qe gjithe jeten te merrni para, atehere tregoni sa kushton kjo dashuri qe t’ju paguajme, dhe merrni plaçkat e shkoni atje ku atdheu mund te blehet me para.”

Askush nuk ka nevoje qe ta rrahe gjoksin per “bemat” e tyre, sepse atdheu e di fort mire se kush ka luftuar per te. Vendi yne nuk ka nevoje per baballare, por ka nevoje per sherbestare qe e ulin koken dhe punojne per te miren e tij.

Philadelphia, 21 gusht, 2018

*Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro  – amerikane.

Shkruan: Prof. Dr.  SPIRO J. SHETUNI- Universiteti Winthrop, Rock Hill, South Carolina- U.S.A./

PARASHTRIM/

Si ligjësori universale, brenda fushës së muzikës, studiuesit e saj–muzikologë e etnomuzikologë–, nga pikëpamja numerike, përfaqësojnë një kategori tepër të kufizuar.  Në të vërtetë, numri i tyre, si rregull, është në raport të drejtë me vetë nevojat e shoqërisë njerëzore për ‘ta.  Ashtu sikurse në fusha të tjera të artit e të shkencës, edhe në atë të muzikës, përgatitja e studiuesve të saj–muzikologë e etnomuzikologë–është një proces i gjatë dhe i ndërlikuar.

Historia e muzikës Perëndimore–kulturës muzikore profesioniste të Europës dhe Amerikës–dëshmon qartë se, studiuesit në përgjithësi dhe studiuesit e muzikës në veçanti, zakonisht, nuk bëhen të njohur në një moshë disi të re ose shumë të re, sikurse ndodh, p.sh., me interpretuesit (këngëtarë, instrumentistë, valltarë, dirigjentë, etj.), madje edhe me krijuesit.  Ata– studiuesit e muzikës–, si rregull, bëhen të njohur në një moshë disi më të madhe ose shumë më të madhe sesa interpretuesit e krijuesit.  Një dukuri e tillë rrjedh, sa nga natyra e veprimtarisë kërkimoro-shkencore në përgjithësi, aq edhe nga specifika e fushës së muzikologjisë dhe asaj të etnomuzikologjisë në veçanti, pra, është me karakter objektiv.  Vetëm se mosmarrja në konsideratë e saj fare lehtë mund të shpjerë në mendime subjektive ndaj studiuesve të rinj muzikologë e etnomuzikologë.

Gjatë gjysmës së dytë të shekullit XX në përgjithësi dhe çerekut të tij të fundit në veçanti, mendimi muzikologjik e etnomuzikologjik shqiptar s’ka qëndruar në vend.  Një dukuri e tillë mund të dëshmohet fare mirë me botimet dhe studimet e kryer.  Sakaq, është për t’u përshëndetur fakti që, krahas emrave të njohur, gjatë dhjetëvjeçarëve të fundit, kanë dalë emra të rinj studiuesish muzikologë e etnomuzikologë.  Me siguri që, në të ardhmen, studiues të tjerë do të bëjnë emër duke iu përkushtuar pikërisht hulumtimit të muzikës tradicionale e profesioniste shqiptare.

Midis detyrave themelore, që do të shtroheshin përpara etnomuzikologjisë shqiptare, si në ditët tona, ashtu edhe në të ardhmen, më lejoni të përmend vetëm disa prej tyre, si:

• Pasqyrimi i gjendjes së muzikës tradicionale: Teori dhe praktikë (me këto nën-çështje):

• Botimi i muzikës tradicionale
• Studimi i muzikës tradicionale
• Fjalorët muzikorë enciklopedikë
• Zgjerimi i rrethit të studiuesve

• Vëzhgimi i bashkëkohësisë së muzikës tradicionale: Teori dhe praktikë (me këto nën-çështje):

• Ndërsuazimi krijues
• Etja e shkollave të muzikës
• Përpunime të njëanshme
• Përdorimi i tepruar i melizmave
• Prania e tercave paralele harmonike
• Prirja drejt elementeve sensuale
• Parapëlqimi i instrumenteve elektrikë

• Përmbyllje: Teori dhe praktikë (me këto nën-çështje):

• Misioni i etnomuzikologjisë
• Autoriteti i etnomuzikologjisë shqiptare
• Baza të shëndosha teorike e metodologjike
• Shmangie e qëndrimeve të njëanshme
• Kalim i natyrshëm nga një stad i procesit studimor në një tjetër

Lejomëni që të bëj një shtjellim të shkurtër, vetëm se thelbësor, të çështjeve të mësipërme.

PASQYRIMI I GJENDJES SE MUZIKES TRADICIONALE:  TEORI DHE PRAKTIKE

Botimi i muzikës tradicionale

Nga pikëpamja e hapësirës etniko-socialo-gjeografike, botimi i muzikës tradicionale shqiptare, ashtu sikurse edhe studimi i saj, mund dhe duhet bërë në disa plane:

• brenda hapësirës etniko-socialo-gjeografike të quajtur Shqipëri-shtet;
• brenda hapësirës etniko-socialo-gjeografike të quajtur Shqipëri-komb (zonave etnografike të banuara nga shqiptarë etnikë kudo që ata jetojnë: Shqipёri, Kosovë, Maqedoni, Mal i Zi, Serbi, etj.);
• brenda hapësirës etniko-socialo-gjeografike të shteteve ku historikisht kanë emigruar shqiptarë, si: Greqi, Itali, Shtetet e Bashkuara të Amerikës (muzika tradicionale arvanitase, muzika tradicionale arbëreshe, muzika tradicionale albano-amerikane), etj.

Përsa i takon botimit të muzikës tradicionale, detyra themelore, të sotme e të ardhme, të etnomuzikologjisë shqiptare, mendoj se do të ishin:

• së pari, regjistrimi i plotë i lëndës muzikore më përfaqësuese të të gjithë dialekteve, nën-dialekteve dhe stileve të muzikës tradicionale shqiptare;
• së dyti, vënia në notë, transkriptimi, notizmi i saj;
• së treti, botimi i lëndës muzikore më përfaqësuese.

Duke çmuar arritjet e deri-sotme në drejtim të botimit të muzikës tradicionale, nënvizoj se, mjerisht, ende nuk ekziston as edhe një përmbledhje e vetme muzikore me këngë një-zërëshe gege, të titulluar, p.sh.:

• Këngë të Malësisë së Madhe ose të Shkodrës
• Këngë të Malësisë së Vogël ose të Gjakovës
• Këngë mirditore
• Këngë matjane
• Këngë dibrane, etj.

Mjerisht, ende nuk ekziston as edhe një përmbledhje e vetme muzikore me këngë shumë-zërëshe toske, të titulluar, p.sh.:

• Këngë polifonike toske
• Këngë polifonike myzeqare
• Këngë polifonike çame, etj.

Mjerisht, ende nuk ekziston as edhe një përmbledhje e vetme muzikore me këngë qytetare, të titulluar, p.sh.:

• Këngë qytetare beratase
• Këngë qytetare përmetare
• Këngë qytetare vlonjate
• Këngë qytetare myzeqare
• Këngë qytetare kolonjare,

Në asnjë mënyrë nuk mendoj se, përmbledhje muzikore të tilla, janë të lehta për t’u përgatitur.  Ato vërtet që s’mund të hartohen brenda një kohe të shkurtër.  Por, vallë a duhen pritur shekuj që të mund të dalin në dritë përmbledhje muzikore të kësaj natyre?!  Pastaj, kush do të mund t’i përgatisë, në radhë të parë, antologji të tilla muzikore?!  Kush më mirë sesa vetë etnomuzikologët e muzikologët shqiptarë do të mund t’i përgatisë ato?!             Botimi i muzikës tradicionale mund të përmbushet nga kompozitorë, studiues e muzicienë të talentuar të mbarë vendit.  Në këtë qerthull, s’duhet të harrojmë për asnjë çast sidomos muzicienët profesionistë që e zhvillojnë veprimtarinë e tyre nëpër pallatet dhe shtëpitë e kulturës të të gjitha rretheve të Shqipërisë.  Duke qenë se, në mjaft raste, ata kanë një përvojë artistike të pasur, muzicienë të tillë mund të aktivizohen, në forma të ndryshme, sidomos për hartimin e antologjive muzikore.  Libri 250 këngë qytetare shkodrane, i cili u botua në vitin 2000, në Shkodër (Shqipëri), p.sh., u hartua nga muzicienët e talentuar e të përkushtuar ndaj muzikës tradicionale qytetare shkodrane– Tonin Zadeja e Tonin Daija (Zadeja, Daija 2000).  Ky shembull i gjallë, i cili s’ka nevojë për koment, vlen që të ndiqet nga kompozitorë, studiues e muzicienë të tjerë të talentuar të mbarë rretheve të vendit.

S’ka dyshim që, dalja në dritë, përmes librash të veçantë, e lëndës muzikore më tipike të të gjithë dialekteve, nën-dialekteve dhe stileve më përfaqësuese të muzikës tradicionale shqiptare, do të nxiste, qoftë procesin e shqyrtimit teoriko-shkencor, qoftë atë të përpunimit praktiko-artistik, të saj.  Në këtë mënyrë do t’u hapej rrugë e sigurtë monografive të gjera e të thella shkencore, si edhe veprave muzikore të mëdha profesioniste, përfytyra etniko-kombëtare e të cilave do të jepej natyrshëm përmes një materieje muzikore nacionale.

Studimi i muzikës tradicionale

Nga pikëpamja e hapësirës etniko-socialo-gjeografike, studimi i muzikës tradicionale shqiptare, ashtu sikurse edhe botimi i saj, mund dhe duhet bërë në disa plane:

• brenda hapësirës etniko-socialo-gjeografike të quajtur Shqipëri-shtet;
• brenda hapësirës etniko-socialo-gjeografike të quajtur Shqipëri-komb;
• brenda hapësirës etniko-socialo-gjeografike të shteteve ku historikisht kanë emigruar shqiptarë, si:  Greqi, Itali, Shtetet e Bashkuara të Amerikës (muzika tradicionale arvanitase, muzika tradicionale arbëreshe, muzika tradicionale albano-amerikane), etj.

Përsa i takon studimit të muzikës tradicionale, detyra themelore, të sotme e të ardhme, të etnomuzikologjisë shqiptare, mendoj se do të ishin:

• së pari, studimi i bazave të muzikës tradicionale shqiptare, d.m.th., hulumtimi në rrafsh kombëtar i mjeteve të saj kryesore shprehës–melodikës, kontrapunktit, harmonisë, metrikës/ritmikës, dinamikës, agogjikës, organikës (timbrit, instrumenteve muzikore, orkestrimit muzikor);
•  së dyti, studimi i dialekteve, nën-dialekteve dhe stileve më përfaqësues të muzikës tradicionale shqiptare, pra, hulumtimi i saj sipas krahinave e zonave kryesore etnografike;
• së treti, studimi në rrafsh kombëtar ose të pjesshëm i zhanreve të caktuar të muzikës tradicionale shqiptare, siç janë, p.sh., nina-nana ose ninulla, vajtimi ose ligjërimi, kënga maje-krahi ose kushtruese, boroitja ose logatja, ballada, eposi heroik legjendar, etj., të cilët, për vetë shkallën e individualizimit muzikor, japin mundësi të gjera hulumtimi;
• së katërti, studimi i afrive dhe dallimeve midis muzikës tradicionale shqiptare dhe kulturave të tjera muzikore të hapësirës etniko-socialo-gjeografike ballkanike e mesdhetare.  Studime krahasuese mund dhe duhen bërë, p.sh, midis muzikës tradicionale shqiptare dhe muzikës tradicionale greke, midis muzikës tradicionale shqiptare dhe muzikës tradicionale arumune, midis muzikës tradicionale shqiptare dhe muzikës tradicionale turke, maqedonase, serbe, malazeze, etj.

Fjalorët muzikorë enciklopedikë

Çdo kulturë muzikore mbi rruzullin tokësor, tradicionale ose profesioniste, përfaqësohet nga tre grupe, klasa ose kategori kryesore njerëzore:  i)  krijues;  ii)  interpretues (këngëtarë, instrumentistë, valltarë, dirigjentë, etj.);  iii)  studiues (muzikologë, etnomuzikologë).  Nën-vlerësimi ose mbi-vlerësimi i njërit grup ose tjetër është një veprim i njëanshëm, teorikisht i gabuar dhe praktikisht i dëmshëm.  Si ligjësori universale, grupet kryesorë njerëzorë të botës muzikore janë njësoj të vlefshëm:  ata parakuptojnë dhe plotësojnë njëri-tjetrin.  Statusi i tyre në jetën e shoqërisë e të artit është i barabartë, si nga pikëpamja teorike, ashtu edhe nga pikëpamja praktike.

1.

Përfaqësimi i muzikës tradicionale e profesioniste shqiptare në fjalorë enciklopedikë ndërkombëtarë, nuk mund të jetë vetëm se shprehje e njohjes përherë e më të gjerë të saj në botën intelektuale e akademike.  Lejomëni të vë në dukje, midis të tjerash, një vepër të mirënjohur enciklopedike me karakter akademik, siç është, Fjalori Grouv i Ri i muzikës dhe muzicienëve, i cili është fryt i punës së qindra e mijra hartuesve.  Nëse krahasohet botimi i parë i këtij fjalori (Sadie, hartues  1980) me botimin e dytë të tij (Sadie, hartues. 2001), me kënaqësi vërehet një rritje e ndjeshme e lëndës mbi muzikën shqiptare.  (Vetë përmasat e fjalorit u rritën në mënyrë të përfillshme:  ndërsa botimi i i parë ka 20 vëllime, botimi i dytë vjen me 29 vëllime!)  (Si shtjellim akademik të sintetizuar të muzikës tradicionale e profesioniste shqiptare, brenda këtij fjalori, j’u lutem, shihni artikullin me titull “Albania.”  (Stockmann, Stockmann 1980);  (Leotsakos, Sugarman 2001).)

Sidoqoftë, për hir të objektivitetit shkencor, nuk mund të mos vihet në dukje se, Fjalori Grouv i Ri i muzikës dhe muzicienëve, s’ka mundur që t’i shpëtojë një mangësie parimore:  njëanshmërisë së theksuar.  Brenda tij, ndërsa krijuesit janë përfaqësuar në një masë deri-diku të pranueshme, interpretuesit (këngëtarë, instrumentistë, valltarë, dirigjentë, etj.) e studiuesit (muzikologë, etnomuzikologë) janë mohuar tërësisht!  Njëanshmëria në përfaqësimin e kategorive kryesore njerëzore të universit muzikor s’është në nderin dhe prestigjin e asnjë lloj fjalori akademik, sado me emër qoftë ai!

Brenda qerthullit të parashtruar më sipër, vijnë si të ligjshme një radhë pyetjesh të mprehta, të cilat meritojnë plotësisht përgigje, si:  Përse?!  Përse vallë?!  Përse vallë të ndodhë kështu?!  Thjesht për shkak të mungesës së kohës?!  Apo mos ndoshta edhe për të treguar, domosdoshmërisht, me çdo kusht, në çdo rast, ose një lloj mbi-vlerësimi ndaj disa grupeve njerëzorë të botës muzikore, ose një lloj nën-vlerësimi ndaj disa grupeve të tjerë njerëzorë të botës muzikore?!  Por, duke qenë se, dukuri të tilla, kanë natyrë jashtë-profesionale, ato janë, që të dyja, teorikisht dhe praktikisht, të dëmshme!

2.

Gjatë dhjetëvjeçarëve të fundit, janë botuar, gjithashtu, fjalorë muzikorë enciklopedikë në gjuhën shqipe, midis të cilëve, kronologjikisht, lejomëni të përmend:  Enciklopedia [sic] e muzikës popullore shqiptare (Tole, hartues. 2001), Enciklopedia [sic] e muzikës shqiptare, Vëllimi i parë (Shupo, hartues. 2002), etj.  Pa dyshim se, hartuesit e tyre—Vasil S. Tole, Sokol Shupo–meritojnë vetëm që të përshëndeten nga opinioni shkencoro-artistik.  Fjalorë të tillë ndihmojnë që të ngushtohet boshësia kritike në aspekte të ndryshëm të muzikës tradicionale e profesioniste shqiptare, si:  pasuria, historia, përvoja estetike, autorët më në zë, veprat më përfaqësuese, etj.  Mirëpo, duke çmuar ndihmesën e tyre, njëkohësisht, nuk mund të mos vihet në dukje se, ata, herë pjesërisht o herë tërësisht, kanë pasur edhe mangësi parimore, midis të cilave lejomëni të përmend vetëm dy:  së pari, niveli shkencor cilësisht i diskutueshëm, si rrjedhojë e një lloj nxitimi, rrëmbimi, përshpejtimi, në përgatitjen e tyre;  së dyti, zbehja e besueshmërisë shkencore, si pasojë e një lloj subjektivizmi, personalizmi, arbitrarizmi, në parashtrimin dhe interpretimin e lëndës.

3.

Mjerisht, në fjalorin enciklopedik me titull Enciklopedia [sic] e muzikës shqiptare, Vëllimi i parë (Shupo, hartues. 2002), i cili, në mënyrë parimisht të gabuar, i paraqitet lexuesit me titullin e një enciklopedie (!), mungojnë kriteret objektivë të parashtrimit dhe interpretimit të lëndës:  ata janë zëvendësuar de facto me praninë e kritereve subjektivë.  Kështu, çështje të tilla, sa të rëndësishme, aq edhe delikate, si:  i)  autorët që përfaqësohen;  ii)  autorët që nuk përfaqësohen;  iii)  sasia e informacionit për një autor të caktuar;  iv)  interpretimi i informacionit për një autor të caktuar, etj., zgjidhen, kryesisht, duke u nisur nga raportet personalë të hartuesit me autorët!  (Të mos harrojmë se shumica e autorëve ende jeton!)  Si rrjedhojë, në rrafsh të përgjithshëm, bien në sy veçanërisht katër dukuri subjective, personale, arbitrare:

• prania e diskutueshme, pra, subjektive, personale, arbitrare, e autorëve të caktuar!
• mungesa e diskutueshme, pra, subjektive, personale, arbitrare, e autorëve të caktuar!
• lartësimi i diskutueshëm, pra, subjektiv, personal, arbitrar, i autorëve të caktuar!
• ultësimi i diskutueshëm, pra, subjektiv, personal, arbitrar, i autorëve të caktuar!

Që të mund të shprehem në një mënyrë tjetër, autorët që hartuesi i konsideron si simpatizues të tij, këtë radhë, ishin me fat:  ata, ose u përshinë subjektivisht, personalisht, arbitrarisht, ose u lartësuan subjektivisht, personalisht, arbitrarisht!  (O tempora!  O mores!)  Ndërkohë, autorët që hartuesi nuk i konsideron si simpatizues të tij, këtë radhë, ishin pa fat:  ata, ose s’u përfshinë subjektivisht, personalisht, arbitrarisht, ose u ultësuan subjektivish, personalisht, arbitrarisht!  (O tempora!  O mores!)  Prandaj, vetkuptohet se, në cilat raste vërehet njëra dukuri dhe se në cilat raste vërehet dukuria tjetër.  Sidoqoftë, në analizë të fundit, duke iu përmbajtur kritereve subjektivë, personalë, arbitrarë, në parashtrimin dhe interpretimin e lëndës, herë-herë, të vërtetat ua lënë vendin gjysmë të vërtetave, kurse gjysmë të vërtetat ua lënë vendin thjesht gënjeshtrave.  Pra, dëmi s’është i vogël:  veprimtaria e përfaqësuesve të muzikës shqiptare të gjysmës së dytë të shekullit XX, në vend që të jepej në dritë të vërtetë, jepet pak a shumë e shpërfytyruar!  E shpërfytyruar!  E shpërfytyruar!  E shpërfytyruar!

 Brenda qerthullit të parashtruar më sipër, sërish vijnë si të ligjshme një radhë pyetjesh të mprehta, të cilat meritojnë plotësisht përgjigje, si:  Përse?!  Përse vallë?!  Përse vallë të ndodhë kështu?!  Thjesht për shkak të mungesës së kohës?!  Apo mos ndoshta edhe për të treguar, domosdoshmërisht, me çdo kusht, në çdo rast, ose një lloj simpatie personale ndaj disa autorëve, ose një lloj antipatie personale ndaj disa autorëve të tjerë?!  Por, duke qenë se dukuri të tilla kanë natyrë jashtë-profesionale, ato janë, që të dyja, teorikisht dhe praktikisht, të dëmshme!

4.

Në rrafsh universal, studiuesit e fushës së muzikës, ashtu sikurse studiuesit e fushave të tjera të artit e të shkencës, nuk mund dhe nuk duhet që të sillen sikur janë pronarë të muzikës tradicionale e profesioniste të një kombi, populli, ose grupi të caktuar etnik.  Studiuesit e fushës së muzikës mund dhe duhet që të sillen thjesht si vëzhgues të ecurisë së artit muzikor tradicional e profesionist të një kombi, populli, ose grupi të caktuar etnik, gjatë një periudhe të dhënë historike.  Nga pikëpamja e qëndrimit që mbajnë ndaj muzikës tradicionale e profesioniste, studiuesit e fushës së muzikës mund të jenë objektivë ose subjektivë, të thelluar ose të përciptë, modestë ose arrogantë, etj.  Sa më objektivë, të thelluar, modestë që të jenë studiuesit e fushës së muzikës, aq më e qartë do të jepet veprimtaria e përfaqësuesve të muzikës tradicionale e profesioniste të një kombi, populli, ose grupi të caktuar etnik, ashtu sikurse vetë përfytyra tërësore e kësaj muzike.  Sa më subjektivë, të përciptë, arrogantë që të jenë studiuesit e fushës së muzikës, aq më e mjegullt do të jepet veprimtaria e përfaqësuesve të artit muzikor tradicional e profesionist të një kombi, populli, ose grupi të caktuar etnik, ashtu sikurse vetë përfytyra tërësore e këtij arti.  Si qarqet shoqërorë në përgjithësi, ashtu edhe qarqet shkencoro-artistikë në veçanti, presin që, fjalorët enciklopedikë, në çdo fushë të jetës së shoqërisë shqiptare, të ndriçojnë sa më shumë mëndjen e lexuesve, përmes lëndës së gjallë tërë-përfshirëse dhe interpretimeve teorike të pa-anshme.

5.

Fjalorët muzikorë enciklopedikë, nëse kanë synime akademike, s’duhet të përgatiten në mënyrë dramatikisht të nxituar!  Në analizë të fundit, nxitimi, rrëmbimi, përshpejtimi, vetëm se krijojnë kushte për të pasur një nivel shkencor cilësisht të diskutueshëm.  Po ashtu, fjalorët muzikorë enciklopedikë, nëse kanë synime akademike, s’duhet të përgatiten as në mënyrë dramatikisht subjektive!  Në analizë të fundit, subjektivizmi, personalizmi, arbitrarizmi, vetëm se ua zbehin atyre parametrin themelor për çdo lloj libri me natyrë akademike:  besueshmërinë shkencore.

6.

Për hir të së vërtetës, duhet pranuar se, në çdo fushë të artit e të shkencës, as fjalorët enciklopedikë, as enciklopeditë, nuk mund të hartohen nga një studiues i vetëm, sado pretencioz që të jetë ai!  Përvoja më e mirë ndërkombëtare, dëshmon pikërisht për një dukuri të tillë.   (Fjalori Grouv i Ri i muzikës dhe muzicienëve (Sadie, hartues. 1980;  Sadie, hartues. 2001), i cili sapo u përmend, p.sh., është fryt i punës së qindra e mijra autorëve!)  Prandaj, mbetet të shpresojmë se, në të ardhmen, brezat e rinj të muzikologëve e etnomuzikologëve shqiptarë, do të hartojnë fjalorë enciklopedikë dhe enciklopedi me ndihmesën e sa më shumë studiuesve.  Eshtë e qartë se, në këtë mënyrë, do të mund të përmbusheshin më lehtë dy kërkesa themelore parimore:  së pari, niveli shkencor cilësisht sa më i lartë;  së dyti, parashtrimi dhe interpretimi i lëndës në një mënyrë sa më objektive.

Zgjerimi i rrethit të studiuesve

Eshtë e qartë se, me hulumtime në fushën e etnomuzikologjisë, mund dhe duhet të merren, në radhë të parë, studiuesit e mirëfilltë të kësaj fushe.  Por, s’ka dyshim që, mbarëvajtjes së gjithanshme të veprimtarisë së një shkence të tillë, do t’i shërbente sadopak edhe aktivizimi më i ndjeshëm i tërë atyre ish-studentëve që kanë mbaruar Institutin e Lartë të Arteve të Shqipërisë (sot Universiteti i Arteve) për muzikë në përgjithësi dhe për teori muzike në veçanti.  Me dhjetra e ndoshta qindra ish-studentë të këtij institucioni arsimor janë diplomuar si teoricienë të fushës së muzikës:  pra, si mësues muzike, si historianë të fushës së muzikës, si kritikë muzikorë, si etnomuzikologë, etj.  Pas kryerjes së studimeve, më shpesh, ata punojnë si mësues të lëndëve teoriko-muzikore në shkolla të mesme muzike ose në Universitetin e Arteve.  Mirëpo, pak syresh i sheh që të dalin me artikuj në shtypin letraro-artistik dhe fare pak në shtypin shkencor.  Në kushte të tillë, është e qartë se, me studimin e muzikës tradicionale ose asaj profesioniste, sistematikisht, merren vetëm disa punonjës shkencorë dhe aty-këtu ndonjë pedagog.

Më pranë veprimtarisë shkencore etnomuzikologjike mund dhe duhet të qëndrojnë edhe kompozitorët.  Për vetë natyrën praktike të veprimtarisë krijuese, e cila i zgjidh konkretisht çështjet e ndërlikuara që dalin, një fushë e përshtatshme e veprimtarisë së tyre hulumtuese, midis të tjerash, ndoshta do të ishte procesi i mbështetjes së muzikës profesioniste mbi muzikën tradicionale, etj.

VEZHGIMI I BASHKEKOHESISE SE MUZIKES TRADICIONALE:  TEORI DHE PRAKTIKE

Studimet etnomuzikologjikë s’duhet të bëhen asnjëherë qëllim në vetvete:  krahas funksionit teorik, ata mund dhe duhet patjetër që të përmbushin edhe detyra të caktuara praktike, artistike ose arsimore, të jetës bashkëkohore.  Studimet etnomuzikologjikë mund dhe duhet të rrahin, gjithashtu, probleme, mangësi, njënshmëri të ndryshme të jetës bashkëkohore artistike në përgjithësi dhe të jetës artistike folklorike në veçanti.  Brenda një qerthulli të tillë, lejomëni të shqyrtoj disa çështje, të cilat, për vetë natyrën e tyre, do të ishin të rëndësishme, si për jetën e sotme, ashtu edhe për jetën e ardhme, të muzikës tradicionale shqiptare.

Ndërsuazimi krijues

Nëse hulumtimi i muzikës tradicionale–botimi dhe studimi i saj–i shërben, më së pari, njohjes, ruajtjes, mbrojtjes së vlerave shpirtërore të popullit shqiptar në plan teorik, në të njëjtën kohë, ai mund dhe duhet t’i shërbejë edhe praktikës krijuese artistike, veprimtarisë së kompozitorëve.  Në këtë kuptim, entomuzikologjia lidhet ngushtë me krijimtarinë muzikore profesioniste.  Prandaj kompozitorët shqiptarë me të drejtë kërkojnë nga studiuesit etnomuzikologë, në mënyrë të veçantë, studimin e çështjeve të tilla me rëndësi estetike jetike për të sotmen dhe të ardhmen e muzikës profesioniste shqiptare, si:  karakterizimi i tipareve etniko-kombëtarë të muzikës tradicionale shqiptare;  veçoritë e mjeteve kryesorë shprehës të kësaj muzike;  tiparet themelorë dallues të dialekteve, nën-dialekteve dhe stileve muzikorë më të shquar të saj;  rrugët e përpunimit të muzikës tradicionale nga kompozitorët profesionistë;  mënyrat se si muzika tradicionale shërben si lëndë melodiko-modale e muzikës profesioniste, etj.

Etja e shkollave të muzikës

Kur flasim për studime në fushën e muzikës dhe të vallëzimit tradicional shqiptar, s’duhet të harrojmë për asnjë çast as etjen e madhe të shkollave të mesme të muzikës, të ngritura në disa qytete të vendit, si edhe të Fakultetit të Muzikës, pranë Universitetit të Arteve të Shqipërisë, për studime të tillë.  Etja ka qenë dhe është e shquar sidomos për dy tekste mësimorë bazë të muzikës tradicionale shqiptare:  për një tekst mësimor për shkollat e mesme të muzikës dhe për një tekst mësimor për Fakultetin e Muzikës.  Tekste të tillë mund dhe duhet të paraqesin, në nivele përkatës, arritjet më themelore të disiplinës së etnomuzikologjisë vendase të kryera deri më sot.  Megjithse nuk përjashtohen as raste të qënies së një studiuesi të vetëm si autor i një teksti mësimor, përvoja më pozitive ndërkombëtare tregon se, zakonisht, tekstet mësimorë janë fryt i veprimtarisë hulumtuese të një grupi studiuesish.  Prandaj, në çdo rast, kërkesa themelore qëndron në karakterin e teksteve mësimorë:  më tepër sesa vëzhgime të një studiuesi të vetëm, ato sjellin hulumtime të një grupi studiuesish.  Në çdo fushë diturore, sigurisht, hulumtime të tillë pasqyrojnë gjithmonë një periudhë të caktuar historike.

Brenda këtij qerthulli, ndodhem në një pozitë që, sa me dhimbje, aq edhe me protestë, të dëshmoj se, historikisht, një çështje vazhdimisht e mprehtë për Fakultetin e Muzikës ka qenë mungesa e plotë, për dhjetëvjeçarë të tërë me radhë, e teksteve teorikë mësimorë.  Konkretisht, deri bukur në vitin 1975, nuk ekzistonin tekste mësimorë në shqip të lëndëve të tilla teorike themelore formuese, si:  Solfezh, Folklor muzikor shqiptar, Histori e muzikës shqiptare, Histori e muzikës perëndimore, Harmoni, Kompozim, Analizë forme, Orkestracion, etj.  Duke qenë se mungonin tekstet, pedagogët e pëkushtuar, u jepnin studentëve dorëshkrime, të cilët sidoqoftë ishin të pjesshëm, përsa i takon përmbajtjes së lëndës!  (Ata kalonin si traktate të fshehtë komunistë dorë më dorë nga njëri student tek tjetri!)  Ndërkohë, ndonjë pedagog ose pedagoge, s’ngurronte t’u thoshte studentëve:  “Mos u shqetësoni shumë për leksionet:  Ato do t’i merrni në fund të vitit, përpara se të jepni provimin vjetor!”  Pastaj, mjaft pedagogë, guxonin të mos jepnin asnjë lloj materiali të shkruar!  (“O tempora!  O mores!”)  Dukuri të tilla e bënin, sa dramatike, aq edhe të gjymtuar, mësim-nxënien!  Studentët e përkushtuar të çdo lëmi të diturisë dëshirojnë që të flenë të rrethuar me tekste mësimorë!  Formimi i përgjithshëm teorik e profesional i kompozitorëve, studiuesve, pedagogëve e muzicienëve të ardhshëm u detyrohet shumë teksteve mësimorë.

Përpunime të njëanshme

Në jetën bashkëkohore artistike, shpesh herë, janë vërejtur përpunime të njëanshme këngësh, pjesësh muzikore instrumentore e vallesh tradicionale:  ato, ose nuk e pasurojnë fare muzikën tradicionale, ose i largohen asaj aq shumë saqë vështirë se dallohen modelet muzikorë tradicionalë.  Brenda një qerthulli të tillë, disa çështje etnomuzikologjike, që do të kërkonin shqyrtim të vëmendshëm, ndoshta do të mund të formuloheshin në këtë mënyrë:

• Në ç’masë duhet bërë përpunimi i muzikës tradicionale shqiptare?
• A duhet që këngët, pjesët muzikore instrumentore, vallet tradicionale, etj., të përpunohen aq pak sa të jenë gati të njëjta me modelet muzikorë tradicionalë?
• A është e pranueshme që këngët, pjesët muzikore instrumentrore, vallet tradicionale, etj., të përpunohen deri në atë shkallë sa të humbasin lidhjet gjenetike e strukturore me modelet muzikorë tradicionalë?
• Cili do të ishte kriteri estetik më i përshtatshëm që mund dhe duhet ndjekur në këtë çështje?

Përdorimi i tepruar i melizmave

Në këngë, pjesë muzikore instrumentore e valle tradicionale qytetare, herë-herë, ndihet një rendje e tejskajshme ndaj melizmave, sikur ato të përbënin thelbin strukturor të tyre.  Melizmat, të cilat nënkuptojnë zbritje ose ngjitje mikro-tonale të melodikës, nëse përdoren vend e pa vend, denatyrojnë përfytyrën melodiko-modale të muzikës tradicionale qytetare.  Sipas mendimit tim, përdorimi i tejskajshëm i melizmave vetëm se sjell një lloj atmosfere orientale!  Brenda një qerthulli të tillë, disa çështje etnomuzikologjike, që do të kërkonin shqyrtim të vëmendshëm, ndoshta do të mund të formuloheshin në këtë mënyrë:

• A duhet që të përdoren melizmat në muzikën tradicionale të qyteteve të Shqipërisë së Mesme (Tiranë, Durrës, Kavajë, Elbasan), si edhe të qyteteve të tjerë të vendit?
• Nëse mund të përdoren, deri në çfarë shkalle do të ishin ato të pranueshme?
• Nëse nuk duhet të përdoren, cilat janë arsyet?
• Cili do të ishte kriteri estetik më i përshtatshëm që mund dhe duhet ndjekur në këtë çështje?

Prania e tercave paralele harmonike

Në këngë, pjesë muzikore instrumentore e valle tradicionale qytetare, herë-herë, ndihet si mbizotëruese përdorimi i tercave paralele harmonike.  Kështu, ndodh, p.sh., në krijime, si:  “Hej, aman-aman”–kënduar nga njё soliste dhe një grup burrash (“Bajram Curri”);  “Po bijen tri dajre”– kënduar nga një duet burrë-grua (Pogradec), etj.  Sipas mendimit tim, përdorimi i tercave paralele harmonike vetëm se sjell një lloj atmosfere sllave!  Brenda një qerthulli të tillë, disa çështje etnomuzikologjike, që do të kërkonin shqyrtim të vëmendshëm, ndoshta do të mund të formuloheshin në këtë mënyrë:

• A duhet që të përdoren tercat paralele harmonike brenda muzikës tradicionale shqiptare?
• A janë ato tipike për ndërthurrjen harmonike të saj?
• Ndikojnë apo nuk ndikojnë tercat paralele harmonike në përfytyrën etniko-kombëtare të muzikës tradicionale shqiptare?
• Cili do të ishte kriteri estetik më i përshtatshëm që mund dhe duhet ndjekur në këtë çështje?

Prirja drejt elementeve sensualë

Interpretues të muzikës tradicionale qytetare–këngëtarë, instrumentistë, valltarë, etj.–, herë-herë, shkojnë deri aty sa të denatyrojnë përfytyrën tërësore melodiko-modale, bukurinë estetike, magjinë e vërtetë, të saj.  Krahas rendjes ndaj elementeve muzikorë orientalë, në raste të tillë, zakonisht, vërehet një prirje e shquar drejt një lloj interpretimi sensual.  Kështu ndodh, p.sh., në këngë, si:  “Doli goca në penxhere,” “Qaj, moj zemër, mos pusho,” etj.  Sipas mendimit tim, sensualizmi s’duhet të jetë atomsfera mbizotëruese emocionale e muzikës tradicionale qytetare!  Brenda një qerthulli të tillë, disa çështje etnomuzikologjike, që do të kërkonin shqyrtim të vëmendshëm, ndoshta do të mund të formuloheshin në këtë mënyrë:

• A duhet që muzika tradicionale e qyteteve të Shqipërisë së Mesme (Tiranë, Durrës, Kavajë, Elbasan), si edhe e qyteteve të tjerë të vendit, të interpretohet sensualisht?
• A duhet rendur pas një intepretimi sensual me qëllim që të tërhiqen dëgjuesit?
• A s’ka rrugë të tjera që të mund të bëhen për vete artdashësit?
• Cili do të ishte kriteri estetik më i përshtatshëm që mund dhe duhet ndjekur në këtë çështje?

Parapëlqimi i instrumenteve elektrikë   

Sidomos gjatë dhjetëvjeçarëve të fundit, brenda formacioneve instrumentorë të muzikës tradicionale qytetare (ageng, grup, saze, orkestrinë, orkestër, ansambël), herë-herë, është vërejtur zëvendësimi i instrumenteve tradicionalë aktustikë me instrumente modernë elektrikë.  Kështu, p.sh., linjën kryesore melodike, në vend të klarinetës ose violinës, e luan pianua elektrike o fizarmonika.  Ose:   kitara akustike është zëvendësuar thuajse gjithmonë prej kitarës elektrike, etj.  Pa u futur në hollësira, nënvizoj vetëm dallimet e mëdha timbrike që ekzistojnë midis instrumenteve akustikë dhe atyre elektrikë!  Brenda një qerthulli të tillë, disa çështje etnomouzikologjike, që do të kërkonin shqyrtim të vëmendshëm, ndoshta do të mund të formuloheshin në këtë mënyrë:

• A duhet që të përdoren instrumentet muzikorë elektrikë brenda orkestrinave të muzikës tradicionale shqiptare?
• Nëse nuk duhet që të përdoren, cilat janë arsyet?
• Përse, brenda orkestrinave të muzikës tradicionale shqiptare, duhet të përdoren vetëm instrumente muzikorë akustikë?
• Cili do të ishte kriteri estetik më i përshtatshëm që mund dhe duhet ndjekur në këtë çështje?

PERMBYLLJE:  TEORI DHE PRAKTIKE

Etnomuzikologjisë shqiptare—shkencës që studion muzikën tradicionale shqiptare—i kanë kushtuar jetën e tyre mjaft studiues albanologë, shqiptarë e ndërkombëtarë, etnomuzikologë e muzikologë.  Si qarqet shoqërorë në përgjithësi, ashtu edhe qarqet shkencoro-artistikë veçanti,   do të donin që ajo të bëhej një fushë diturore autoritare!  Në këtë qerthull, çështja shtrohet: Si mund të arrihet një dëshirë e tillë?

Pasuria e shquar e muzikës tradicionale shqiptare jep mundësi të gjera për studime etnomuzikologjike.  Vetëm se, vlera teorike ose praktike e studimeve të tillë, nuk vjen domosdoshmërisht për shkak të pasurisë së kësaj muzike.  Faktorë të shumtë, objektivë e subjektivë, artistikë e jashtë-artistikë, profesionalë e jashtë-profesionalë, ndërhyjnë në procesin teorik etnomuzikologjik.  Brenda një qerthulli të tillë, lejomëni të shqyrtoj disa çështje, të cilat, për vetë natyrën e tyre, mbase do të ishin të rëndësishme, si për jetën e sotme, ashtu edhe për jetën e ardhme, të etnomuzikologjisë shqiptare.

Misioni i etnomuzikologjisë 

Muzika tradicionale, si pjesë e artit tradicional të një kombi, populli, ose grupi të caktuar etnik, është mjet i fuqishëm i emancipimit shoqëror e shpirtëror, i edukimit ideo-estetik e etiko-moral, i shprehjes së atdhedashurisë, i mbrujtjes dhe forcimit të ndërgjegjes kombëtare. Rrjedhimisht, etnomuzikologjia nuk është një lloj veprimtarie teorike, e cila ekziston thjesht në vetvete, që nuk lidhet me jetën e gjallë kulturoro-artistike, që parapëlqen të flejë gjumë, si gjatë natës, ashtu edhe gjatë ditës me diell!  Në të vërtetë, ajo e kryen misionin e saj–njohjen, studimin, interpretimin e muzikës tradicionale–duke vëzhguar thellë jetën e djeshme, të sotme dhe të ardhme, të kësaj muzike.  Përfundimet e shkencës së etnomuzikologjisë, duke u saktësuar nga koha në kohë, në fund të fundit, hedhin dritë mbi veprimtarinë artistike krijuese e interpretuese të kombeve, popujve, ose grupeve etnikë në përgjithësi.

Autoriteti i etnomuzikologjisë shqiptare 

Autoriteti i etnomuzikologjisë shqiptare mund të ngrihet, mbi të gjitha, duke botuar sa më shumë që të jetë e mundur, si antologji muzikore, ashtu edhe monografi, për aspekte të ndryshëm të muzikës tradicionale shqiptare. Duke mos nënvlerësuar rolin e antologjive muzikore, si edhe duke mos mbivlerësuar rëndësinë e studimeve etnomuzikologjikë, me kohë, do të mund të vendoset një raport më i drejtë midis tyre.  Qё tё mund tё shprehem nё njё mёnyrё tjetёr, antologjitë dhe monografitë, mund dhe duhet të qëndrojnë në një balancë të përshtatshme.  Autoriteti i etnomuzikologjisë shqiptare qëndron, më së pari, në duart e vetë studiuesve etnomuzikologë vendas!

Baza të shëndosha teorike e metodologjike

Eshtë në radhë të parë detyrë e studiuesve etnomuzikologë vendas që t’a hulumtojnë muzikën tradicionale shqiptare në gjithanshmërinë e çështjeve të ndërlikuara, për të kapërcyer një farë prapambetjeje relative që vërehet sot në studimet etnomuzikologjikë.  Në kohën tone, si qarqet shoqërorë në përgjithësi, ashtu edhe qarqet shkencoro-artistikë veçanti, presin që vlerat më të spikatura të muzikës tradicionale shqiptare të botohen, të studiohen e të bëhen të njohura ende më shumë, brenda dhe jashtë vendit.  Në kushtet e sotme, kur Shqipëria është një vend demokratik, tërësisht i hapur ndaj vendeve të Europës Perëndimore dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës, duke u vënë mbi baza të shëndosha teorike e metodologjike, etnomuzikologjia shqiptare i ka të tëra mundësitë që të përparojë.

Shmangje e qëndrimeve të njëanshme 

Dihet se etnomuzikologjia si shkencë lidhet ngushtë me degë simotra të diturisë, siç janë:  muzikologjia, antropologjia, etnografia, historia, gjuhësia, etj.  Por, në të njëjtën kohë, etnumuzikologjia ruan pavarësinë e saj të plotë si shkencë.  Duke qenë i përcaktuar, objekti i saj, është, gjithashtu, i kufizuar.  Kështu, etnomuzikologjia nuk mund të japë përgjigje, p.sh., për çështje të ndryshme të gjuhësisë.  Mirëpo, as gjuhësia, nga ana e saj, nuk mund të shpjegojë çështje të ndryshme të etnomuzikologjisë.  Prandaj është e çuditshme që, ndonjëherë, përgjigjet për çështje të muzikës tradicionale, janë kërkuar nëpër libra filologjikë, objekti i të cilëve s’është aspak muzika tradicionale!  Si nënvlerësimi i studimeve etnomuzikologjikë, ashtu edhe mbivlerësimi i studimeve filologjikë, janë veprime të njëanshëm me pasoja të dëmshme teorike e praktike! 

Progresi i vëzhgimeve të etnomuzikologjisë, ashtu sikurse ai i vëzhgimeve të disiplinave simotra, ecën ngaherë përmes një rruge të gjatë, të vështirë e të dhimbshme, vetëm se duke u ndihmuar e bashkëvepruar me arritjet e mëparshme.  Sakaq, në rastet që, si objekt vëzhgimi bëhen studime para-ardhës, ata duhen vlerësuar gjithmonë drejt.  Si nënvlerësimi, ashtu edhe mbivlerësimi i tyre, janë, teorikisht dhe praktikisht, të dëmshëm!  Etnomuzikologjia shqiptare do të mund të ecë përpara vetëm duke iu shmangur qëndrimeve të njëanshëm në çdo aspekt të veprimtarisë së saj! Ajo do të njohë vazhdimisht zhvillim vetëm duke kaluar natyrshëm nga një stad i procesit studimor në një tjetër.  Në këtë mënyrë, etnomuzikologjia shqiptare do të mund të bëhet edhe një fushë diturore autoritare, brenda dhe jashtë vendit.

Nga Vepror Hasani/ *

Atë çast Klodi-Maria Bezhani ishte duke lexuar librin “Bezhani” të shkrimtarit Vangjush Ziko. Befas iu duk sikur një dallëndyshe fluturoi aty pranë. Nuk ishte e sigurtë nëse vërtet kishte qenë një dallëndyshe ose jo, por ndjesia e pranisë së saj ishte e fortë. Mendja i shkoi te fshati i prindërve të saj, në Bezhan të Kolonjës; ai ishte një fshat me shumë dallëndyshe. Vetë Klodi-Maria Bezhani ishte lindur dhe rritur në Korçë; aty kishte studiuar për flaut. Më pas u shkollua për mësuesi, prej 23 vitesh ushtronte këtë profesion. Tashmë ka 5 vjet që jeton në Tiranë së bashku me dy fëmijët e saj; aktualisht studentë. Fshatin e prindërve, Bezhanin, e kishte vizitur vetëm një herë në vitin 2004. Që nga ajo kohë nuk kishte shkuar më. Në momentin e fërfëritjes së krahëve të dallëndyshes, i lindi dëshira të fluturonte edhe ajo drejt Bezhanit për të festuar emrin e saj, Maria, në kishën Shën Maria të Bezhanit. Sigurisht, ishte ndikuar edhe nga libri i Vangjush Zikos. Do të fluturonte edhe ajo si një dallëndyshe në folezën e saj. Po afronte gushti i vitit 2018.

Premtimi

Këtë ide të lindur papritmas ua tha prindërve të saj në Korçë, por i ati, Stavri Bezhani, i mbetur i çuditur nga fjalët esë bijës i tha: “Për çfarë do të shkosh? Kush të pret atje?  Kë do  të takosh?!.  Eh, moj bijë, – vijoi ai,- atje s’ka shkelur njeri që prej një dekade e gjysmë, as gurët s’i kanë mbetur e jo me shtepitë…”.  Dhe ndërsa i fliste për braktisjen e madhe të fshatit, Klodi-Maria Bezhani, dëgjonte dhe qante; lotët i rridhnin faqeve si rrëke shiu. E përlotur, mes dhimbjes që ndjente, i tha të atit: “Unë do të shkoj në Bezhan! Do ta pastroj Kishën e Shën Marisë me duart e mia dhe do t’i mbledh njerëzit! Më 15 gusht kambana e saj do të kumbojë si himn dashurie për të gjallët dhe për zgjjm të kujtimit të shpirtrave të harruar. Do ta bëj! E ndjej detyrim shpirteror e moral ndaj gjyshërve, stërgjyshërve e katërgjyshërve të mi. Me këdo mund të bëj kompromise, por me shpirtin tim e paskam të pamundur.  Ai vend po më thërret baba: “Shko dhe rihape atë shtëpi të Nënës së Dritës, sepse njerëzimi sot më shumë se kurrë ka nevojë për këtë dritë! I ati e vështroj në sy.  Çuditërisht vajza e tij i ngjasoj me një dallëndyshe, madje ajo dukej sikur ishte shndërruar në dallëndyshe.  Ndoshta edhe udhëtimi i saj drejt Bezhanit do të ishte si një fluturim dallëndysheje.

Tokë e shkretë

Po atë mëngjes foli me Gjergji Pantazin, burrë fisnik, prej vitesh përpiqej për kishën e Shën Marisë, e vizitonte shpesh. Kishte çelur edhe dy llogari bankare për mbledhjen e ndihmave. I kërkoi të shkonin në Bezhan. Më 31 korrik, mes peripecish të shumta, herë duke ecur në këmbë, herë me makinë, mbërritën në Bezhan. Ç’të shihje: tokë e shkretë! Gjithçka mbuluar nga bari i lartë e i përzhitur prej diellit. Edhe  varret nuk dalloheshin më. S’dije ku të hidhje këmbët. Gjergji i kërkonte të ishte e kujdesshme: “Shiko ku ecën se ka gjarpërinj!”. Me të kaluar oborrin u shfaq një pamje tjetër më makabre: Kishës nuk i kishte mbetur asgjë, librat e shenjtë, Ungjilli, ikonat i kishte gërryer nga lagështia, koha dhe brrejtja e minjve. Befas u dëgjua  klithma e fortë e Klodi: “Zot! Zonja Shën Mari! Si të paskan bërë kështu! Nisi të ecte mes hapësirës së saj, mbuluar nga gati 2-3 pëllëmbë rëre që presupizohej të ishte suvaja e përdorur me fondet për kishën, për restaurimin e saj. Gjithçka kishte qenë papërgjigjshmëri dhe shpërdorim. Ky vend quhet Bezhan që do të thotë “të ikurit”. Metafore e fuqishme! Ikja, madje arratisja e fshatit klithte frikshëm.

Lotët e Klodi-Maria Bezhanit

“Qaja si fëmijë, qaja e flisja me vete,- tregon Klodi Maria Bezhani. Kisha shpresuar se mund ta pastroja vetë kishën e Shën Marisë, por pashë se atje duhej një brigadë e tërë; burra me karroca e lopata. Gjergji i shqetesuar më tregoi se gjendja kishte avancuar, krahasuar me një a dy vjet më parë. I thashë të më linte vetëm. Filmova e fotografova ç’munda, pasi lotët s’më lejonin pamje të qartë. Qaja mbi ikonat dhe lotët binin mbi to. Nxora nga xhepi kartpicetat, fshiva lotët dhe pastrova fytyrat e Shenjtorëve. I lava me lotët e mi. Dola jashtë në oborr, këputa disa lule të egra ngjyrë lejla, i vendosa te ikona e Zonjës Hyjlindëse dhe teksa u luta, premtova me zë të lartë: të premtoj o nënë e Zotit se kjo kishë do të pastrohet dhe rregullohet siç të takon. Në 15 gusht kjo kishë do të mbushet me njerëz dhe mbi pluhurin e harresës së këtij vendi do mbeten gjurmët tona si dëshmi se nuk të kemi braktisur, por ashtu si djali plangprishës po kthehemi me pendesë sërirsh tek ti. Megjithatë, një çast e humba shpresën se mund ta bënin gati kishën deri më 15 gusht, por çuditërisht atë çast ndjeva fërfëritjen e fluturimit të një dallëndysheje. Mora zemër, Zoti do të na ndihmojë.

Mrekullia

Dhe vërtet, Zoti na ndihmoi. Të gjitha punët u bënë si nga një dorë e padukshme: Thoma Zisi, nënkryetar i Bashkisë Kolonjë dërgoi një brigadë me punëtorë të pastronin kishën, të korrnin barrin rreth saj. Dërgoj dhe një fadromë për sistemimin e  rrugës që të çonte në Bezhan.  E Tëreshenjta e bëri vetë hapin e parë. Atë që unë lusja, atë që i premtova teksa mbytesha në lot por me frikën a do më vijnë të më ndihmojnë që ta pastrojmë kishën Zonja Shën Mari dërgoi në çast engjëjt e vet.  Një ditë para së Kremtes ,së bashku me dy miq bezhanllinj Fillareti Shkrapi Nikolla, Stefi Ziko, dhe ish nxënësi im Niko Pulluqi vuri në dispozicion fuoristraden e tij, mbushëm makinën me ndihma, mbledhur derë më derë për kishën: sixhade, copa të leshta, të punuara si udhë, ikona, karrige, takëme, zbukurimi, kandila, temjan, qirinj bidona 10 l me ujë, fshesa, kova dhe mjete të tjera pastrami. Hymë në kishë plot gëzim. Oborri i kositur të jepte komoditetin të ecje e shkelje pa frikën e ndonjë gjarpëri të mundshëm. Nuk pati nevojë për ndarje detyrash. Secili e gjeti vetë vendin dhe rolin e vet. Nikolini im fshiu gjithë kishën si një nikoqire e mirë. Kur mbaruam gjithçka vura lulet Krizantema qe bleu Filla në vazon e kristaltë, blerë enkas për Shën Marinë nga unë, ndezëm dhe kandilet dhe temjanin.

Dallëndyshja

Pikërisht këtë çast hyri në kishë një dallëndyshe dhe qetë-qetë fluturoi duke përshkuar çdo cep të kishës, kaloi dhe mbi kokat tona dhe doli sërish andej nga erdhi. Ishte më shumë se një zog! Ishte vetë Zonja Shën Mari që i gëzohej hapjes së shtëpisë së harruar. Po kjo gjë ndodhi të nesërmen, më 15 gusht. Kisha u mbush plot, ishin rreth 80 veta. Sapo ra këmbana dhe do fillonte meshimi, hyri sërish dallëndyshja, por këtë herë jo e qetë, hyri zhurrmshëm… Zëri i saj e mposhti atë të priftit… Ajo na dha bekimin prej larti. Zonja Shën Mari e meritonte ta kishte atë shtëpi, që dikur xha Vasili e  ngriti me aq dashuri e perkushtim. Dhe sipas të gjithëve e gjitha kjo ndodhi fal dallëndyshes së quajtur Klodi-Maria Bezhani. Deri në brezin e stërgjyshit paraardhësit e saj janë lindur në Korçë, por para tyre banonin në Bezhan të Kolonjës. Në pemën gjenealogjike të familjes së saj, rrenja nis në fisin Ziko, nga Linotopi, Shën Zagaria. Brezi i 8 i këtij fisi daton më 1767 me Papa Koten, prift dhe dy djemtë e tij, Ziko dhe Pando; ky i fundit prift si i ati. Më 1776 Linotopi u dogj nga turqit që detyronin muslimanizimin e popullatës. Papa Pandoja që në Linotop  shërbente në kishën e Shën Pjetrit, mori sa mundi takëme prej saj që t’i shpëtonte prej djegies dhe bashkë me vellanë i ranë rrotull malit të Gramozit dhe u vendosen në Bezhan. Atje nuk kishte as kishë e as prift dhe ata të dy ngritën kishën e Shën Pjetrit. Kjo kishë u shemb në kohën poskomuniste, ndoshta pas 1990. Fshati u braktis nga bezhanllinjte e ikur në emigrim dhe koha rënoi çdo banese të tyre. E vetmja ndërtesë, madje e quaj pa hiperbolizuar vepër arti, ështe kisha e Shën Marisë, ndërtuar më 1907-1912 prej duarartit xha Vasil Dhimoshit, arti i gdhendjes së gurit, të të cilit gjendet sot në kisha të Greqisë, madje dhe në Mal të Shenjtë, megjithatë gjithnjë do të shfaqet një dallëndyshe që jep shpresë dhe gëzim ashtu si Klodi-Maria Bezhani….(me shume foto i shihni ne fb(dielli vatra)

SOFRA POETIKE E DIELLI-t/

Fuqia e një Kombi/

Shkroi: William Ralph Emerson/

Departamenti i Shtetit i infektuar nga Soros në Shqipëri kërkon të mbështesë axhendën e socialistëve/

Ish-Ambasadori i SHBA-ve në Shqipëri Donald Lu, i cili u bë i njohur për imponimin e një axhende mbi popullin shqiptar, duke vepruar si një Ca, në mbështetje të qeverisë socialiste nën udhëzimet e Xhorxh Sorosit, në një nga vendet më proamerikane në botë. Ne kemi dokumentuar më herët këto veprime të çuditshme të këtij ambasadori.

Mandati i zotit Lu në Tiranë përfundoi para pak kohe dhe ai është riemëruar, në mënyrë interesante, ambassador në Kirgistan, një situatë që kërkon analiza të mëtejshme në një artikull tjetër.

Megjithatë, duket se anti-Trumpët e majtë, emërimet e Obamës në Departamentin e Shtetit, janë akoma aktivë në Shqipëri, duke treguar hapur mungesë respekti për Presidentin amerikan, edhe pse detyra e tyre është t’i shërbejnë interesit te tij dhe pë t’i raportuar direkt presidentit, që nënkupton zbatimin prej tyre të politikave të adminisitratës Trump në botë.

Lejla Moisiu-Ones është aktualisht kreu i përkohshëm i ambasadës në Tiranë deri sa mbërrijë ambasadorja e re. Por postimet e kohëve të fudnit të saj në Twitter nxjerrin në pah axhendën e saj djallëzore për të minuar shefin e saj. Ajo ka ripostuar në Twitter një postim të ish-kreut të FBI të shkarkuar dhe disktredituar, James Comey, i cili kishte shfryrë në postim kundër Presidentit Trump.

A mund të imagjinoni kreun e ambasadës amerikane në një vend të huaj që në mënyrë aktive minon axhendën e Presidentit të Shteteve të Bashkuara? E dimë për fakt që të gjithë politikanët shqiptarë e kanë parë këtë postim. Si mendoni se do t’i trajtojnë ata deklaratat e politikës së jashtme që dalin nga Shtëpia e Bardhë, duke e ditur se ambasada e tyre në Tiranë nuk do t’i zbatojë kurrë ato, dhe madje do të nënvleftësojë çdo iniciativë të ardhshme presidenciale në Shqipëri?

Shqipëria, vend anëtar i NATO-s, po kthehet në një vend strategjik, duke qënë se kohët e fundit marrëdhëniet midis Turqisë dhe SHBA-ve po vihen në pikëpyetje. Qeveria aktuale shqiptare është e zhytur në trafiqet e drogës dhe në krim, por e majta në SHBA ende e mbështet atë, madje duke mbyllur një sy ndaj veprimeve të paligjshme të kësaj qeverie. Por pasja e punonjësve të pabesë në Ambasadën e SHBA-ve në Tiranë është një problem i madh në këtë situatë.

Presidenti Trump emëroi Kathleen Kavalec të jetë ambasadorja e re në Shqipëri.

Ajo është përmendur në një hetim të kohëve të fundit të Shtëpisë së bardhë të si një nga punonjëset e Departamentit të Shtetit që ka folur me Christopher Steele për dosjen e rreme që ai krijoi për Presidentin Trump për ta rrëzuar atë nga pushteti.

Megjithatë, Shtëpia e Bardhë mund të ketë rënë në lojën e saj, pasi seanca e konfirmimit të saj papritmas u shty.

Ndërkohë ish-ambasadori Lu ndodhet ende në Shqipëri, çuditërisht duke mos u kthyer në Shtetet e Bashkuara, edhe pse nuk ka më detyra zyrtare në Tiranë.

Burimet na thonë se po vepron kështu për të “përgatitur” stafin e ri të ambasadës, duke u dhënë atyre udhëzimet sesi “të promovojnë” kryeministrin socialist Edi Rama në Shtëpinë e Bardhë, në një përpjekje për të çimentuar axhendën e Barack Obamës në vendin e vogël ballkanik.

Qëllimi është të trumbetohet Edi Rama si “udhëheqës i madh” dhe se “reforma në drejtësi” e shtyrë nga z. Lu ishte një sukses i madh. E gjithë kjo duke injoruar efektet e vërteta të këtij procesi që ka çuar vendin të jetë pa gjykata dhe me krim të organizuar galopant. Më shumë mbi këtë çështje nesër.

Demokratët, miqtë e Obamës, do të bëjnë gjithçka për pushtet. Ata nuk kanë turp. Sigurisht, ata nuk kanë profesionalizëm, njësoj siç tregoi aktiviteti në mediat sociale i Leyla Moses-Ones.

Marrë nga: https://www.washingtontimes.com/news/2018/aug/22/us-diplomats-albania-flout-disloyalty-trump/

Nga Frank Shkreli/

23 Gushti është Dita Evropiane e Kujtimit të Viktimave të Stalinizmit dhe Nazismit, dy ideologjive shkatërrimtare të shekullit të 20-të që shkaktuan vdekjen e miliona njerëzve, viktima të pafajshme të komunizmit dhe nazizmit.  Është një ditë e cila shënohet në vendet e kontinentit evropian, por edhe në Shtetet e Bashkuara dhe në Kanada, ndërkohë që njihet edhe si “Dita e Shiritit të Zi”.   Parlamenti Evropian ka caktuar këtë ditë kujtimi për viktimat e komunizëm/nacizmit, në vitin 2008 dhe ç’prej atëherë shënohet zyrtarisht në vendet anëtare të Bashkimit Evropian, ndërkohë që kjo ditë përkujtimore mbështetet gjithashtu edhe nga Asambleja Parlamentare e Organizatës për Siguri dhe Bashkpunim në Evropë (OSBE).  Dita e 23 Gushtit është zgjedhur si ditë kujtimi për viktimat e komunizmit dhe të nazismit, pasi historikisht, përkon me ditën kur është nënshkruar pakti famëkeq Molotov-Ribentropp, midis Bashkimit Sovjetik komunist dhe Gjermanisë naziste, pikërisht më 23 Gusht, 1939 nga ministrat e jashtëm të dy vendeve, në bazë të cilit Moska dhe Berlini kishin rënë dakort për të ndarë, midis tyre, Evropën Lindore.

Sipas protokolleve të fshehta të Traktatit komunisto-nazist, përcaktoheshin ekzaktërisht sferat territoriale të influencës së Gjermanisë dhe Rusisë në Evropë, pas një invadimi të suksesshëm të Polonisë, për të cilin kishin rënë dakort Moska dhe Berlini.  Sipas marrëveshjes, Rusia do të kontrollonte Letoninë, Estoninë dhe Finlandën, ndërsa Gjermania do të merrte Lituaninë dhe Danzing-un, ndërkohë që Polonia do ndahej, sipas këtij Pakti-komunisto-nazist, në tre zona të mëdha të cilat do bëheshin pjesë e territorit gjerman dhe rus.  Siç dihet nga historia, forcat e Hitlerit pushtuan Poloninë nga perëndimi me 1 shtator, 1939 — ndërsa gjithashtu sipas Paktit nazisto-komunist, forcat sovjetike pushtuan territorin e Polonisë më 27 Shtator të njëjtit vit, duke i dhënë fund kështu pavarësisë së shkurtër të Polonisë, prej dy dekadash.

Siç dihet — përveç faktorëve të tjerë — nënshkrimi i paktit komunisto-nazist Molotov-Ribbentrop, ishte fillimi i krimeve dhe i gjithë të këqiave anë e mbanë kontinentit të vjetër – dhe si rrjedhim e mori djalli një pjesë të madhe të Evropës dhe historinë e saj të përgjakshme e kontrolloi komunizmi ruso-sovjetik për pothuaj 50-vjet.  Një histori kjo e kontrolluar nga këto dy sisteme kriminale si-motra, që shkaktuan miliona viktima të pafajshme anë e mbanë Evropës dhe ish-Bashkimit Sovjetik – viktima — Ditën e të cilëve e kujton sot e mbarë bota e qytetëruar, më 23 gusht 2018 dhe çdo vit.

Duhet kujtuar lexuesit se historia e kësaj “Ditë Kujtese” e ka zanafillën në  Perëndim. Në protestat që të arratisurit anti-komunistë nga vendet e Evropës Lindore dhe Qendrore, të vendosur pas Luftës së dytë Botërore në vendet perëndimore, mbanin çdo vit — pikërisht në këtë datë — nepër shumë qytete të perëndimit, përfshirë këtu Shtetet e Bashkuara dhe Kanadanë.   Më kujtohet se edhe Zëri i Amerikës, Radio Evropa e Lirë dhe radio stacione të tjera ndërkombëtare perëndimore, nuk e harronin këtë ditë pëkujtimore, duke e shënuar me programe të posaçme, kushtuar viktimave dhe krimeve të komunizmit, që transmetoheshin anë e mbanë botës komuniste.  Më kujtohet gjithashtu se shumë nga gazetarët e Zërit të Amerikës me origjinë nga Evropa Lindore e Qëndrore, e sidomos ata me prejardhje nga vendet baltike, me të cilët punoja tek VOA gjatë ‘70-ave dhe ‘80-ave, vinin atë ditë në punë me shirita të zi në xhaketat e tyre, për të kujtuar, “në shënjë zije”, thoshin ata, jo vetëm ditën e zezë të nënshkrimit të Paktit komunisto-nazist, Molotov-Ribentropp por edhe viktimat e këtyre regjimeve diktatoriale që pasuan atë marrëveshje djallëzore, midis Hitlerit dhe Stalinit.                                       

Sivjet, edhe në Shqipëri me këtë rast janë kujtuar viktimat e komunizmit.  Autoriteti për Informim mbi Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit, 1944-1991, ka organizuar gjatë ditëve të fundit disa aktivitete në kujtesë të vikitmave të komunizmit në Shqipëri.  Fillimisht organizoi, para disa ditësh, ekspozitën me titull, “Persekutimi Komunist në zonën e Tepelëns”, ku u paraqitën dokumente arkivore dosjesh që dokumentojnë përndjekjen e ish-Siguimit të Shtetit në zonën e Tepelenës.  Pjesë e kësaj ekspozite ishin, sipas Autoriteteit për Informim mbi Dokumentet e ish-Sigurimit, edhe dokumentet e kryengritjes së Zhapokikës, përndjekjes së klerit, dosjet e Sigurimit të ish-kampit të Bënçës, indekset alfabetike të përndjekjes në Tepelenë, dosja e Trifon Xhagjikës, Neim Pashës, Zenel Shehut, Selahudin Totos dhe dhjetëra të tjera.

Më 23 Gusht, 2018, enti në fjalë, organizoi gjithashtu një Simpozium Shkencor mbi kuadrin historik dhe juridik të punës së detyruar, ndër të tjera aktivitete, si pjesë e aktiviteteve kushtuar “Ditës Muze/Memorial Tepelenë”. Këto veprimtari janë sponsorizuar nga projekti, “Përkujtojmë për të Shëruar dhe Parandaluar”, i PNUD të OKB-së në Shqipëri, me mbështetjen gjithashtu edhe të Qeverisë së Italisë, si dhe të Ambasadës së Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Tiranë.

Në ceremoninë përkujtimore për të internuarit dhe vikitimat e kampit famëkeq në Tepelenë, në kuadër të “Ditës Europiane të Përkujtimit të Viktimave të Sistemeve Totalitare” që u mbajtë në Tepelenë të ënjtën, njoftohet se mori pjesë edhe Presidenti i Republikës, SH. T. Z. Ilir Meta.  Gjatë qëndrimit të tij atje, Presidenti i Republikës, Z. Meta, sipas Zërit të Amerikës, do nderonte disa prej të mbijetuarve të atij kampi.

Dita Europiane për Përkujtimin e Viktimave të Sistemeve Totalitare”, është një ditë e cila, në të vërtetë nuk kërkon koment as shumë fjalë, por nevojitë reflektim të thellë dhe kujtesë të mëshirshme dhe të pyesim: PSE?

SKULPTORI VASIL RAKAJ I DHUROI VATRËS BUSTIN E SHËN TEREZËS/

– Artisti Vasil Rakaj, ka fituar konkursin dhe ka realizuar monumentin e Dr. Martin Luther King Jr. që do të vendoset para Bashkisë, në sheshin e qytetit Ansonia, CT-/

Nga Dalip GRECA/

Me 17 Gusht 2018 skulptori i talentuar shqiptar Vasil Rakaj, që për dy dekada jeton dhe krijon në Shtetet e Bashkuara të Amerikës (Shtetin e Konektikatit), vizitoi Shtëpinë e Vatrës. Ai u prit nga zotërinjtë Zef Balaj, Asllan Bushati dhe Editori i Gazetës Dielli. I pranishëm në takim ishte edhe z. Adem Belliu, president i Telvizionit Kultura Shqiptare në Nju Jork.

Editori i Diellit i ka uruar mirëseardhjen skulptorit Rakaj, i identifikuar si Skulptori i Nënë Terezës,- ka një sërë punimesh kushtuar Shenjtëreshës me gjak shqiptar, Shën Tereza, si monumente, shtatore, buste, portrete etj.Anëtari i Kryesisë së Vatrës z. Zef Balaj e ka falenderuar artistin për dhuratën e çmuar që ai ia dhuroi Federatës Vatra, bustin e Nënë Terezës.

Edhe ish nënkryetari i Vatrës, z. Asllan Bushati, ka vlerësuar talentin e skulptorit dhe e ka falenderuar për dhuratën e punuar me mjeshtri artistike.
Artisti, që tashmë është i njohur dhe fitues çmimesh e konkursesh edhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, tha se këtë dhuratë ia jepte Vatrës, në shenjë nderimi për punët e mëdha Kombëtare të Vatrës.
– Prej kohësh e kisha në plan këtë vizitë në Vatër dhe këtë dhuratë, që është bërë enkas për Vatrën, madje dhe në bazamentin e skulpturës është shkruar fjala “Vatra”. Jam i bindur se skulptura e ka vendin në Vatrën Kombëtare, që di t’i vlerësojë simbolet e Kombit, tha Vasil Rakaj.
Më pas biseda është zhvilluar rreth projekteve dhe krijimtarisë së tij artistike. Z. Rakaj, u shpreh gjatë bisedës se ai ishte krenar që ishte i pari skulptor në botë që ka realizuar shtatoren monumentale të Nënë Terezës, sponsorizuar nga vëllezërit Lekë dhe Pashko Gojçaj. Figuara e bamirëses së shquar e kishte tërhequr si me magji, dhe ishte marrë gjatë me të, duke e përjetësuar në art me anë të teknikave dhe formave tëndryshme skulpturore. Për artistin, Nënë Tereza, është ëngjëlli i tij mbrojtës.
Skulptori shqiptar ka tërhequr vëmendjen e komunitetit të artistëve dhe qytetarëve amerikanë në shtetin e Konektikat me monumentit e Dr. Luther King Jr., që do të vendoset para dimrit, në një nga sheshet e qytetit të Ansonisë, ku ai vetë banon. Artisti tregoi për gazetën Dielli se si u përzgjodh projekti i tij fitues në konkursin e shpallur në Konektikat. Shoqata e Skulptorëve të këtij shteti, shoqatë ku Vasili është jo vetëm i anëtarësuar, por edhe ndër më aktivët për shkak të pjesmarrjes në shumë ekspozita; e rekomandoi atë së bashku me disa skulptorë tek Bashkia e qytetit, që udhëhiqte projektin. Vasili u paraqit në prezantim së bashku me punimet skulpturore për Nënë Terezën, punime të figurave historike, si dhe projektin-bocet të Dr. Luther King Jr.
-T’ju them të drejtën e pashë nga fytyrat dhe sytë e tyre që e pëlqyen bocetin e punuar nga unë, por natyrisht fituesi nuk u shpall aty,- tregoi për Diellin skulptori Rakaj…
Nuk kaluan shumë ditë, kur kryetari i bashkisë së qytetit Ansonia, David Cassetti, shoqëruar nga përfaqësues të komunitetit , trokitën në studion e skulptorit shqiptar.
– Tregon Vasili: – E mora me mend se isha unë fituesi. Aq më shumë kur dëgjova një thirrje, që lëshoi njëra prej përfaqësuesëve të komunitetit:- Uaaa, kjo është ajo që ne duam! Ky është dr. Luther King Jr dhe ëndrra e tij…!
Të gjithë e uruan dhe e falenderuan. Natyrisht që u ndje i lumtur për këtë përzgjedhje. Dr. Luther King Jr. është një figurë emblematike për amerikanët, ëndrra e tij i udhëheq edhe sot amerikanët, që natyrisht janë ndër të paktët vende, në Botë, ku të gjithë ndjehen dhe trajtohen si të barabartë.
Për ta realizuar skulpturën Vasilit i është dashur ta studioi jetën dhe veprën e dr. Luther King Jr. në detaje, të takohet me pjestarë të komunitetit, të marrë ide e mendime, ka eksperimentuar gjatë dhe më në fund ka dalë një skulpturë që i ka kënaqë të gjithë. Është ajo që prisnin qytetarët e Ansonisë.
Artisti shqiptar ka marrë përgëzimet edhe të politikanëve të shtetit të Connectticut, si kryetarit të bashkisë z. David Cassetti, të ligjbërses demokrate në shtetin e CT,- State Rep. Linda Gentile, të senatorit të shtetit të CT z. George Logan si dhe të medias vendase.
Ndërsa Rev. Alfred Smith, udhëheqësi i Kishës Baptiste të qytetit, duke vlerësuar veprën e Rakajt ka thënë se komuniteti ndjehej krenar që do të ketë bustin në sheshin e veteranëve të qytetit: “Ne jemi qyteti i dytë në të gjithë shtetin e Connecticut, që do të kemi një vepër të tillë arti”. Ai tha për monumentin skulptural se: “Do të jetë një simbol i harmonisë racore, është pikërisht ajo për të cilën luftoi dhe ëndërroi dr. Luther King Jr…..”
Media lokale amerikane ka shkruar e ka trasmetuar kronika për projektin e skulptorit shqiptar dhe për veprat e tij në përgjithësi, duke u ndalur tek veprat skulpturore kushtuar Shen Terezës. Ato, e kanë paraqitë Vasil Rakaj, një artist të përmasave ndërkombëtare, të talentuar,mjeshtër, artist të formuar në Akademinë e Arteve të Shqipërisë dhe që ka shënuar sukses në SHBA e më gjërë. Citojmë:” Veprat e skulptorit Rakaj janë shfaqur në Shtëpinë e Bardhë, në Pallatin e Buckinghamit, në Kombet e Bashkuara dhe në Vatikan(San Francisco Gate). Vlerësime pozitive ka bërë edhe “VALLEY INDEPENDENT” e media të tjera lokale,
ndërkohë që për shtatoren monumentale të Nënë Terezës kanë shkruar edhe gazeta të njohura si The New York Post, The Daily News etj.
Interesant është fakti se ideja e vendosjes të punimit skulptural të Dr. Martin Luther King Jr. në sheshin e qytetit Ansonia, ku konfliktet racore, dikur kanë qenë të theksuara, lindi nga një nxënës i klasës së tetë të shkollës së qytetit, Brandon Edwards, në Ansonia Middle School, i cili shkroi një esse me këtë temë….Tani, vepra është gati, është e derdhur në bronz në fonderi, dhe pret ditën e promovimit. Vepra do të vendoset në lulishte, në “Veteran’s Park”, Main Street, Ansonia, 10 metra larg bashkisë dhe do të ketë përmasat: Bazamenti 6′, portreti i Martin Luther King Jr. 30″.
Në fund të tetorit ose në fillim të nëntorit të këtij viti do të organizohet ceremonia promovuse. Shpresojmë që edhe shqiptarët, jo vetëm banorë të asaj zone, do të bëhen pjesë e këtij aktiviteti. Gazeta “Dielli” natyrisht do të qëndrojë në kontakt me skulptorin për të përcjellë ditën dhe orën e saktë të përurimit. Krenarë, që Vasil Rakaj, u përzgjodh për ta realizuar këtë vepër skulpturale, që na nderon.

Nga Frank Shkreli/

Senatori republikan, Xhon Mekejn, hero i Luftës së Vjetnamit, deputet, Senator i Shteteve të Bashkuara dhe dy herë kandidat i Partisë Republikane për president ndërroi jetë në shtëpinë e tij në shtetin Arizona, në moshën 81-vjeçare.  Ai vuante nga kanceri në tru. “Babi im nuk është më”, ka shkruar në rrjetët sociale e bija e senatorit, Meghan. “Xhon Mëkejn, hero i Republikës dhe i vajzës së tij të vogël, zgjohet sot në një botë shumë më të lumtur …Sot luftëtari fillon jetën e vërtetë në përjetësi, i përshëndetur nga ata që kanë shkuar në atë botë para tij, në ringjallje për t’u takuar me Autorin e të Gjitha Krijesave”, është shprehur vajza e vetme e Senatorit Mëkejn, Meghan, duke njoftuar vdekjen e babait të saj.

Reagimet dhe mesazhet posa kanë filluar t’i dërgohen familjes së tij për humbjen e madhe të kryefamiljarit të tyre dhe dhe për humbjen e madhe të Kombit Amerikan.  Ndër të parët që dërgoi mesazh ngushëllimi ishte Presidenti Trump, me politikat e të cilit Senatori Mëkejn shpeshherë nuk pajtohej, megjithse të dy ishin anëtarë të njëjtës parti, Partisë Republikane.  Menjëherë pas njoftimit të familjes për vdekjen e Senatorit Mëkejn, Presidenti Donald Trump shprehu me Twitter ngushëllimet e tij:  “Ngushëllimet dhe respektin më të thellë për familjen e Senatorit John McCain.  Zemrat dhe lutjet tona janë me ju”, shprehet Presidenti Trump në ngushëllimin dërguar familjes së Senatorit.  Ish Presidenti Barak Obama, në mesazhin e tij tha se “Megjith ndryshimet tona politike, ne ndanim besimin tonë në vlerat ndaj diçkaje më të madhe – ndaj idealeve për të cilat breza të tërë amerikanësh dhe imigrantësh kanë luftuar, kanë marshuar dhe sakrifikuar….ideale për të cilat jemi munduar t’i ruajmë këtu në vendin tonë dhe t’i përhapim edhe anë e mbanë botës…Për këtë të gjithë i kemi borxh shumë Senatorit Xhon Mëkejn”, është shprehur ish-Presidenti demokrat Obama për ish-kundërshtarin e tij politik republikan.

Senatori Mëkejn, e kishte filluar karierën e tij politike në vitin 1982 kur është zgjedhur për dy mandate në Dhomën e Përfaqësuesve të Shteteve të Bashkuara dhe në vitin 1986 është zgjedhur Senator i Partisë Republikane në Senatin amerikan nga shteti Arizona, ku ka shërbyer deri ditën që ndërroi jetë.  Ai kishte ambicje të bëhej president i Shteteve të Bashkuara, por fatkeqësisht nuk ia doli.  Senatori Mëkejn bëri fushatë si kandidat për president në zgjedhjet paraprake të Partisë Republikane në vitin 2000, por humbi në garën kundër Xhorxh W. Bush-it.  Ndërsa në vitin 2004, me gjithë se siguroi emërimin si kandidat për president i Partisë Republikane, ai u mund në garën e zgjedhjeve të përgjithshme nga kandidati i Partisë Demokrate, Barak Obama.  Gjatë administratës demokrate të Z. Obama, Senatori Mëkejn mbajti qëndrime konservatore, ndërkohë që njoihej si një kundërshtar I ashpër i politikave të administratës Obama, sidomos politikat e presidentit demokrat në fushën ushtarake dhe të politikës së jashtme të Shteteve të Bashkuara.Mëkejn kishte një përvojë dhe njohuri si rrallë ndonjë tjetër ligjvenës amerikan, sidomos në punët e sigurimit kombëtar dhe të politikës së jashtme, prej më shumë se pesë dekada. Si kryetar i Komisionit të Senatit që merret me Forcat e Armatosura të Shteteve të Bashkuara, ishte, pikërisht, ky interesim i Senatorit republikan nga Arizona në zhvillimet aktuale ndërkombëtare politike dhe ushtarake, që e shtyri të zhvillonte, vitin që kaloi, një turne në Ballkanin Perëndimor, përfshirë Slloveninë, Kroacinë, Serbinë, Malin eZi, Kosovën dhe Shqipërin. Një arsye tjetër e këtij turneu në atë rajon të Evropës, ishte edhe shqetësimi i thelllë që Senatori Mëkejn kishte shprehur vazhdimisht në Kongresin e Shteteve të Bashkuara dhe në median amerikane, në lidhje me influencën politike dhe ushtarake të vendeve jashtë rajonit, sidomos Rusisë, në vendet e rajonit të Ballkanit Perëndimor.  Senatori Mëkejn është shprehur me atë rast se në takimet me zyrtarët më të lartë të këtyre vendeve, ai u ka shfaqur bashkbiseduesve, “Shqetësimin e tij të thellë mbi sjelljet destabilizuese të Rusisë në Evropë, sidomos në lidhje me dhunimin flagrant të sovranitetit të Ukrainës dhe aneksimit të Krimesë nga Rusia”.

Një objektiv tjetër i vizitës së Senatorit Republikan në vendet e Evropës Jug-lindore — si mbështetës i vendosur i Aleancës së Atlantikut Verior NATO – ka qenë për të siguruar Shqipërinë dhe Kosovën, ashtu siç bëri gjatë vizitave të tij në Kroaci dhe në Slloveni, se “Angazhimi i Shteteve të Bashkuara ndaj NATO-s dhe ndaj vizionit për një Evropë të tërë, të lirë dhe në paqë – është i pa lëkundshëm” dhe se aleanca NATO nuk do të tërhiqet nga angazhimi saj, për të mbrojtur sigurinë dhe vlerat e përbashkëta të vendeve anëtare.

Senatori Mëkejn e bëri vizitën e tij në vendet e Ballkanit Perëndimor në prill të vititi të kaluar,  në kapacitetin e tij si Kryetar i Komisionit të Senatit që merret me punët e Forcave të Armatosura, por edhe si njëri prej politikanëve më të lartë amerikanë, i mirë informuar mbi politikat e jashtme dhe ushtarake si dhe mbi problemet dhe sfidat ndërkombëtare në përgjithësi, por edhe si mbrojtës i vendosur i interesave gjeopolitike të Shteteve të Bashkuara në veçanti, përfshirë Ballkanin perëndimor.

Senatori Mëkejn tregoi me atë rast interesimin e tij për shqiptarët duke vizituar Shqipërinë dhe Kosovën.  Ai do ishte shprehur se do të shkonte gjithashtu për vizitë në Shqipëri, në Kosovë për bisedime me udhëheqsit më të lartë të këtyre vendeve, sipas tij, për të, “Ritheksuar angazhimin e të dy partive kryesore politike në Kongresin Amerikan ndaj aleatëve dhe partnerëve të Shteteve të Bashkuara dhe për të biseduar mbi çështje të rëndësishme për rajonin.”

Duhet theksuar se interesimi i Senatorit Mëkejn për lirinë dhe demokracinë në Shqipëri, për shqiptarët në përgjithësi si dhe për çlirimin dhe për pavarsinë e Kosovës nuk është i kohëve të fundit, por është shprehur shumë vite më parë në rastin e Kosovës, me mbështetjen e tij të fortë për sulmet e NATO-s kundër Serbisë për çlirimin e Kosovës dhe më vonë ishte një zë i fortë në Kongesin Amerikan për pavarësinë e Republikës së Kosovës.  Senatori Mëkejn ka qenë gjithashtu një mbështetës i fortë i antarësimit të Shqipërisë në NATO dhe ka mbështetur vendosmërisht pjesëmarrjen e Shqipërisë dhe të Kosovës në organizmat euro-atlantike politiko-ushtarake perëndimore.   Në kuadër të vizitës në Shqipëri dhe në Kosovë vitin që kaloi.  Gjatë atij turneu, Senatori Mëkejn është takuar me udhëheqsit më të lartë të dy shteteve shqiptare ndërsa në Prishtinë ka mbajtur edhe një fjalim para antarëve të Kuvendit të Republikës së Kosovës.  Senatori i ndjerë iu drejtua parlamentit të Kosovës duke u shprehur se, “Megjithë përparimin që ka bërë Kosova, ende mbeten shumë punë për t’u bërë. Por në këtë punë, ju nuk do të jeni vetëm. Shtetet e Bashkuara janë të gatshme t’ju mbështesin për të përmbushur sfidat dhe për të shfrytëzuar mundësitë që keni përpara. Nëse më lejoni, si një mik i vjetër që dëshiron ta shohë Kosovën të ketë sukses, do të doja të ndaja me ju shpresat e mia për të ardhmen e ndritur të Kosovës.”

Në Amerikë, Senatori Mëkejn, si patriot që ishte dhe hero lufte, njihej gjithashtu edhe si një politikan që komunikonte me të gjithë, pa marrë parasyshë përkatësinë partiake ose pikëpmajet politike.   Në një shkrim që kisha bërë me ratsin e vizitës së Senatorit Mëkejnë në trojet shqiptare kam paralajmëruar autoritetet shqiptare në Tiranë dhe Prishtinë se me ke do takoheshin.   Bashkbiseduesit me Senatorin Mëkejn — në Tiranë dhe në Prishtinë, kisha shkruar me atë rast – duhet të jenë të vetdijshëm se do të bisedojnë me njërin prej politikanëve më të ndershëm, gjë që është një veti e rrallë ndër politikanët kudo dhe me njërin ndër senatorët më të mirë-informuar të politikës amerikane në fushën e sigurisë, të mbrojtjes dhe të interesave kombëtare të Amerikës — dhe si rrjedhim edhe si mbështetës i fortë i aleatëve dhe partnerëve ndërkombëtarë, siç janë shqiptarët me të cilët Shtetet e Bashkuara marrin me mendë se ndajnë vlerat e përbashkëta dhe miqësinë e gjatë historike, të pakën nga pikëpamja e Washingtonit zyrtar, përfshirë ligjvensit më të lartë të kërij vendi, siç ishte i ndjeri Senator Mëkejn.

Jam shprehur me rastin e vizitën së Senatorit Mëkejnë  në Tiranë dhe në Prishitnë vitin që kaloi se mund të jetë shumë e vështirë që udhëheqsit më të lartë shqiptarë në Shqipëri dhe në Kosovë, të bisedojnë me Senatorin Mëkejn për vlerat e përbashkëta, në kulmin e një krize politike që mbretëron në radhët e “partizanëve” të partive politike shqiptare, në të dy anët e kufirit, për një kohë mjaft të gjatë tani dhe pa asnjë përspektivë për daljen e saj nga ky qorrsokak që ka mbërthyer politikën dhe si rrjedhim edhe shoqërinë shqiptare, në përgjithësi.  Jam shprehur se bashkpunimi politik dhe dialogu, besoj se do jenë mesazhet e Senatorit Mëkejn për klasën politike shqiptare.  Vizita e Senatorit Mëkejn në Tiranë dhe në Prishtinë ishte jashtzakonisht e rëndësishme, jo vetëm për fuqizimin e mëtejshëm të marrëdhënieve miqësore midis dy popujve, por edhe për faktin se, si njohës i mirë i politikave në Ballkan dhe si mik i vjetër i shqiptarëve – pas vizitës, Senatori Mëkejn – ashtu siç është traditë për vizita të tilla të nivelit të lartë, i ka raportuar Kongresit, popullit amerikan dhe Shtëpisë së Bardhë, për ato që ka parë e dëgjuar në Shqipëri dhe në Kosovë.

Për dekada të tëra, Senatori Mëkejn, është dalluar si mik i shqiptarëve që ishte,   ndër mbështetësit më të fortë të ndërhyrjes së NATO-s në Kosovë dhe i të drejtave të shqiptarëve në përgjithësi, anë e mbanë trojeve të tyre në Ballkanin Perëndimor.

Me vdekjen e Senatorit Xhon Mëkejn, shqiptarët, fatkeqsisht, humbën edhe një mik dhe mbështetës tjetër të fortë, një kampion të vendosur dhe aktiv të interesave dhe të drejtave të tyre njerëzore dhe kombëtare, prej disa dekadash.  Ndërsa Shtetet e Bashkuara humbën një patriot të vërtetë, njeriun e dialogut, të kompromisit politik dhe të marrveshjeve politike në interes të Kombit Amerikan, duke bashkpunuar me të gjithë, pa marrë parsyshë ndasitë dhe përçarjet politike partiake të këtij vendi.