Refleksione nga libri  “Ditari i kujtimeve të paharruara”, të autorit SADULLA ZENDELI (DAJA)/

Shkruan: ZYBA HYSEN HYSA/

Kur dikush të dhuron një libër nga krijimtaria e tij, për respekt, do gjesh pak kohë që ta shfletosh, të lexosh diçka nga fillimi, diku nga mezi… pak nga fundi. Ky lloj leximi quhet lexim respekti, por në të njëjtën kohë ne dallojmë stilin e shkrimtarit, apo poetit dhe, ashtu siç provojmë me një majë luge gjellën, për të parë se na pëlqen, apo jo, edhe ne kemi provuar shijen e librit që na bën, ose ta mbyllim me kaq, ose të ulemi mirë e ta rinisim nga fillimi për ta lexuar faqe më faqe e rresht më rresht, bile aty – këtu, të ndalojmë për të lexuar edhe në bardhësinë midis rreshtave duke na futur në meditime e ndodh, që më pas të shkruajmë refleksionet tona për çka kemi lexuar.

Kështu më ndodhi, kur rastësisht më ra në dorë libri “Ditari i kujtimeve të paharruara” të autorit Sadulla Zendeli (Daja), ku autorin nuk e njoh fizikisht, por si krijuese që jam, kam veti njohëse përmes krijimtarisë së tij, njëlloj si të shikoj madhësitë e gurëve, deri në guriçka të vogla nën kthjelltësinë e burimeve që gurgullojnë zabeleve të bjeshkëve të Sharrit, se shpesh, lexuesve, apo kritikëve që nuk janë krijues do u duhej të pyesnin, të shfletonin, apo dhe të kontaktojnë edhe me ta për të qenë sa më realë në vlerësimin e tyre.

Në ritualin e përhershëm me libra që më bien në dorë, pa dashje bëra një ndryshim, se më tërhoqi kopertina e ideuar nga Lavdije Cenmurati, ku paraqiteshin fytyra të shformuara, si t’i shikoje nën ujë, si të ikur nga bota reale, për të hapur portat e odave të shpirtit ku rrinë të kyçura kujtimet e paharruara të jetës, por dhe në ato porta ku kanë mbetur në errësirë sythet e dëshirave, të idealeve dhe ideve që kurrë nuk e panë dritën e realizimit të tyre, apo në ato skuta të errëta ku fshihen brengat dhe dhembjet që nuk patën shërim kurrë…

Mbase këto ndryshime nga një odë në tjetrën, e shndërronin portretin në shumëplanësh e shumëdimensional, ku shpesh shihet vetëm një sy, një vesh, një copë ballë, ashtu si kujtimet që koha i ka gdhendur duke i hedhur tej si ashkla të shpërndara që kurrë s’kanë për t’u bërë më një e tërë, por që koha do t’i kthejë në humus që do të ushqejnë kujtimet e reja, apo të atyre kujtimeve që sqepari i kohës nuk mundi t’i ashkëlojë. Dhe ngjyrat ndryshojnë ngjyrë  nga gri e zënë, si një shpirt i drobitur nga brengat e tallazet e pafundme, aty – këtu me zbardhje të grisë, por jo krejt e bardhë e me fasha të zeza nga të zezat e kohës pa kohë të mirë për shqiptarët e, pak, fare pak shigjeta të kuqe dashurie që vijnë e godasin deri në tërmetosje e na lënë të përpëlitemi gjatë si peshku i nxjerrë në zall në mungesën e ujit… e dashje, pa dashje duke zhbiruar kopertinën, kisha hyrë në shpirtin e poetit dhe ndjeva butësinë e vargut poetik të dalë nga një shpirt më i butë se butësia, ndjeva fortësinë e vargut dalë nga një shpirti më i fortë se fortësia, ndjeva bardhësinë e vargut dalë nga një shpirti më të bardhë se bardhësia, preka fisnikërinë e vargut dalë nga një shpirt, më fisnik se fisnikëria dhe me kaq nuk kisha nevojë të bëj ritualin e kapërcimeve të faqeve, por e nisa me qetësi me radhë që në faqen e parë, pa lexuar fjalët e redaktorit, apo dedikimet e ndryshme, gjë që e bëj përherë për të mos u ndikuar në shkrimet e mia.

Kapitulli i parë: “Këngë dashurie” dhe me mend thashë” Qenkemi në një mendje!”. Të gjitha gjallesat frymojnë, ushqehen, shumohen, por nuk janë në gjendje të flasin, të shkruajnë, të krijojnë, të punojnë… dhe motori që i vë në lëvizje këto, mendoj, është dashuria.

Shpesh herë unë me mend kam hedhur poshtë teorinë e Darvinit së prejardhjes të njeriut nga majmuni, se këto veti njerëzore të njeriut nuk janë thjesht veprime mekanike, apo instiktive, por si rezultat i zhvillimeve psikologjike që përcaktojnë shkallën e aftësisë së njeriut për të folur, shkruar, krijuar, punuar… se po ta shikojmë për nga ndërtimi fizik, pak dallojmë nga majmuni, por pse nuk mundëm ta shndërrojmë një majmun në njeri?! Unë mendoj se nuk është materia primare në zhvillimin e njeriut, por llojet dhe sasia e kuanteve në shpirtin e tij që vijnë nga Universi e shkojnë në Univers.

Kur ne pranojmë krijimin e tokës si planet, atëherë pse të mos pranojmë dhe krijimin e njeriut me tiparet e tij fizike, por që me zhvillimet e Universit zhvillohet dhe pasurohet shpirti i tij në varësi nga lloji i kuanteve që përbëjnë shpirtin e secilit dhe aftësia e tyre të veprojnë mbi sistemin nervor për të nxitur mendimin dhe për të ndryshuar mënyrën e jetesës së njeriut sipas dëshirave të tij shpirtërore.

Mendoj, se pikërisht këto grimca rrezatuese që përbëjnë shpirtin njerëzor, kanë aftësitë e të dashurit të vendlindjes, të afërmve, e ajo që i ka zhvilluar proceset e të folurit ka qenë nevoja e brendshme për të shprehur emocionet dhe ndjenjat, se të cilat kanë lindur me lindjen e njeriut. Vetëm Dashuria kuantike bën të mendosh përtej të mirës e të ligës dhe të nxit të prekësh Nirvanën. Kjo lloj dashurie është motori lëvizës i njeriut për të menduar e për të vepruar përtej nevojat e tij biologjike, ngandonjëherë dhe në kundërshtim me to.

Nëse në lashtësi, dashuria i ka nxitur njerëzit të flasin, të luftojnë për lirinë e tyre e cila ekziston tek shpirti qysh në lindje e na shoqëron deri në vdekje, të perfeksionojë veglat e punës për një jetë më të mirë, në kohët moderne ajo i bën njerëzit të bëhen kreativë, për të gjetur mundësi të reja për të arritur atë ç’ka dëshirojnë e kush pushtohet nga zjarri i dashurisë kuantike, pra të bashkimit të kuanteve të dy shpirtrave edhe kur ata janë larg nuk shkëputen dot, atëherë shumë njerëz kanë bërë vepra madhore, deri në kryevepra të shoqërisë njerëzore. Vetëm dashuria e çon shpirtin në vlim duke shkrirë talentet për të na dhënë vepra – kryevepra në të gjitha zhanret e artit dhe letërsisë botërore.

Unë nuk them që libri “Ditari i kujtimeve të paharruara” është një kryevepër, por edhe pse është shkruar thjeshtë, tek unë nxiti të shkruaj, pra me bindje them se është një libër që vlen për lexuesit, por edhe për studiuesit, nga ku mund të merren mesazhe të mëdha të cilat burojnë përmes vargut poetik të dalë nga shpirti i autorit. Në këtë libër të ndarë në 4 kapituj vërej që poezia e tij është më e stërholluar në përdorimin e mjeteve stilistike për të përçuar idetë dhe mesazhet tek shqiptarët pa u dalluar nga armiku (këtu futen poezitë e para viteve ’90 e poezitë që vijnë më pas, vërtet kanë mjete stilistike, por ato janë të thjeshta për t’u kuptuar, kjo si rezultat e ardhjes së demokracisë dhe shkallmimit të diktaturave më të egra që ka njohur shekulli i kaluar nga sundimi serb, sidomos mbi shqiptarët.

Unë shikoj një ngjashmëri të këndvështrimit të këtij autori të dashurisë me autorin Adem Demaci në veprën e tij “Dashuri kuantike”, ku bisedon dhe me të dashurën njëherësh me lirinë, si dy dashuri në një. Kështu në poezinë “Sonte ëndërroja” ai shpalos këto lloj dashurie kuantike për vashën dhe njëkohësisht për Atdheun, si dy dashuri që sa më shumë largohemi, aq më shumë ua ndjemë mungesën dhe aq më shumë na rëndon pesha e mallit. “Mund të dojë kushdo qoftë/ Por Perëndia të ka qëndisur për mua… T’i rrisim zogjtë e mëmëdheut/ Qofshin të mallkuar ata që të shtrënguan/  Ballin tënd të bukur shamia të mbulojë/ Perëndia i vraftë e nëma imë i zëntë/ Shqiptarët të vonuar i keni lënë/ Eja vasha ime, sa të dua/ Lëri kotësirat, moj gocë e bekuar!”

Apo tek poezia “Dashuria ime” ku shprehet: “Dashuria ime thellë më trand…/ Askush nuk e di që dhembja ime je ti…”, apo tek poezia “Jetoj dhe jetoj” Pa ty dielli nuk më ngroh mua/ Yjet errësojnë ndriçimin…” e përsëri e lidh me vendlindjen “Eja, afrohu, me ty të jetoj/ Të gdhijë agimi në vendin tonë/ Simfoni e zogjve të Sharrit/ E të Tomorrit për ne të këndojnë!”

Dashuria për Atdhe lind që me ardhjen tonë në jetë e na shoqëron gjithë jetën si një lidhje e pazgjidhshme e shpirtit tonë me “shpirtin” e tokës ku lindim, se nuk ka se si të shpjegohet ndryshe malli i vendlindjes, thikat që godisnin në zemër, kur vendi rënkon i robëruar e fluturon nga gëzimi, kur dëgjon për begatinë e tij. Ndaj e pse i mërguar vazhdon të jetosh jetën e Atdheut, e pse i mërguar, ëndrrat i sheh në Atdhe dhe dëshirat i lidh përherë me të, se vetëm Atdheu, vetëm dashuria është “diell që ngroh në çdo stinë/ Zemra ime si e zhytur në akull/ Pa ty e pa diellin akull ngrij…/ Të pres te burimet e Vardarit/ Kudoqoftë në Sharr, Tomor, a Pollog…”, thuhet tek poezia “Dielli që ngroh gjithmonë”, ku më fort e thellon mendimin tek poezia tjetër “Nata më mundon”, ku është vështirë të dallosh kufirin midis dashurisë së tij për vashën dhe për lirinë, apo kur flet për vashën, ka parasysh lirinë e vendit, por gjithsesi për të dyja dashuritë mund të thuhet e njëjta gjë: “Pa ty jeta është e zbrazët/ Si në Sharr, Tomorr, apo Pollog…/” Kjo është e keqja me shqiptarin, që as dashurisë, as lirisë nuk ia di vlerën, se pasi i fitojmë ato, nuk kujdesemi dhe autori shprehet “Nuk e çmova aq kur e pata pranë/ Sa s’u çmenda kur më kaloi matanë…/ Me të zeza jetën, në terr ma qiti…” tek poezia  “Ëndërroj”.

Nuk ka se si të shpjegohet ndryshe humbja e dashurisë dhe e lirisë përveç pakujdesisë dhe “sigurisë” se e kemi fituar përjetësisht (Dashurinë me celebrim në bashki dhe lirinë me Deklaratën e Pavarësisë), por harrojnë se që të dyja janë filiza të sapo mbjellë, që të rriten kërkojnë kujdes të vazhdueshëm.

Po çfarë ndodh me ne, shqiptarët? Pasi të dashurën e bëjnë grua të ligjshme, e burgosin duke e kthyer robinë shtëpie, pa përfillur të drejtat dhe liritë e saj njerëzore, pra lirinë e saj e burgosin burrat në lirinë e tyre, kështu martesa prishet, po  kjo gjë ndodh edhe me lirinë duke e burgosur ne që e fitojmë me gjak, se harrojmë që ajo vaditet me djersë e përkushtim, ne e kthejmë atë në thjesht “grua” për të përfituar prej saj pa i dhënë hapësirë të zhvillohet, ndaj vendi ynë sërish robërohet po nga ata që e lanë me gjak duke kërkuar shpërblim për luftën, pa i dhënë djersë e përkushtim për ta nxjerrë nga prapambetja.

Me dhembje më duhet të pranoj, se kështu ndodhi në Shqipëri në 1944 e po kështu pas viteve ’90 – ës dhe në Kosovë pas shpalljes së pavarësisë, kështu ndodh edhe në Maqedoni, Mal të Zi e gjetkë, që politikanët shqiptarë në vend të përpiqen për të siguruar liritë dhe të drejtat e shqiptarëve, nuk lënë gjë pa bërë për të siguruar mirëqenien e tyre personale, ndaj ne, shqiptarët, mbetëm duke kërkuar ndër shekuj liri, edhe sot që jemi diçka të pavarur, përsëri kërkojmë liri dhe tek poezia “Ku je?” autori do të shprehet: “Ku je, ku je, o shpirt, afrohu…/ Ku ke humbur në tënden dëshirë/ Se gjaku i martirëve trima/ Nuk u derdh kot!” por këtë gjak që toka piu e shkelën me këmbë ata që morën pushtetin dhe fjala “liri” dhe “pavarësi” ekziston vetëm si nocion për të fshehur dhëmbët vampirë të ngulur në trupin e Shqipërisë, Kosovës, e kudo ka shqiptarë në trojet e veta.

Ku është liria? Ku është pavarësia? Ku është shteti shqiptar që akoma nënat shqiptare lindin bij për të ikur shërbëtorë nëpër botë përherë të malluar për atdhe e përherë porta mbyllur në atdhe?! “Koha bëri të vetën/ Armiku zgjodhi më të keqen/ Na zgjodhëm të vërtetën…/ Po, çfarë fituam e pse “Në gjoksin tënd sytë i mbaja/ Në mërgim sa herë na kapte vaja/ Kokën në gjoksin tënd vendosja/ Për jetë të jetës i thashë vetes/ Kurrë shtëpi pa ty mos të ndërtoja…”

Autori e pse e shkruan në vitin 1967 poezinë” “Sermnova e zemrës”unë do ta quaja aktuale për ditët e sotme në Kosovë, por me një ndryshim, kemi shfrytëzim të dyfishtë! Populli është më i varfër se nën pushtimin serb, më i ikur se asnjëherë…

Një nënë që nuk mund t’i mbledhë bijtë e saj e që nuk di se ku i ka e nga i ka, ndodh veç atëherë kur ajo është veçse e prangosur e për fat të keq, po ata që na gjakosën, por me gardianë që flasin shqip e nënën e kthejnë prostitutë për të marrë fitime marramendëse pa e vrarë mendjen se sa e si e lëndojnë atë, veç të jenë në rregull me krye tutorin antishqiptar dhe të mbushin xhepat e tyre që vetëm thellohen nga shpërblimet e majme që shtohen sa herë rrisin shfrytëzimin e pashpirt ndaj nënës së tyre.

E ashtu vetëtimthi më ven në mend një poezi që kam shkruar në 2012, dhe që është vlerësuar me çmimin të parë në kuadër të 100 vjetorit të pavarësisë nga Shoqata Mbarëkombëtare “Bytyci” me titull “Mëmëdheu emigrant”, pra ne që jetojmë në vendin tonë kemi fat emigranti, por do thosha se mos kishim “shpirtin” e tokës kaq pranë, zor se do mbijetonim. Shpeshherë çuditem se si arrijmë të mbijetojmë, por mbijetojmë, marrim frymë, por bijtë asgjë nuk kanë të sigurt për të ardhmen e tyre. Është e dhimbshme, kur bijtë fillojnë universitetin se kanë etje për dije e në të njëjtën kohë mendojnë të marrin rrugët e botës për të pasur mundësi për të krijuar familje. Kush do e zhvillojë kombin, ne pleqtë që mezi marrim frymë?  Ikën rinia e pse është e dashuruar përjetësisht me truallin e trashëguar brez pas brezi, ikën me kokën pas, me dhimbje në gjoks e me sy të përlotur, pa e ditur se çfarë e pret.

E pasi fitojnë pasuri e duan të kthehen për të investuar në Shqipëri, nuk favorizohen nga shteti, bile nxjerrin ligje për të favorizuar të huajt, kjo për të përligjur firma fantazmë dhe për të penguar zhvillimin e vendit nga vetë shqiptarët, si e vetmja rrugë për zhvillim dhe bashkim kombëtar, se boll kemi ëndërruar e thirrur për Kombin, sikur ai të ishte në një planet jashtëtokësor dhe harrojmë që kombi bashkohet kur ne ruajmë dhe zhvillojnë gjuhën shqipe, kur ruajmë dhe zhvillojmë kulturën dhe traditën e vyer shqiptare, kur shkruajmë dhe mësojmë historinë tonë të vërtetë, kur nuk endemi më rrugëve si turma verbuake duke klithur e tundur flamurë, pa ditur se ku shkojmë, kur shumat marramendëse që harxhohen për kongrese e konferenca “shkencore” të shoqëruara me dreka e darka të mos bëhen më vend e pavend, por këto para të investohen për të pastrehët, për shkolla e spitale, se Bashkimi Kombëtar nuk vjen me platforma, as me luftë e gjak, ai vjen me dije, me punë, me bashkim kapitalesh ne një bankë kombëtare e kështu kufijtë shkrihen vetvetiu, se edhe po t’i bashkojmë sot kufijtë, nuk bëjmë gjë tjetër vetëm do pasurojmë më shumë “gardianët” dhe “tutorët”. Të keqen ta kërkojmë tek vetja, duke mos e lejuar të na zaptojë… “Gishti ta ktheni nga vetja…” tha Doris Pak.

Në poezinë  e këtij autori e sheh qartazi se kjo ëndërra për të do të mbetet ëndërr dhe në poezinë “Ëndrra ime”, ai do të shkruante vargjet: “Ëndrra ime gjithmonë po ajo/ Gjumi të më kaplojë/ Dhe i gjallë të zgjohem/ Të kem kohë të shkruaj dy fjalë/ Bashkimi i trojeve shqiptare/ Në Arbërinë tonë të ndarë…” Populli shqiptar ka kërkuar historikisht Bashkimin dhe ka harruar zhvillimin, apo më mirë të themi, nuk e kanë lënë të zhvillohet, ndaj e ardhmja jonë duhet të shihet zhvillimi si bashkim mendjesh, zemrash dhe kapitalesh qw të investohen në trojet tona etnike, ku të punësohen bijtë tanë e cila është më e vështirë se bashkimi i kufijve, por që do sjellë ndryshim të jashtëzakonshëm.

Më kujtohet para disa vitesh, në mos gabofsha, në vitin 2006, isha në Strugë dhe aty kam takuar rastësisht pronarin e lokalit “Paris”, Filizan, më duket e quanin, i cili më ngazëlleu kur tha: “Bashkë me vëllezërit e blemë këtë lokal që të mos na ngulej në mes të Strugës një i huaj…” Ja një shembull, ka dhe tjerë plot, por shumë më shumë të ketë e kështu bëhemi bashkë duke qenë bashkë.

Autori e prek dhe e ndjen vështirësinë dhe pamundësinë që ai tw arrijë ta shohë këtë Bashkim, ndaj shprehet: “Do të shuhem pa e prekur me dorë/ E pa të parë ty, moj me sy/ Edhe në varr do të qaj këtë dashuri…”, po në poezinë “Ëndrra ime”.

Poetin e tremb koha në të cilën jetojmë, siç e tremb varri i zi, se poeti shikon të padukshmen e tmerrohet, ndaj kërkon të ikë larg, ashtu si Buda nëpër shkretëtirë, të kërkojë një dorë për t’i dhënë dorën, të kërkojë filozofinë e së vërtetës sonë, e së drejtës sonë të ligjshme për të mjekuar dhembjet e kombit, dhembje që poetët i shpon që nga mijëra kilometra largësi.”Të shkoj në një shkretëtirë/ Zogjtë të ma hedhin/ Për mëshirë ndonjë thërrimë/ Të mendoj për Shqipërinë/ Të qaj për fëmijët e  mi/ Që i lashë në mërgim të zi/ Do të shuhem duke qarë…/ Atdheun tim e lashë të ndarë…/ Me ëndrrat për shtetin tonë/ Iliri e madhe përgjithmonë.” Shprehet autore me dhembje përtej dhimbjes në poezinë “Të shkoj e mos kthehem kurrë” të shkruar në maj 2013 e këtë titull – dëshirë e shpreh me dufin e dëshirës që nuk u bë realitet, me ankthin e së tashmes dhe mugëtirën e së ardhmes, se shekujt kanë hapur kanale dhe tunele në trupin e kombit tonë që përpijnë dëshirat tona, megjithëse ai shpresën e lë të ndezur si një dritë që do ndriçojë brezat që do të vijnë.

Më duhet të shkruaj, mbase një libër për të hedhur refleksionet e mia gjatë dhe pas leximit të librit “Ditari i kujtimeve të paharruara” të autorit Sandulla Sendeli (Daja), se poezitë e këtij vëllimi poetik janë një vullkan që kurrë nuk e ndal shpërthimin, ashtu si shpirti i tij patriot i pushtuar nga dashuria kuantike për Atdheun e tij, për ardhmërinë dhe bashkimin e Kombit, ndaj për ta mbyllur që të lë radhë për shkrues tjerë që të ndizen nga këto vargje vullkanike për të shkruar me dëshirën e zemrës për të ndjellë lexues të gjithë kategorive për t’i bërë pronë të tyre mesazhet e pavdekshme të kësaj poezie.

Unë do ta mbyll me vargjet e tij shkëputur nga poezia “Miq të përbetuar” ku çdo shqiptar duhet t’i mbajë “vëth në vesh”, siç thotë populli ynë, se koha ecën dhe jeta rrjedh, brezat lënë vendin njëri – tjetrit, ripërtërihen, por kjo ripërtëritje  e popullit tonë ka ardhur përmes sakrificash e gjakderdhjes, përmes fitoresh e rrëmbim fitoresh sërish nga gjakësorët të ndihmuar nga tradhtitë e vjetra e të reja.

“Kokë e prerë e një zemre/ Që rreh edhe pas vdekjes…/ Tradhtia bart kokën t’ua dhurojë/ “Kanibalëve”…

VLORË, më 08.01.2014

Hazir MEHMETI, Vjenë/*

Gjendja  e rëndë në atdheun e pushtuar detyroj shumë figura historike që të largoheshin në vende tjera me shpresën e riorganizimit të qëndresës për liri, Këtë fat e patën figurat kryesore që udhëhoqën rezistencën kombëtare drejt  shpalljes  së  pavarësisë së Shqipërisë më 28 nëntor 1912.    Ky fat e përcolli kryetarin e qeverisë së parë të Shqipërisë ,Ismail Qemali, nënkryetarin e saj, Dom Nikollë Kaçorrin, komandantin e ideatorin e rezistencës kombëtare, Hasan Prishtinën, Ministrin e Qeverisë së Parë, Luigj Gurakqi dhe shumë komandant e luftëtarë që nuk u pajtuan me gjendjen e rëndë të kombit të copëtuar e të robëruar nga shtetet fqinj. Njëri nga ata ishte edhe krahu i djathtë i Plakut të Maleve, Hysni Curri.

Familja Curri ishte e njohur në trevat shqiptare për luftën kundër pushtuesve të huaj në përpjekjet për bashkimin kombëtar. Trungu kryesor i kësaj familje madhore ishte Plaku i Maleve –Bajram Curri, i cili tërë jetën e kaloi me pushkë në dorë derisa u vra nga forcat e Ahmet Zogut në Shpellën e Dragobisë. Ai kishte tre nipa bashkëluftëtarë besnik të cilët populli i quajti Krahët e Bajram Currit: Asllan Curri, Abdullah Curri dhe Hysni Curri. Vepra e tyre, sipas disa historianëve mbeti e pa njohur sa duhet dhe  nën hijen e xhaxhait të tyre Bajram Currit. Nga ana tjetër ata vdiqën që të tre të rinj.

Në gazetën “Vëllazënija” që ishte organ i Shoqatës “Dija” me seli në Vjenë, datë  3 prill 1918 gjejmë artikullin nga autori me inicial “M” ku i kushtohet vdekjes së Abdullah bej Curri me titull “Vdekja e Abdullah Bej Currit në Gjakovë”.  Më 28 fruer në mbrëmje u përhap lajmi i zi i të ndrruamit jetë t’atdhetarit të flakët Abdudllah Bej Currit…”   Shkrimi përshkruan jetën e shkurtër e tij ku do veçonim shënimin, se, ai qysh në moshën shtatëmbëdhjetë vjeçare u dallua si luftëtar i shquar. “…për moshën që kishte e habiti gjithkënd  për trimëri të madhe ë tregoj..”  Ai mori pjesë krah për krah me ungjin e tij Bajram Currin që ishte bërë synonim i rezistencës gjithë shqiptare, veçan në pjesën veriore të Shqipërisë. U dallua në luftërat në Orosh, Mat, Shkodër, Velë “ Jetoi së bashku me ungjin e tij Bajram Curri në Gjakovë e Prizren, kurse në Shkupi kishte mbaruar shkollimin. Ai vdiq në Gjakovë në moshën 23 vjeçare me 28 shkurt të vitit 1918.

Nipi tjetër i Plakut të Maleve ishte Asllan Curri. Sipas gazetë La Feeration Balkanique” e datës 30 prill të vitit 1925, Ahmet Zogu e ka ndër mend të shfaros familjen Curri. Me ndihmën e  hijes së tij të zezë Cena Beg Kryeziu, burgoset Asllan Curri dhe vritet bashkë me dy shokë në përcjellje prej Krumës për në Shkodër nga mercenarët e Zogut nën pretekstin “deshi me ik” si kamuflazhe e fshehjes së krimit.

Hysni Curri, nipi i tretë i Bajram Currit, ishte i njohur si luftëtar i vendosur i cili krahas Currëve tjerë. Sipas gazetës “La Federation Balkanique”” e numrit 18-19- të Hisni Curri ishte komandant i ushtrisë shqiptare në Qafën e Prushit në luftën e fundit të ushtrisë shqiptare kundër ushtrisë turke me 7 gusht 1912 pas së cilës  ushtria shqiptare marshoi në Shkup ku e edhe ngritët flamuri kombëtar që me 12 gusht të vitit 1912, duke i pri  ngritjes së flamurit në Vlorë.

Gjatë kohës kur Austro-Hungaria kishte vendos pushtet në pjesë të Shqipërisë ai ishte njeri autoritet krahas figurave tjera që konsideroheshin paria e vendit. Ishte pjesë e delegacionit shqiptarë në vizitë Austrisë më 16 prill 1917. Delegacioni ishte në përbërje të gjerë prej 33 vetash.  Përveç të tjerëve kishte edhe figura historike që lidhën me ngjarje që pasuan më vonë  në Vjenë. Në përbërje të delegacionit jenë edhe figura me qëndrime kontroverse të tyre rreth rrjedhave  brenda kombëtare dhe territorit shqiptar.  Aty ishin edhe Dom Nikollë Kaçorri, si përfaqësues i  arqipeshkëvisë së Durrësit,   Hysni Curri, përfaqësues i Krasniqes. Hasan Prishtina, përfaqësues i Kosovës dhe Ahmet Bej Zogollia (Ahmet Zogu, përfaqësues i rrethit të Matit. Dom Nikollë Kaçorri, nënkryetari i parë Qeverisë së parë të Shqipërisë, i cili do vjen në Austri për shërim nga sëmundja e rëndë dhe vdes me 29 maj 1917 në sanatoriumin Würth të Vjenës.  Eshtrat e tij u bartën në Shqipëri 94 vjet më vonë (janar 2011v).

Major Hysni Curri  ishte aktiv në kryengritjen kundër padrejtësive që u ishin bërë tokave shqiptare. Kosova e robëruar përjetonte çdo ditë masakra nga forcat pushtuese serbe, qeveria shqiptare ndiqte kudo kundërshtarët e saj politik dhe nuk i pengonte as forcat serbe të cilat edhe në territorin shqiptar i ndiqnin figurat patriotike. Ministria e Brendshme e Shqipërisë do pajtohet, me vendimin e saj 9 janar 1923 “N’asht se rebelet futen në zon neutrale, keni leje me i ndjek edhe atje”. Kjo vlente edhe për ndjekjen e Hysni Currit dhe Currëve tjerë të cilët përbënin qendrën e qëndresës kombëtare. Në këto rrethana të vështira veprimi, në Shkodër themelohet “Mbrojtja Kombëtar e Kosovë” që në fakt ishte vazhdim i veprimtarisë së “Komitetit të Fshehtë”.  Kryetar i saj ishte Kadri Prishtina (Hoxhë Kadriu), kurse nënkryetar i saj ishte zgjedhur Hysni Curri. Lëvizja për liri e tri bajraqeve të udhëhequra nga Bajram Curri, Hasan Prishtin dhe Hysni Curri gjenden në një situatë të rënduar nga koordinimi i veprimeve armiqësore të qeverive fqinjë dhe qeverisë shqiptare e cila krerët e lëvizjes çlirimtare i dënon me vdekje, bile disa nga ata për të tretën herë, siç ishte rasti me Hasan Prishtinën.  Represioni i qeverisë zogiste ndaj përkrahësve të figurave kombëtare që synonin lirinë, bëri që përkohësisht të shtyhen aksionet dhe nga vendi largohen disa nga krerët kryesor.

Me shpresën e ringjalljes së aktiviteteve organizative e politike në vendet ku kishte veprimtarë shqiptarë, më 27 gusht 1923 një grup prej 27 veprimtarësh udhëtuan nga Shengjini për në Itali dhe prej andej në Austri.  Bashkë me ta edhe Hasan Prishtina dhe Hysni Curri. Atyre u ishte premtuar edhe përkrahje në armatim nga Austro-Hungaria. Me 2 nëntor 1923 Hasan Prishtina i shkruan Bajram Currit mes tjerash: “Kam marrë premtime për njëzetmijë pushkë dhe 12 topa”. Në Romë dhe në Vjenë kishte refugjatë shqiptarë politik me të cilët do akordohen aksionet për mbrojtjen e trevave shqiptare nga shfarosja që u kërcënohej. Derisa Zogu vriste figurat patriotike dhe ndiqte përkrahësit e tyre, pushtuesit serb në Kosovë kryenin shfarosje masive të shqiptarëve. Vritet Avni Rrustemi, fati i të cilit fatkeqësisht do ta kenë edhe shumë figura tjera historike.

Në “La Federation Balkanique” po të njëjtit numër shkro …Vdiq Hysni Curri”, krahu i djathtë i të Madhit Bajram Curri.” I dëbuem nga Kosova prej ushtarëve të Pashiqit, e i dëbuem nga Shqipnija që quhet e “Lirë”, prap prej mercenarëvet të komanduar prej agentit të tij, prej Zogollit të Matës” Tuberkulozi ishte sëmundje e rëndomtë tek luftëtarët shqiptarë të asaj kohe të cilët jetën e tyre e kalonin të vështirë në male me pushkë në dorë. Kjo gazetë vjenezë e cilëson Hysni Currin si “fytyrat më me zë të lëvizjeve tona kombëtare, një nga patriotët më të vlershëm të Kosovës.” Numri tjetër i kësaj gazete (nr.42) shkruan: Hysni Curri vdiq këtu, larg Atdheut e vatrës një nga ata që dijti të shkrij jetë, pasuri, fëmijë, fis, miq e gjithshka për një ide fisnike.” Jeta e Hysniut në Vjenë ishte jetë aktive. Ai u gjend pranë veprimtarëve që u gjendën në Vjenë duke veçuar këtu Hasan Prishtinën. Ai pati kontakte edhe me figura vendore vjenezë, mes tyre ishte z.Herber Urbani, me të dhe familjen e të cilit kishte miqësi të ngushtë Hasan Prishtina dhe guaja e tij Igballe Prishtina. Ata ruajtën kujtime shumë të mira për Hysniun nga kontaktet që kishin me te. Pikëtakimi i tyre ishte klubi shqiptarë i asaj kohe i vendosur në Becirkun e tetë, rr.Josefstedärstraße. Hysniu banonte në Pansionin për të ardhur aty afër  klubit në rrugën Langeggase 49 , ku edhe vdiq.  Ai u varrosë në Varrezat Qendrore të Vjenës “Zentralfriedhof” me nderime të larta ku marren pjesë personalitet të njohura austriake, përfaqësues të disa organizatave nga vendet ballkanike, figura shqiptare nga radhët e emigrantëve shqiptarë në Vjenë e Austri.

… e meriton dheun e Kosovës

Pas një periudhe kohore të gjatë qëndrimi në mungesë interesimi nga të afërmit apo bashkëkombësit, vendvarrimi jepet nga autoritet për varrimin e të tjerëve, kështu tani mbi varrin e Hysni Currit janë të varrosur dy persona.  Gjurmët e heroit tani po zhdukën gradualisht dhe kjo nuk do duhej lejuar në radhë të parë nga ne mërgimtarët në Austri. Në Vjenë ishte i varrosur edhe Dom Nikollë Kaçorri, eshtrat e të cilit u bartën para dy vjetëve dhe tani prehet në tokën e tij. Ky ishte një gjest sa human aq edhe patriotik i ndërmarrë nga familja, Misioni Katolik Shqiptar dhe veprimtari shkodran z.Pjetër Logoreci.

Çka do bëhet tani me eshtrat e  heroit Hysni Curri, do tretën më tutje në dheun e huaj apo do del dikush dhe të ndihmon në kthimin e tij në dheun e Kosovës. Tani Kosova është e lirë, aty është edhe gjaku i Hysni Currit dhe Currëve tjerë të njohur për të cilën dhanë çdo gjë nga vetja, pasurinë, familjet, kullat, jetën.

Në këto rrethana shpresojmë të ngadhënjejë si gjithnjë veprimi patriotik i njeriut tonë dhe amaneti i prehjes në dheun e vendlindjes t’i plotësohet  heroit të kombit Hysni Curri, E meriton. Liria e Kosovës e ndjenë. Lapidari i Currëve le të shndritë në zemër të Atdheut.

Ne FOTO: 1.Sali Gjuka 2.Bardh Isufi 3.Lal Perolli 4.Isuf Vesesi 5.Sadik Deçani 6.Nexho Haxhisadiku
7.Adush Kastrati 8.Halim Gostivari 9.(…?) 10.Bajram Daklani 11.Tahir Zajmi. Rendi i mesëm:1.Ragip Kajabegolli 2.(….?) 3.Qazim Begolli 4.Hoxhë Kadriu 5.Hysni Curri 6.(…?) 7.(…?) Ulur: 1.Hamdi Zajmi 2.Jahja Prishtina 3.Kahreman Begolli 4.Ibrahim Gjakova 5.Bedri Pejani 6.Sadik Gostivari 7.Nimon Ferizi 8.Rrok Perolli ( foto:Shkodër 1918)

ESSE NGA MAZLLUM SANEJA*/ Varshavë/

        E nis këtë shkrim për poetin dhe piktorin Jan Michał Stuchly, duke cituar fjalët e dy poetëve të mëdhenj: poetin e madh të romantizmit polak Cyprian Kamil Norwid, i cili me të drejtë shkori se, “e bukura është formë e dashurisë”  dhe, poetin e simbolizmit frëng Mallarme, i cili tha se “synimi i botës, është krjimi i një libri të bukur”.

Megjithatë, edhe në kohën e sotme, këto dy konstatime tingëllojnë si mendime aktuale përsa i përket krijimtarisë të poetit  Jan Michal Stuchly.

“Në përvojën time, poezia  lind nga një gjendje e veçantë, të cilën do ta quaja si një errësirë të brendshme” – shkroi me të drejtë  qysh në vitin 1936 poeti dhe eseisti i njohur polak, Mieczysław Jastrun, apo siç shkroi diku poeti i njohur frëng i simbolizmit Novalis: “Poezia e vërtetë nuk është asgjë tjetër veçse një lidhje shpirtërore”. Njëqind vite më vonë, poeti bashkëkohës frëng Valery kështu shkroi për poezinë:  “përpiqet të krijojë në ne, një gjendje dhe, këtë gjendje të jashtëzakonshme të ngre deri te njohja e përkryer”.

Poeti ka prirjen e të përshkuarit dhe të kuptuarit e botës dhe, në mënyrë të veçantë të vetëdijës së vet çfarë në të është e fshehur. Poezia – tashmë e shkruar, pastaj ia transmeton lexuesit gjendjen e veçantë të njohjes, e begaton në brendësi, natyrisht, me sa mundet të zgjojë në të barabar mbresa të forta.

Vëllimi poetik i fundit i poetit Jan Michał Stuchly dëshmon , se ai gjithnjë më thellë e kupton domosdoshmërinë poetike dhe shoqërore të dialogut të vet. Ai gjithnjë përpiqet, që në krijimtarinë e vet të ngre në kohë, në histori: një botë më të bukur e më të mirë, dhe një botë më favorizuese për njeriun. Ai iu përket atyre poetëve, për të cilët poeti anglez P.B.Shelly thotë me të drejtë se “janë ligjdhënësit e papranueshëm të botës”.

Poeti e vështron peizazhin e vërtetë përmes shprehjës së pikturimit të njeriut, nëpërmes transformimit dhe dukurive të natyrës. Që t’i besojmë poetit, duhet vështruar botën përmes optikës së vështrimit të tij, t’i bindemi vështrimit të tij dhe të mos i frikësohemi  këlthitjes të mahnitjes.

Poetika e poetit Jan Michał Stuchly synon gjithnjë më shumë kah bashkimi, pikë-takimi më i saktë dhe më i rafinuar  i shprehjes së drejtpërdrejtë, të thjeshtësisë të gjuhës, dukshmërisë – me forcën e imazhit konkret, nëpërmes të së cilës shpreh botën e ndjenjave.

Poezia e poetit Jan Michał Stuchly është pa mëdyshje një fenomen i jashtëzakonshëm, si përkah  lloji ashtu edhe përkah tematika. Kjo është një lirikë diskursive-filozofike dhe metafizike. Në qendër të vëmendjes të kësaj poezie gjenden dy momente: ajo në të cilën vetëdija zë të shërbejë me shqisa dhe, ajo me të cilën shqisat e braktisin. Këtu është e gjithë-pranishme barabar  si jeta ashtu dhe vdekja, të cilat pareshtur e shoqërojnë poetin, këmba-këmbës.

Jan Michał Stuchly  është, para së gjithash, poet i dhembjes ekzistenciale, poet i dhembshurisë, i ndjeshëm në mënyrë të veçantë karshi padrejtësive dhe ligësive njerëzore. Poezinë e tij e karakterizon një ndjenjë e thellë dhe frymë shpirtërore dhe, njëherazi një thjeshtësi në mjetet shprehëse.

A thua unë di

e Ti

gjithnjë thua

di

Unë nuk di

kush di

e Ti

gjithnjë thua akoma

di

nuk di

kur

e ti

në heshtje qan

pyes

kush je ti

Zot apo Poet

pikërisht dëgjoj

diku jehonën

dhe kjo është

e vërteta

(„ Nuk di”)

Thjeshtësia e poezisë e poetit Jan Michał Stuchly është një thjeshtësi kreative, thjeshtësi vazhdimisht e kuptueshme.

Panta rei

une dhe kalimi i kohës

kalimi i kohës

dhe jo vetëm koha e papërfytyrueshme

unë megjithatë e kaloj kohën

sepse ashtu e deshi Zoti im

duke i dhënë secilit shpresë

Ndaj

provoje ta shfrytëzosh

(“Kalimi i kohës”)

*                  *                          *

Memeci

në çalimin e vet këlthet

të shurdhërit

vetëm qetësia

kokën ia trazon

i verbëri

veç vështrimit

me të gjitha shqisat e tjera

sheh dhe dallon

derisa njeriu i shëndoshë

nuk kupton deri në fund

se sa i lumtur i pasur është

me të gjitha ankesat e shumta të përditshmërisë

(“Në mendime”)

*                                *                                  *

nuk di

çfarë di

derisa ti

gjithnjë di

nuk di

kush

diku

ku

kur

dhe ti

prapë di

pyes

me druajtje

kush je

e ti

tashmë e di

a thua e di

Poet

vetëm ty të lejohet

duke mos ditur

di

(“Dyshim … siguri “)

Është kjo një poezi individuale, që e karakterizon individualitetin e tij prej poeti të veçant, ngase përfytyrimi metafizik i poetit është saktësisht i ndërlidhur me problematikën ekzistenciale dhe të përjetuar thellë në shpirtin e trazuar të poetit.

Poeti Jan Michał Stuchli ndonëse e shikon botën dhe njerëzit me një distancë, ai nuk qëndron indiferent karshi dramës njerëzore.

Jan Michał Stuchly si një poet i pjekur, shpreh mendimet e hidhura mbi shekullin e qytetërimit  të zbulimeve teknike, i cili njëherazi u bë një shekull i shfarosjeve dhe krimeve masive, ku në fund të shekullit XX njeriu u shndërruar në egërsirë. Së këtejmi, ai hidhërimi,dhembja dhe vuajtja e poetit të ndjeshëm, i cili është i vetëdishëm, se përmes artit të vet, nuk e ndryshon dot këtë botë, nuk e shpëton nga gama e së keqes dhe e dhembjes.

Dobësia dhe plogështia karshi indiferencës të qytetërimit të sotëm lind dhe krijon hidhërimin, ndjenjën e zbrazëtirës dhe shqetësimin.

Poezia e tij e afirmon të Mirën, Mirësinë, Dhembshurinë, po, a thua këtë zë diku në një skaj të botës,këlthitjen e mbytur të poetit – sikur “ Këlthitjen” e Frikës të piktorit të njohur Edvard Munchit a thua e dëgjon ndokush? Apo si në poezinë e poetit tonë Jan Michał Stuchly “Këlthitja ime”:

Njeri

Ti i vetmi në mes të qenieve të gjalla

I zoti të bësh zgjedhjen

ndërmjet të mirës e të keqes

Sa bukur për këtë shkruan kritiku dhe eseisti i njohu polak Jerzy Kwiatkowski: “Jetojmë në një epokë të magjepsur me të keqen, në një epokë e cila ka degraduar dhe, është e privuar të përqesh dhe të përbuz nocionet e tilla çfarë janë: E Mira, Mirësia, Dhembshuria, Mëshira …

E keqja, agresioni, vrazhdësia, mizoria vazhdojnë të tërheqin imagjinatën e shkrimtarëve, krijuesve të filmit, regjisorëve, studiuesve të kulturës …”

Është me të vërtetë një ngjarje befasuese se si poeti Jan Michał Stuchly në poezitë e veta, në një mënyrë të veçantë, në vëllimin poetik të fundit ” Licentia Poetica” ka mundur me sukses të mbyll, në mënyrën e vet, vizionin  e vetëm të njerëzimit dhe vizionin e vetëdijes.

Mjafton  të lexojmë këtu me vëmendje poezitë e shkelqyera dhe të mrekullueshme: „A thua”,”Kalimi i kohës”,”Këlthitja ime”,”Kronos”, „Njeriu”, „Nuk di”, „Përditshmëria”, „I kredhur në mendime”, „Dyshimi … siguria”,  „Sekrete të lëna” etj. që përbëjnë një tërësi të shkëlqyer poetike.

Paralelisht me trishtimin, dhembjen dhe vdekjen, në poezinë e poetit Jan Michał Stuchly gjejmë edhe elementin poetik e të kërkuarit – të kërkuarit e shpresës, ringjalljes të jetës,besimit dhe ngritjes të sistemit të vlerave njerëzore. Zatën kjo është kredoja poetike e poetit Jan Michał Stuchly.

Dhe, një ideal i tillë i artit në kohën e sotme, më duket veçanërisht i çmueshëm dhe i bukur.(* Jan Michał Stuchly: „La Grande Reportage” Galeria 2010, Racibórz 2010 )

Varshave, Fillimi i janarit 2014

Serbët janë të aftë që edhe nga një automaniak të krijojnë të shenjtin !/

Shkruan: Fahri Xharra/
Shumë e zonja kjo Serbi! Sa i çmon të “përvuajturit” e saj; asgjë nuk ia lë rastit. Nga çdo situatë, nga çdo ngjarje mundohet të gjen dhe përfiton diçka. Janë krejtësisht të kundërt me ne. Ne nuk e pranojmë rrenën, e mohojmë bile edhe të vërtetën kurse serbët nga rrena krijojnë ngjarje, tragjedi; shkruajnë libra, kompozojnë himne, oda, ditirambe dhe mbesin përballë botës si “të përvuajturit ” e Ballkanit. E bota iu zë besë! Dhe Evropa e ndanë dhimbjen me ta; vajtojnë së bashku dhe vajtojnë e vajtojnë deri sa një rrenë e sajuar të ngulet në trurin e tyre dhe nuk harrohet kurrë. Serbët janë në gjendje për gjithçka, janë në gjendje edhe nxisin luftëra me një arsyetim të asaj rreneje të krijuar nga vetë ata. E bota iu zë besë.

“Me Një Maj të vitit 1985, Gjorgje Martinoviq, një serb 56 vjeçar i Kosovës nga Gjilani, mbërriti në spitalin e qytetit me një shishe qelqi gjysmëlitërshe të thyer në rektumin e tij” raportonte shtypi i kohës. Ai i fajësonte dy burra shqipfolës të cilët e sulmuan gjatë kohës sa ishte duke punuar në arën e tij, dhe si pasojë e dhunës i mbeti shishja e qelqit e thyer në prapanicën e tij. “Të mjerët shqiptarët se çka i priste..filloi furtuna antishqiptare, për dy vjet e gjysmë ne s`mund të flinim, të ishim të qetë nga “derti” (droja) për prapanicën e Gjorgjit….

Ai transferua menjëherë në Beograd për hulumtime dhe hetime te tjera. Rasti numër një në politikën antishqiptare të kohës, të viteve 1985. Në duar u murr nga AM.U. dhe aty u arrit përfundimi që nuk është rast që njeriu i bën vetes. Mjekët me zë një nga çdo republikë e Federatës Jugosllave duhej të sjellin përfundimin që plagosjet trupore :’ “ishin nga një futje me dhunë të një shisheje 500 ml, nga ana e fundit më të gjerë në rektumin e tij “dhe që ishte e pamundur të bëhej nga vetë Martinoviqi. Ekipa mjekësore-ligjore erdhi në përfundim : “që dhuna është ushtruar nga dy apo tre e më shumë dhunues”. Pa dyshim mendohej, shënjohej, aludohej në shqiptarë. Kush do jenë ata të mjerë që në atë kohë kur ndihej miza duke fluturuar, ta kryen këtë vepër aspak të mirë.

“Martinoviqi e kishte vështirë të sillej deri te rruga nga se shishja e birrës që i ishte thyer në anus. Dikush e barti deri në spitalin e Gjilanit dhe copat e shishes ia nxorën dy mjek shqiptarë dhe një serb. Lajmi heshtej. Ne nuk dinin asgjë, kur them ne mendoj në popullin e thjeshtë: duhej pritur vendimi se çka të thuhet. Zemrat e shprishura nacionaliste të pa skrupullta serbe, lajmin e japën më 4 Maj 1985, nga gazeta shtetërore Politika: “Qytetari Gjorgje Martinoviq, i gjallë u ngul në hu në arën e tij Jaruga, dy kilometra larg Gjilanit. Këtë krim e bën terrorristat shqiptar (shiptarski terroristi) (Politika).

Eu ç`na gjeti!

Grupi i intelektualëve dhe gazetarëve i shkruan me të shpejtë shtypit vendas dhe atij të jashtëm një protestë të shkruar: “E vërteta e ngulur në hu” . Shkrimtari dhe Akademiku u Dobric Qosiq u angazhua në mënyrën e tij për këtë “krim”. Kuvendi Federativ diskutoi për “rastin Martinoviq” tetë herë. E ne në kohën e përmendur çka s`përjetonim.

Që në fillim kur e dërguan “të mjerin Martinoviq”në Beograd, dhe u hesht për katër ditë për rastin e tij, në AMU të Beogradit ishte vërtetuar që “plagët ishin shkaktuar nga vetë Martinoviqi në tentim për vetë masturbim. Prokurori publik kishte shënuar se në një përfundim me shkrim, se ishte rast i vetëkënaqësimit me shishe të birrës”

Me rastin e shpalljes së Pavarësisë së Kosovës, 2008 ,shkrimtarja serbe Svetlana Velmar-Jankoviq paska pas shkruar në një artikull autorial se “ rasti” Martinoviq “i para tridhjetë vjet i kishte hapur të gjitha rastet e ardhshme të vuajtjeve dhe mjerimeve të Serbëve”. Popi Atanasije Jeftiqi paska pas shkruar: “se ky njeri i mjerë.. një fotografi e gjallë e e vuajtjeve dhe e zhbërjes së serbëve të Kosovës që nga koha e okupimit nazist 1941

“I përvuajturi i Kosmetit ( Kosovës dhe Metohisë) “s`ka të harruar, ai u rikujtua edhe pas 15 vjet, kur ai vdiq nga vdekja natyrale në vitin 2000. ”Shiptarski terroristi e ngulën në hu Gjorgje Martinoviqin” shkruhej përsëri në atë rast.

Pra rasti Martinoviq, sot mund të thuhet se ishte xixa nismëtare për shumëçka ndodhi më tutje në Kosovë dhe Jugosllavi, sipas tyre “Gjorgje Martinoviq u bë simbol i së keqës që Serbët duheshin pa tjetër ta duronin në Jugosllavi”!. Serbia ishte vendi i vetëm në botë që mund të fillonte edhe luftërat për shkak të një autopederi. Tmerr i njerëzimit.

“Aftonbladet”, gazetë prestigjioze norvegjeze me shkrimin e saj “Shishja që e nisi luftën në Jugosllavi” e shkruar nga gazetari Peter Kadhamar, rrëfen: Ajo çka kishte ndodhur me një maj 1985 nuk ishte vetëm tragjedi për familjen Martinoviq. Luftërat që pasuan, pasuan me 100. 000 të vdekur dhe dy milion të shpërngulur ishin pasojë e drejtpërdrejt nga ajo që ndodhi në arat e Jarugës së Gjilanit”

“Pas deklaratës të cilën e dha në vitin 1987, Televizionit të Lublanës, Ministri i Punëve të Brendshme të Jugosllavisë së asaj kohe, slloveni Stane Dollanc mediet nuk shkruanin më për “martirin” e Serbisë:

Sa i përket rastit të Gjorgje Martinoviqit, është ndërprerë çdo hetim i mëtutjeshëm, gjykim nuk do të ketë sepse organet e mija të kriminalistikës e kanë vërtetuar që ai është vetë lënduar. Pastaj ai me në qeshje ironike shtoi: Më vjen keq që Gjorgje Martinoviqi samuraj serb e ka kryer mbi vetveten një akt harakiri. Kjo deklaratë është ende në fuqi. “shkruanin gazetat e 1987-ës.”

Çka ndodhi në atë kohë? Propaganda serbe “rastin Martinoviq” e ç’frytëzoi si pretekst të heqjes së autonomisë se Kosovës dhe luftërave të mëtutjeshme. Analizat mjekësore në Lublanë, pas 5 ekspertizash të ndryshme në botë dhe Jugosllavi, vërtetuan që Gjorgje Martinoviqi, ishte lëshuar në akt vetëhomoseksual që të vetëkënaqej, por “puna nuk i vajti siç e deshi”.

Kjo ishte Serbia e viteve 1985-1987. Kjo ishte Serbia, po ashtu e njejtë deri në vitin 1999. Po e njëjta Serbi është edhe sot! Martinoviqi së shpejti edhe ndoshta do të shpallët i shenjt.

Një qytetar i thjeshtë sa do i informuar që të jetë nuk mund të kuptoj qëndrimin evropian ndaj Serbisë, ndaj këtij vendi që është krijuar me rrena, që i ka përvetësuar dhe është rritur me toka në saje të gënjeshtrave. Si mundet Evropa që të sakrifikon një komb të tërë, kombin shqiptarë vetëm nga rrenat dhe çpifjet e një garnitureje të mobilizuar në përvetësime vetëm në principin e rrenës.?

Me qëllim lundrova nëpër internet që të gjejë ndonjë rast të ngjashëm me atë të Gjorgje Martinoviqit që iu ka ndodhur serbëve në Serbi apo nëpër botë: të masturbosh apo të vetëkënaqesh seksualisht është krejt normale, por të krijosh presedan politik, të demonizosh një popull të tërë për shkak të një geji të çmendur është e padëgjuar.

“Prill 2009, një grua serbe kishte marrëdhënie seksuale me një boçë pisheje. Një grua seksualisht e pa ngopur e provoi të kënaqej me një boçë të madhe piseje: aq të madhe se që u deshën dy orë operacion për ta shpëtuar. Këtë e vërtetonte operatori Dr. Sava Bojoviq” në kryeqytetin serb Beograd. Rasti i dytë në SHBA. “Incidenti kishte ndodhur në mes të janarit dhe Marsit të vitit 2008 në shtetin Ohio, kur serbi Radosllav Vojvodiq ishte filmuar duke bërë seks me tavolinën e tij në dhomën e tij. Vovodiqi ia kishte pranuar policisë se kishte pasur marrëdhënie seksuale me tavolinën e tij të piknikut dhe me plot krenari serbe deklaronte: “Një sjellje e tillë është normale për një serb.”!!!!

Pasi i lexova edhe këto dy lajme sa qesharake aq edhe të pakapshme për një njeri normal: m`u sollën ndërmend vitet e 80 në Kosovë. Të mendojmë se ç`na kishte gjetur neve shqiptarëve sikur të ndodhnin të tillat në Kosovë, te Serbet e ardhur në Kosovë, në vitet e 80-ta dhe 90-ta? Dhe Evropa e vazhdon edhe në mijëvjeqarin e tretë dashamirësinë dhe bëhet ortak me rrenat ,insinuatat dhe çpifjet serbe.

Shikoni kur ta lexoni shkrimin, foton e shenjterimit te Martinoviqit. neser a pasneser i behet edhe freska ne ndonje Kishe ortodokse serbe.Ardhmeria e serbeve e formuar me rrena ,ne dem te shqiptareve , dhe na heshtim. …. E i “shenjti ” Martinoviqi mbrohet edhe nga UNESCO.(ndoshta)

Shenjterimi i Martinoviqit

*100 mije Euro per Luginen e Presheves

*Rama: Jemi bashkudhëtarë; gjuha, ëndrra dhe qëllimi ynë është një

* Thaçi: Të jemi shembull për rajonin. Rama: Nuk cenohet kufiri mes Shqipërisë e Kosovës

 PRIZREN- Kryeministrat Edi Rama dhe Hashim Thaçi kanë zgjedhur pikërisht Prizrenin për të krijuar lidhjen e ngushtë mes dy qeverive e dy vendeve. Ashtu siç edhe ishte lajmëruar, mbledhja e përbashkët ka nisur në orën 11:00 në ambientet e hotel ‘Theranda’, me fjalën e kryeministrit Thaçi, i cili i uroi kabinetit të Shqipërisë mirëseardhjen në tokën e përbashkët të shqiptarëve. Kryeministri Thaçi theksoi se kjo mbledhje do t’i shërbejë avancimit, afirmimit dhe kultivimit të marrëdhënieve mes dy vendeve, që siç tha ai duhet të ecin në një të ardhme të përbashkët. Nga ana e tij, kryeministri i Shqipërisë Edi Rama nënvizoi se takimi i Prizrenit për bashkëqeverisjen strategjike mes dy vendeve është pikënisje e një rrugëtimi të përbashkët institucional drejt zhvillimit të 2 vendeve, forcimit të ekonomive dhe modernizimit të shteteve. Kryeministri Rama siguroi të gjithë ata që mund ta shohin me shqetësim këtë mbledhje të përbashkët dhe partneritetin e ngushtë me Kosovën, duke theksuar se kufiri mes dy vendeve është i qartë dhe i pandryshueshëm.

Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama dhe ai i Kosovës kanë nënshkruar marrëveshjen për bashkëpunim dhe partneritet strategjik mes Shqipërisë dhe Kosovës pikërisht në vendin ku është mbajtur Lidhja Shqiptare e Prizrenit.

Në praninë e përfaqësuesve të dy kabineteve qeveritare dhe shumë njerëzve të tjerë pjesëmarrës me këtë rast janë nënshkruar edhe marrëveshjet për lehtësimin e tregtisë mes dy vendeve dhe bashkëpunimin në fushën e transportit dhe infrastrukturës.

Në fjalën e tij pas nënshkrimit të marrëveshjeve të përbashkëta me qeverinë e Shqipërisë, Kryeministri Thaci e konsideroi takimin e parë mes dy qeverive si të suksesshëm, ndërsa e cilësoi angazhimin e Ramës për iniciativë si mjaft efikase.

“Në fushën e politikës së jashtme dhe sigurisë do të fuqizojmë dialogun. Synimi ynë final është anëtarësimi i Kosovës në OKB, BE dhe NATO”, u shpreh Thaçi.

Sa i takon marrëdhënieve me fqinjin verior, Thaçi theksoi se do të ketë thellim të bashkëpunimit për intensifikimin e dialogut me Serbinë, ndërsa shtoi se objektiv mbetet shtimi i numrit të njohjeve të Kosovës në arenën ndërkombëtare.

Nga ana e tij kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama e cilësoi nënshkrimin e këtyre marrëveshjeve si fillimin e një kapitulli të ri në rrugëtimin e përbashkët të dy vendeve drejt integrimit europian, rrugëtim i cili sipas kryeministrit Rama duhet të vijojë edhe nga qeveritë e tjera që do të vijnë në pushtet në të dyja vendet.

Prizren, Thaçi: Të jemi shembull për rajonin. Rama: Nuk cenohet kufiri mes Shqipërisë e Kosovës

Rreth orës 11:00 të ditës së sotme ka nisur në Prizren mbledhja e dy qeverive, asaj te Shqipërisë dhe Kosovës. Fillimisht fjalen e ka marre kryeministri i Kosovës, Hashim Thaçi, i cili e vlerësoi këtë mbledhje si një moment për nisjen e punës për të ardhmes së përbashkët.

“Unë besoj se ekspertët tanë do të punojnë bashkërisht për shqyrtimin e marrëveshjeve tona dhe thellimin e bashkëpunimit tonë. Qëllimi i këtij takimi ka qenë zbatimi i marrëveshjeve të mëparshme dhe forcimi i marrëdhënieve tona”, u shpreh Thaçi, duke theksuar se marrëdhëniet tregtare mes dy vendeve duhet të jenë të forta.

Thaçi vuri në dukje se rruga e Kombit duhet të jetë më efikase për kalimin e mallrave dhe lëvizjen e njerëzve, si dhe theksoi se ndërtimi i linjës së interkonjeksionit është me rëndësi të madhe.

“Ka vullnet politik si në Prishtinë ashtu edhe në Tiranë që marrëdhëniet tona të jenë shembull për të gjithë rajonin”, u shpreh Thaçi.

Thaçi e vlerësoi këtë takim si shumë të rëndësishëm për të gjithë shqiptarët, që do të hapë një kapitull të ri për Kosovën, Shqipërinë dhe rajonin.

“Shpreh krenarinë për homologun tim Edi Rama që ishte ndër të parët intelektualë që iu kundërvu regjimit komunist. Ata kanë luajtur rol kyç në nxjerrjen e vendit nga izolimi. Por ne jemi sot këtu për të punuar për të ardhmen, nuk ka asnjë dyshim se shpallja e pavarësisë së Kosovës dhe përfundimi i mbikëqyrjes ndërkombëtare përbën një nga arritjet më të mëdha për dy shtetet shqiptare. Ky takim shënon një kapitull të ri për Kosovën, Shqipërinë dhe rajonin”, tha ai.

Rama: Jemi bashkudhëtarë; gjuha, ëndrra dhe qëllimi ynë është një
Në fjalën e tij në mbledhjen e përbashkët të dy qeverive, kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama theksoi se kjo nismë është pikënisja e një rrugëtimi të përbashkët institucional për zhvillimin e Shqipërisë dhe Kosovës, forcimin e ekonomisë, thellimin e bashkëpunimit, pasurimin e jetës kulturore të dy vendeve. Rama theksoi se Kosova dhe Shqipëria janë bashkudhëtarë pasi ka shumë më tepër gjëra që i lidhin në raport me vende të tjera fqinje që gjithashtu mbajnë mbledhje të përbashkëta. “Ne jemi bashkudhëtarë pasi gjuha, ëndrra dhe qëllimi ynë është një”, u shpreh Rama.

Rama theksoi se kufiri mes Shqipërisë dhe Kosovës është shumë i qartë dhe i patjetërsueshëm.

Më tej kryeministri shqiptar theksoi se qëllimi është që këto mbledhje të përbashkëta të zgjaten përtej mandateve të dy qeverive dhe se një rëndësi e posaçme do t’u kushtohet shqiptarëve që jetojnë përtej kufijve zyrtarë të dy vendeve, duke shprehur vendosmërinë për të mbështetur shqiptarët e Luginës së Preshevës.

“Rëndësi e posaçme do t’i jepet të drejtave të shqiptarëve përtej kufijve tanë zyrtare. Kjo mbledhje përfshin një gjest të mirëpritur, në mbështetje të shqiptarëve të Preshevës. Kjo përpjekje tregon mbështetjen e dy qeverive shqiptare për pakicat shqiptare jashtë kufijve tanë”, tha Rama.

Qeveria niset me autobus drejt Prizrenit

Kryeministri Edi Rama dhe gjithë kabineti qeveritar u nisën drejt Prizrenit ku në orën 11 të paradites së shtunë mbahet mbledhja e përbashkët mes dy qeverive.

Për udhëtimin e gjithë kabinetit qeveritar ishte zgjedhur një autobus. Vetë kryeministri Rama nuk lëshoi asnjë koment para nisjes. Një gjë të tillë e bëri zv.kryeministri Niko Peleshi.

“Sot hapet një kapitull i ri në marrëdhëniet me Kosovën. Një sërë marrëveshjes të rëndësishme në fushën tregtare dhe ekonomike do të firmosen. Kjo do të pasohet nga bashkëpunimet të tjera me partnerët tanë strategjikë, por kjo jo rastësisht nis me Kosovën, një mbledhje e dy qeverive të dy popujve që i përkasin të të njëjtit komb”, tha para nisjes zv.kryeministri Peleshi.

INTERVISTE EKSKLUZIVE  E ELIDA BUCPAPAJ ME  REVISTEN “ILIRIA” NE KROACI/

Elida BUÇPAPAJ: jemi të vonuar si komb – respektoj të vërtetën pa marrë parasysh se nuk pëlqehet nga politika – unë i qëndroj besnike opinionit publik/

-  Intervistoi: SHENIDA BILALLI/

Kur e kam parë për herë të parë fotografinë e gazetares Elida Bucpapaj në një revistë shqiptare me tituj të guximshëm më tërhoqi vëmendjen si person, jo vetëm si femër atraktive dhe e bukur, por si një opinioniste me një qëndrim antikonformist në publicistikën shqiptare. Një figurë dominuese e zërit femëror intelektual dhe krijues.
Elida Buçpapaj është kolumunistja e njohur e shkëlqyer, një grua shumë e guximshme, krijuese e mirëfilltë. Analiste e ngjarjeve që na ndjekin, duke ezauruar me sukses të gjitha zhanret e gazetarisë, që nga kronika, reportazhi dhe analizat. Në prag të rrëzimit të diktaturës, ishte gruaja e parë korrespondente nga Tirana që informonte për Radion“Zëri i Amerikës”. Njëkohësisht është poetja, publicistja dhe përkthyesja nga katër gjuhë të huaja. Por ishte edhe e bija e vetme e Vehbi Skënderit, poetit dhe publicistit të persekutuar nga regjimi. Dhe ky fakt ia ndryshoi tërësisht jetën.
Elida Buçpapaj është diplomuar në universitetin e Tiranës për Gjuhë–Letërsi. Shkrimet e para filloi t’i botojë në shtypin e postdiktaturës, në gazetat Atdheu, Kosova, Rilindja Demokratike dhe Tribuna Demokratike.
Pas të gjitha analizave dhe hulumtimit të jetës të Elida Buçpapajt, konkludova se është një person jashtëzakonisht i fortë, por në brendinë e asaj force fshihet një femër, princeshë e butë, shumë e ndjeshme dhe e qytetëruar, të cilën e lënduan emotivisht si shumë fëmijë në Shqipëri gjatë  ish sistemit komunist. I dënuan të jatin, Elidën nuk e lanë të shkollohej duke ia bërë jetën shumë të rëndë për ta jetuar. Vehbi Skënderin, të jatin e saj, poetin, gazetarin dhe intelektualin e shquar e përfshinë në një grup anti-parti bashkë me Akademikë të shquar si Prof.Selman Riza, Prof.Zija Shkodra, sepse bashkë me ta kritikonte institucionet e superstrukturës komuniste.
Elida ishte me fat, sepse arriti që t’i përballonte të gjitha këto vështirësi duke mbetur një zonjë, nënë krenare, grua besnike dhe gazetare e njohur në Shqipëri dhe jashtë kufijve të saj.Ështe autore librash poetikë dhe publicistikë, po ashtu ka përkthyer e botuar në shtypin e ditës majat e poezisë botërore. Me një aktivitet të plotë, për mbi dy dekada në shtypin shqiptar, si korrespondente, redaktore, editore,kolumniste – tek Zëri i Amerikës, tek Rilindja Demokratike, Zëri i Rinisë, Republika, Revista RTSH, ajo është shumë aktive si gazetare në Diasporë, me një kontribut dhjetë vjeçar tek Bota Sot dhe si bashkëpunëtore e rregullt me gazetën më të vjetër në Amerikë, Dielli. Sot me bashkëshortin e saj, publicistin dhe shkrimtarin e mirënjohur Skënder Buçpapaj, janë editorë të portalit Voice of Albania – Zëri i Shqiptarëve www.voal-online.ch.
ILIRIA:Këto ditë doli nga shtypi libri “TRAUMAT E TRANZICIONIT”, i dyti që botoni këtë vit pas TIRANISË SË TRANZICIONIT…
Elida Buçpapaj:Libri TRAUMAT E TRANZICIONIT, siç e thatë edhe ju, është i dyti me publicistikë që unë botoj këtë vit pas librit të parë që titullohet TIRANIA E TRANZICIONIT. Në të dy përmbledh artikuj, komente, analiza, esse dhe blogje, të dy viteve të fundit. Redaktori i librit të parë është Akademik Mark Krasniqi, ndërsa parathëniet janë shkruar nga Jusuf Buxhovi dhe Dr.Përparim Kabo. Parathënia e librit të dytë është shkruar nga publicisti i shquar shqiptaro-amerikan Frank Shkreli, ish-drejtor i Zërit të Amerikës dhe divizionit të Euroazisë po në këtë radio në Washington D.C., ndërsa redaktor është Skënder Buçpapaj. Të dy librat janë botuar nga ONUFRI, shtëpia botuese që ka ekskluzivitetin e librave të Ismail Kadaresë.
ILIRIA: Temat qendrore të këtyre dy librave cilat janë?
Elida Buçpapaj: Të dy librat kanë si temë qendrore vonesën si komb, shkaqet dhe pasojat e kësaj vonese. Librat kanë një theks kritik ndaj klasës politike në të gjitha trojet shqiptare, e cila ka nxjerrë nga qendra e vëmendjes prioritetet kombëtare, që  lidhen me integrimet e shqiptarëve në BE dhe NATO, si dhe me plagët dhe dramat sociale që vijnë prej këtij tranzicioni torturues. Në ato që shkruaj, përpiqem të jem e sinqertë dhe t’i referohem së vërtetës, sado e hidhur qoftë ajo. Pa marrë parasysh se e vërteta nuk pëlqehet zakonisht nga politikat zyrtare, unë i qëndroj besnike opinionit publik dhe përpiqem të bëhem zëdhënëse dhe orientuese e tij, pasi që politika kërkon ta ushqejë popullin me iluzione, por populli ka nevojë për bukë, punë dhe mirëqenie sociale.
ILIRIA: Çfarë jehone prisni prej botimit të tyre?
Elida Buçpapaj: Çdo autor pret që libri i tij të lexohet nga publiku dhe të marrë frytet e meritueshme të punës, të marrë kritika, vërejtje, vlerësime. Por për botën shqiptare kjo është e pamundur, sepse shteti nuk tregon interesin sa duhet për kulturën. Po ashtu mungon vullneti i biznesit për të rimëkëmbur vlerat, pasi kapitalizmi në Shqipëri e trojet shqiptare është  shumë  i ngatërruar me politikën. Mungon kultura vlerësuese e veprave letrare, nga krijues  e kritikës shkencore që e orienton lexuesin. Në këto kushte unë pres shumë pak ose aspak. Ndërkohë si autore ndihem mirë pasi si redaktorët e librave ashtu edhe parathëniet që shoqërojnë ato janë shkruar nga emra me shumë reputacion në botën e letrave dhe publicistikës shqiptare. Pastaj unë kam aleat publikun shqiptar, i cili ka mbi njëzet vjet që më lexon. Gazetaria e përditshme ose e nxjerr në dritë gazetarin ose e fundos, pasi duhet ta thuash në mënyrën më të mirë të mundshme atë që kërkon koha. Nëse nuk ia arrin duhet të ndryshosh profesion, sepse publiku kërkon të ketë si përfaqësues të tij zëdhënësin e tij më të mirë.
ILIRIA: Prezantoni pakëz jetën tuaj nga çfarë familje rridhni dhe si jetuat gjatë komunizmit në Shqipëri ?
Elida Buçpapaj: Rrjedh nga një familje intelektuale. Gjyshi im nga babai, Demir Skënderi ishte imam, i shkolluar në Stamboll me kulturë shumë të gjerë, tolerant dhe antikomunist. Gjyshi nga nëna, Gani Shyti, emigroi që fëmijë në SHBA, ku u punësua tek FORDI dhe u edukua me kulturën amerikane. U kthye në Shqipëri vetëm për t’u martuar me gjyshen time, të bijën e Abdulla Starovës, nga familjet më të pasura të Pogradecit, por rrethanat e detyruan të mbetej në Shqipëri. Mund të jetë shqiptari i parë që ka sjellë në Shqipëri veturën Ford. Ai hapi një nga benzinatat e para në rrugën me Greqinë. Kjo ndodhi në fillim të shekullit të kaluar. Nga nëna ime duhet të trashëgoj prona, por në Shqipëri kthimi i pronave tek pronarët legjitimë akoma është proces i pa zgjidhur, duke rrezikuar kështu sistemin e brishtë, sepse nuk ka kapitalizëm pa pronë private. Në kohen e fundit ka vetëm pronarë të rinj. Kështu që vazhdojnë të mbeten të cenuara të drejtat e pronarëve të dikurshëm.
Iliria: Te kthehemi tek jeta  nga fëmijëria ?
Elida Buçpapaj: Kur mbyll sytë dhe kujtoj fëmijërinë, më ngjan si një përrallë. Më kujtohet kur im atë punonte si gazetar në revistën Ylli, unë isha në kopsht dhe ai i thoshte mamasë time të m’i krihte flokët “alla Jacki Kennedy”. Më kujtohet, kur sëmuresha  dhe im atë më pyeste se çfarë dëshire kisha që të ma plotësonte. Unë i lutesha të më tregonte përralla. Ai më merrte në prehër dhe i krijonte përrallat aty për aty. Veç për mua. Shpesh herë unë ndërhyja që personazhët e këqij, të mos e pësonin si e meritonin. Në jetën tonë dukej gjithçka perfekte, deri kur regjimi iu vërsul atit tim dhe familjes tonë të re, të përbërë nga tre veta. Një burrë, e një grua, fare të rinj dhe një fëmijë.
Iliria: Me siguri jeta juaj ndryshoi?
Elida Buçpapaj: Po ndryshoi për 180 gradë. Në këtë kohë njoha frikën, frikën se mos im atë nuk kthehej më në shtëpi, sepse regjimi e hoqi nga puna, ia mohoi të drejtën e botimit. Pastaj regjimi e syrgjynosi për riedukim në kantieret e klasës punëtore duke bërë gjithçka për ta depersonalizuar si njeri. Im atë mbijetoi. Mbijetuam edhe ne. Por është një mbijetesë me plagë në shpirt, me zemër të copëtuar, duke kaluar nëpër trauma. Sepse vuajtja më e madhe vinte pasi shoqëria shqiptare ishte katandisur në një përbindësh dhe mezi priste që diktatura të dënonte armikun e radhës. Merrni me mend zemrat e dridhura të fëmijëve. Ky ishte krim i diktaturës dhe shoqërisë.
ILIRIA: A mos ajo„Biografia e keqe“ ishte mallkim për atë pjesë të jetës tuaj?
Elida Buçpapaj: Pikërisht ashtu, dhe jo vetëm për mua. Por janë mijra e mijra familje që kanë përjetuar një dramë të madhe shoqërore, sepse regjimi i degdiste nëpër fshatra të humbura, në kampe përqendrimi, ku jetohej ne kushte të pamundura, vetëm për të mbajtur frymën gjallë.
ILIRIA: Vdekja Enver Hoxhes dhe rrëzimi i Murit të Berlinit solli një erë të re në jetën tuaj apo jo?
Elida Buçpapaj: Po, është e vërtetë. Përmes përpjekjeve të pafundme të tim ati arrita të vazhdoj Universitetin e Tiranës, fakultetin e Filologjisë dhe të filloj punë në Institutin e Kulturës Popullore pranë shkencëtarëve të mirënjohur si Qemal Haxhihasani, Jorgo Panajoti, Andromaqi Gjergji, Spiro Shkurti, Mark Tirta, Afërdita Onuzi, Yllka Selimi etj.. Por diktatura nuk bënte asnjë lëshim. Unë mbeta e ekskomunikuar nga regjimi komunist, ashtu si dhjetëra mijra të rinj shqiptarë, deri në përmbysjen e regjimit.
ILIRIA: Në atë kohë filluat lidhjen me bashkëshortin Skënderin Buçpapaj. Me siguri keni investuar shumë në këtë martesë të suksesshme?
Elida Buçpapaj: Po, pikërisht në atë kohë u lidha me Skënderin, një intelektual brilant, selfmademan dhe një njeri i ndershëm. Dashuria jonë ishte jashtë klishesë së lidhjeve që krijoheshin asaj kohe. Ishte një thyerje tabush. Një dashuri që mbështetej në ndjenjën e pastër dhe në një lidhje të fortë shpirtërore si krijues, që na lidhte talenti dhe interesat e përbashkëta për letërsinë.
Natyrisht që kemi investuar shumë të dy në mënyrë reciproke për këtë lidhje, sepse kështu u ndërtuan themelet e shëndosha për familjen tonë, dy djemtë që i kemi, që janë  gjithçka si për mua, ashtu edhe për Skënderin.
ILIRIA: Po letërsia, poezia, krijimi?
Elida Buçpapaj: Letërsia, poezia, krijimi, profesioni filloi për mua pas rrëzimit të diktaturës. Sepse përpara gjithçka ishte e pamundur. Ishte po aq e pamundur, sa edhe takimi i shqiptarëve të Kosovës me shqiptarët e Shqipërisë, paçka se ishim pjesë e të njëjtit komb dhe aq pranë me njëri-tjetrin. Me rrëzimin e diktaturës, unë nisa të rifitoj kohën e humbur. U aktivizova në shtypin shqiptar. Botova libra. Por gjithçka e arrita me ngulmim dhe profesionalizëm të lartë, pasi në Shqipëri demokracia është shumë fraxhile, dhe këtu vazhdojnë e funksionojnë ende ingranazhet e së shkuarës.
ILIRIA: Në kohën e lëvizjes demokratike në 1991-1992, ju niset të raportoni për “Zërin e Amerikës”, ndërsa bashkëshorti juaj ishte drejtor i përgjithshëm i RTSH?
Elida Buçpapaj: Pikërisht. E kujtoj atë kohë sikur të jetë sot. Tirana i përjetonte netët në një blackout të plotë, jeta bëhej nën dritat e venitura të qirinjve, ku heshtjen e thyenin rafalët e kallashëve. Djali jonë i madh, Prizreni, që asaj kohe sapo kishte filluar të ecte, kishte frikë nga errësira. Skënderi ishte një nga emrat më të spikatur të publicistikës shqiptare, me një zë të qartë kritik kundër regjimit. Ai luajti një rol shumë pozitiv në drejtimin e RTSH, i cili deri atëherë kishte qenë institucioni më i kontrolluar nga diktatura.
ILIRIA:  Në atë kohë edhe ju keni  kontribuar, duke raportuar për Zërin e Amerikës
Elida Buçpapaj: Asaj kohe Zëri i Amerikës transmetonte me valë të shkurtra, por kjo nuk i lodhte aspak shqiptarët që të qëndronin pranë radiove për të marrë sinjale shprese e për t’u trimëruar. Pas fitores së PD-së, më emëruan zëdhënëse të kryeministrit Alekandër Meksi, por unë preferova të vazhdoj punën time si gazetare thjeshtë. Dhe mendoj se kam bërë mirë, sepse kështu arrita që të krijoj personalitetin tim sa më larg zyrave të shtetit .
ILIRIA: Në vitit 1996 bashkëshorti juaj,Skender Bucpapaj nisi punën në Zvicër si diplomat, por shpejt ndodhën ngjarjet e 1997, ku në Shqipëri shpërtheu luftë civile. Çfarë ndodhi me ju, kërkuat azil politik?
Elida Buçpapaj: Po, Skënderi filloi punë si diplomat në Ambasadën e Republikës të Shqipërisë në Bernë, ku unë punoja aty si sekretare teknike. Aty na gjetën ngjarjet aq dramatike të 1997, që ishin një tragjedi e madhe për vendin, sepse shteti i ri demokratik  u shkatërrua si të ishte prej rëre dhe shqiptarët u vunë përballë rrezikut të një lufte vëllavrasëse. Ajo kohë mjerisht sot vazhdon të mbetet tabu. Nuk analizohet që shoqëria të përballet me të vërtetën, me qëllim që të mos përsëritet kurrë më.
ILIRIA: Ne  eksodusin e njohur  të asaj kohe, sa shqiptarë u larguan nga shteti amë.
Elida Buçpapaj: Eksodusi biblik i shqiptarëve nga shteti amë ka nisur prej 1991 e deri sot vendin e kanë lënë rreth 3 milionë shqiptarë. Ne morëm azil politik në Zvicër dhe në të njëjtën kohë filluam kontributin tonë dhjetë vjeçar tek Bota Sot, ku bashkëshorti  im Skënderi ishte kryeredaktor dhe unë redaktore-kolumniste. Letërsia, poezia, krijimi, profesioni filloi për mua pas rrëzimit të diktaturës. Startuam të punonim në gazetën Bota Sot kur Milosheviçi dërgoi makinerinë e tij agresore kundër familjes së Adem Jasharit dhe na larguan nga gazeta, dy muaj përpara se Kosova të fitonte pavarësinë.
ILIRIA: Ndërkohë sot, së bashku me kolegun dhe bashkëshortin tuaj Skënder Buçpapaj, jeni editorë të Zërit të Shqiptarëve, portal online.
Elida Buçpapaj: Po vazhdojmë, kontributin tonë në gazetarinë online, e cila është shumë konkurruese – ku raportimi i fakteve, apo analizave bëhet përmes internetit, një mënyrë shumë e shpejtë dhe shumë sfiduese, sepse arrin të lexohet në të njëjtën kohë në çdo cep të globit. Në shoqëritë e dala nga regjime diktatoriale dhe me një tranzicion shumë të vështirë si ky i shqiptarëve, gazetaria online është mënyra e vetme për të shprehur të vërtetën, kur ke parasysh se politika dhe oligarkët e rinj bëjnë gjithçka për të mbajtur nën kontroll shtypin. Përmes gazetës tonë ne raportojmë lajmin, duke e respektuar të vërtetën, dhe në të njëjtën kohë përmes shkrimeve tona dhe të bashkëpunëtorëve mbajmë një qëndrim kritik ndaj asaj që ndodh në trevat shqiptare,  duke patur një vizion properëndimor dhe proshqiptar.
ILIRIA: Dhe në fund, e dashura Elida, na tregoni për rolin e femrës shqiptare në atë sistem dhe sot në demokraci. Cilat janë përparësitë?
Elida Buçpapaj:  Femra shqiptare në diktaturë nuk gëzonte asnjë lloj lirie. Gjithçka vendosej prej regjimit. Shkollimi, punësimi, jeta. Kur ishe mirë me biografi, regjimi kujdesej deri për martesat. Një mjerim i pafund shpirtëror, një jetë pa asnjë lloj perspektive, ku Vëllai i Madh – regjimi diktatorial – kishte gjithçka nën kontroll.
Prandaj kam një vlerësim të pakufishëm për Ismail Kadarenë, sepse me veprën e tij ishte përjashtim dhe na edukoi në subkoshiencë për të mbetur të pavarur, të paktën shpirtërisht të mos ishim skllevër të botës tepër te vrazhde që na rrethonte.
Natyrisht koha që jetojmë është koha kur femra shqiptare mund të pohojë vlerat e saj, me gjithë barrierat. Më duket vulgare kur personaliteti i femrës të reduktohet apo varet nga hiret e saj, por përsëri liria ka krijuar shanse që të aftat të arsimohen dhe të luftojnë për të fituar të drejtat e tyre. Duke triumfuar mbi vështirësitë, sepse ende botëkuptimi i shqiptarëve ka mbetur ballkanik, shpresoj tek roli i femrës shqiptare për të ndikuar në shërimin e plagëve të këtij tranzicioni të vuajtshëm si dhe në ndërtimin e një shoqërie të denjë për të rritur fëmijët. Sepse femra, duke qenë nënë, është shumë më e përgjegjshme.
Në fund të kësaj interviste, përfitoj nga rasti për t’ju falenderuar ju Shenida Bilalli, që jeni një nga emrat më të shquar të diasporës shqiptare në Kroaci. Dhe unë ndihem krenare që ju kam kolege.

OPINION NGA ARTUR VREKAJ/

Mbledhja e dy qeverive Shqiptare më 11 Janar 2014 duhet parë si një mesazh i fortë kombëtar sot për sot për bashkimin ekonomik dhe kulturor të Shqipërisë dhe Kosovës si dhe kujdesin për Shqiptarët e Malit të Zi, Preshevës dhe Maqedonisë.

Zërave se dy qeveritë Shqiptare u këputën në mes me 100 mijë Euro për maternitetin e Preshevës unë u përgjigjem se nuk duhet parë nga sasia e lekëve apo nga fotografia e bukur, por nga mesazhi i bashkimit për paqe e harmoni  në rajon që i dërgon Shqipëria dhe Kosova  në Bruksel dhe Uashington si dhe në qeveritë fqinje, në territorin e të cilave kanë trojet dhe banojnë Shqiptarët.

U lodhëm duke parë çfarë bën faktori ndërkombëtar me ne, me politikën Shqiptare të ditës, që ka edhe gabime, sepse ne Shqiptarët e Ballkanit jemi shoqëri në zhvillim e përbashkim. Nuk bëhemi kollaj bashkë. Tani sikur mori udhë. Kështu qoftë!

100 vjet më parë faktori ndërkombëtar na ndau në copa-copa. 100 vjet më parë, Greku i Parë na masakroi në Çamëri dhe në Shqipërinë e Jugut  me tmerre çnjerëzore që vetëm Shqiptarët e Kosovës mund ti kenë ende të freskëta nga ç’bëri dhe Serbia në fund shekullin që shkoi aq sa edhe Jezus Krishti nuk i ka kaluar këto tortura nën kryq e me kryq.

Po çfarë po ndodh me Ramën dhe Thaçin?

Nuk kanë rrugë tjetër. Ose të plaken si kombëtarë, ose të plaken si poltikanë të dështuar të rradhës.

Ata nuk besoj se do derdhin miliona dollarë në Amerikë për agjensitë lobiste private për të rregulluar biografitë e tyre në vijim. Ata kanë një fat të madh se Amerika na do si popull dhe si komb dhe nuk kanë shumë nevojë të harxhohen me kohë e para në Uashington.

Po faktori ndërkombëtar çfarë kërkon nga Shqiptarët e Ballkanit? Paqe, harmoni ndër vete në radhë të parë, ndër Shqiptarët! Boll u faktorizuam poltikisht, aq sa kemi dhe parti politike në Amerikë.

Boll e kemi Diasporën të ndarë nga bindjet dhe nga shoqatllëku duke krijuar secili një bajrak më vete.

Po përse jemi faktorizuar politikisht deh atdhetarisht ne Shqiptarët në Ballkan dhe Diasporë? Sepse kemi patur qeveri makute që kanë patur në praktikë qeverisje vetëm korrupsionin! Por edhe kanë bërë pazare në dëm të Shqipërisë dhe Kosovës. Nuk do fakte kjo gjë.

Vetëm Nano bëri burg për shpërdorim detyre. Po të tjerëve nuk u është futur gjëmbi në këmbë edhe pse i kemi parë të tundin flamurin e duarve të pastra si kryeministra , ministra apo kryetarë vendorë.

Boll është luftuar edhe Diaspora nga Shqipëria për 50 vjet rresht!

Por, sikur po kthjellet edhe mendësia në Diasporë, sepse nisma e bashkimit të Shqiptarëve më 1912-ën u bë realitet dhe parapriu Shpalljen e Pavarësisë së Amerikës. Dhe boll po mburremi me këtë pa bërë ndonjë projekt përbashkimi në Amerikë.

Nuk qe vetëm VATRA, por edhe Kristo Dako dhe Kostë Çekrezi me Shqipërinë e lirë që kundërshtuan copëtimin e Shqipërisë deri në vitin 1942 kur me të vërtetë ishte akoma në axhendën Greke sa u ligjërua edhe me ligj lufte. Dhe ka patur një rivalitet të fortë përgjatë zhvillimeve të luftës së Dytë Botërore këtu në Worcester,Massachusetts kur vepronte si dega e Vatrës dhe shoqata Shqipëria e Lirë në luftë frontale me shoqatën e Vorio-Epiriotëve Grekë që donin të mbanin gjallë fantazmën e Vorio-Epirit.

Dhe pastaj vjen radha e DioGuardit që më shumë e mbështeti biznesi i Shqiptarëve të Kosovës në Amerikë për Lirinë dhe Pavarësinë e Kosovës.

Po sot? Në Amerikë flenë gjumë. Një pjesë e madhe sidomos në New York apo Michigan akoma i bien daulles se në Shqipëri kanë fituar ish-komunistët. E paraprinë me një thirrje të VATRA para 23 Qershorit se duheshin votuar forcat demokratike?! Por ne në Amerikë nuk duhet kurrsesi të bëhemi viktimë e politikës së ditës. Jo! Feja jonë është Shqiptaria.

Dhe nuk mund të fshihemi më pas emrit të Nolit dhe Konicës.

Ka ndryshuar rrjedha e nismës përbashkuese pas 102 vjetësh shtet në Shqipëri.Pra, në fakt nismën e bashkimit kombëtar sot e ka në dorë Tirana si shteti amë jo se në pushtet është Rama. Këtë bindje kam patur edhe më parë kur i drejtohesha Zotit Alfred Moisiu apo zotit Rama të kemi një ministri Diaspore në Tiranë. Po kujt ti thuash tjetër?

Po Shqiptarët e Amerikës? Heshtin kur bie fjala për një Kuvend të Shqiptarëve të Amerikës. Sepse u duket sikur do humbasin pronat në shoqata. Ja këta jemi. Të dobët për tu bashkuar. Të na rrojnë fotot që bëjnë xhiron e botës se dalim bukur edhe me gotë në dorë.

Lëre pastaj kur dalim me kongresmanin Engel që propozon për Nobelin e Paqes edhe kur Serbia nuk e njeh genocidin në Kosovë!

Tani do presim orën kur qeveritë e Tiranës dhe Prishtinës të na thonë mbledhja tjetër do jetë me Shqiptarët e Amerikës. Po mbledhje me strategji kombëtare ama, jo darkë lobiste me klientelë.

Sepse ne në Amerikë nuk jemi të zotë ta bëjmë. E kemi provuar më 2006-ën dhe nuk u bë, e kemi në program me disa veprimtarë në vijimësi, por në New York heshtin. Edhe pse ka disa reagime atje në New York po të duan bëjnë çudira po nuk kanë vizion për ti bashkuar Shqiptarët e Amerikës!Por sot për sot as që nuk duan!

Ndaj Bashkimi i Shqiptarëve të Amerikës pritet nga Tirana dhe Prishtina!Deri sa ta kuptojmë se mesazhi i mbledhjes së Prizrenit si të vërtetë! Sepse ka vënd edhe për Diasporën në Prizren!

Shkruan: Skender Blakaj/

Andon Zako Çajupi, në vjershën Punërat e Perëndisë, botuar me 1902 në përmbledhjen Baba-Tomori, me pezmin e të pushtuarit e të të shtypurit, e pyet Perëndinë-“Kur bëre derr’ dhe arinë/ ç’ deshe që bëre Turqinë”? Në fillim të shekullit XIX, kur Turqia po binte plotësisht, ishte Mustafa Qemal Ataturku (19.05.1881-10.11.1938), shqiptar i vogël e turk i madh, ai që e ngriti dhe e nisi udhës së qytetërimit. Disa të dhëna për këtë personalitet të shquar e të çuditshëm, i mora nga libri Ujku i murrmë i amerikanit H. C. Armstrong. Me përkthim të atypëratyshëm e kishte lexuar edhe vet Ataturku dhe kishte bërë vërejtje - Ka bërë gabim të madh qeveria që s’e ka lejuar librin e Armstrongut në Turqi. I shkreti, ka lanë mangut, nuk ka thënë shumë për qejfet e dehjet e mia. Jo tjetër. Kurse Armstrong shkruan se Mustafa Qemali kishte lindur në Selanik, nga i ati Ali Rizai, i cili kur ishte djalë i vogël kish ardhur nga malet e Shqipërisë aty dhe kishte gjetur punë në portin e Selanikut dhe nga e ama Zybideja.., babai i së cilës kishte ardhur nga malet e jugut të Shqipërisë… Edhe kur jetonte në Stamboll, ku fshehej edhe Mustafa Qemali nga sulltanistët, e ëma-e moshuar dhe krejt e verbuar, kishte dëshirë t’u fliste të burgosurëve grekë, të cilët i jepnin lajme nga fshati i saj në Shqipërinë jugore, ku kishte lindur. Kjo ishte koha e vërsuljeve të egra greke, por edhe momenti kur turqit e marrin veten dhe e mbrojnë, jo perandorinë, por atë që e quanin Turqi. Ky ishte koncepti i Mustafa Qemalit. Ai u rrit në një pjesë të Selanikut, me shumicë turqish e hebrenjësh. Kishte bërë shkolla ushtarake dhe ishte ngritur shpejt në profesion. Hove-hove çonte jetë tmerrësisht të shthurur, i dehur nga alkooli e nga gratë. Kishte pak miq. Në çaste të shpeshta të dëshpërimit, ia hapte zemrën vetëm së ëmës, që ishte grua shumë dinamike. U largohej e i largoheshin pothuaj të gjithë me mosbesim. Shumë autorë thonë se edhe për nga pamja ai ishte turk krejt jo i zakonshëm. Grindej edhe me ata që i lidhte njëfarë ideali. Ata ishin pak, madje tre prej tyre ishin shqiptarë që po përpiqeshin ta mbanin Turqinë në këmbë-Njaziu nga Resnja, Enveri nga Manastiri dhe vete Mustafa Qemali nga Selaniku. Njaziu, shqiptari i egër, si një Garibald i panënshtruar e nisi revolucionin xhonturk në Resnje e në Manastir. Nga malet në Maqedoni, Njaziu shkoi në Shqipëri dhe atje u vra. Enveri, me veprimet praktike, edhe me dredhitë ushtarake e politike, shumë gjatë e la në hije Mustafa Qemalin. Dhe grindeshin e urreheshin shumë. M. Qemali donte o të ishte i pari o s’ do të bënte asgjë. I pamëshirshëm, i përkushtuar, i pandalshëm drejt cakut, i fuqishëm në rrëmujat ushtarake, M. Qemali del e shkëlqen në skenën politike. I urrente të huajt që kishin vërshuar ta copëtojnë e ta dirigjojnë Turqinë. Në Ankara ishte pushteti provizor në fuqi. Në Stamboll ishte Sulltani, Kalifi me Vezirin e Madh dhe me ministrat, por ajo ishte një qeveri vetëm për emër…Idetë e tij ishin që bashkë me armiqtë e huaj duhet të largoheshin edhe Sulltanati, Kalifati dhe të gjitha vjetërsirat e Perandorisë Otomane, gjithë ai shkëlqim i rremë dhe ai budallallëk primitiv i trashëguar nga e kaluara. Ai do të shpallte Republikën dhe pastaj ai do të ishte sundues absolut. E mbas kësaj do ta reformonte Turqinë në çdo detaj. Herë butë e më shumë egër, por i realizoi. Qysh kur bashkohej e i shtrinte degët e Shoqatës “Vatani” ishin betuar se do ta mposhtnin tiraninë e sulltanit e ta zëvendësonin me një parlament popullor, dhe se do ta shpëtonin popullin nga hoxhallarët dhe gratë nga shamia e haremi. Mustafa Qemali vetë ishte kundër hoxhallarëve. Nuk e duronte sistemin ligjor të bazuar në Kuran, sipas tij ai zbatonte ligje irracionale. Në luftë ishte i durueshëm, frymëzues dhe nxiste krenarinë e rënë: Ju, thërriste ai, ju jeni turq! A do të zvarriteshit para këtyre grekëve që deri dje nuk ishin veçse vartësit  dhe skllevërit tuaj? Këtë unë nuk mund ta besoj. Bashkohuni, përgatituni dhe fitorja është me ne. Grekët sistematikisht digjnin dhe shkatërronin çfarë t’u dilte përpara. Mirëpo, Ai fitonte dhe ishte “Gazi” (hero) për gjithë turqit. Bëri parti, i fitoi zgjedhjet, në parlament, në Ankara, fitoi kreun e vendit. Duhej të bënte reformat dhe i qëronte pamëshirshëm hesapet me kundërshtarët. Ai do ta shkulte fenë nga shteti. Edhe hoxhallarët fanatikë do t’i detyronte të punonin si gjithë të tjerët. Ai e kish përzënë Hoxhën më të lartë nga zyra dhe e kish gjuajtur me Kuran. I kish detyruar gratë të zbuloheshin. Gruaja e tij, Latifa, e shkolluar në Evropë, ecte nëpër rrugë e veshur si burrë. M.Qemali e donte Turqinë një vend të civilizuar, por e kuptoi se duhej t’i trajtonte turqit si mësuesi nxënësit e tij. Kur nuk bënte punë mësimi, e përdorte forcën. Ai i ishte vënë punës për të ndryshuar të gjithë mentalitetin e popullit, idetë e tyre të vjetra, zakonet, veshjet, sjelljet, doket, mënyrat e të folurit, të gjitha detajet e vogla të jetës së tyre, të cilat i lidhnin ata me të kaluarën dhe me formimin e tyre oriental. Vendosi që fesi duhej të zhdukej, si shenjë dalluese e otomanëve dhe e myslimanëve. Fesi është shenjë injorance, thoshte ai. Parlamenti miratoi ligjin për fesin. Rezistenca pushoi shpejtë. Nga rreziku i burgut dhe i trekëmbëshit çdo turk doli të blejë e te vejë kapele çfarëdo që ishte, madje edhe me pupla e me fjongo. Zbatoi kodin civil zviceran me të cilin e ndryshoi statusin e familjes dhe të drejtën mbi pronësinë, ndaloi poligaminë dhe haremin dhe rregulloi në mënyrë radikale pozitën e grave, të cilat fituan të drejtën e votës dhe u ngritën në profesione të larta. Zbatoi alfabetin latin dhe vetë me dërrasë të zezë vajti edhe katundeve t’ua shpjegojë lehtësinë e përdorimit. As të burgosurit nuk mund të liroheshin po të mos e mësonin alfabetin latin. Urdhëroi pastrimin e gjuhës, të këngëve… donte të jetonte si në perëndim. Ferma ishte gëzimi i jetës së tij. Kish blerë makineritë e fundit, demat dhe derrkucët më të shtrenjtë dhe atje kalëronte shpesh. I pëlqente të luaj rolin e fermerit zotëri. Nxiti zhvillimin e bujqësisë, industrisë, ekonomisë. Thonë se Turqia e sotme është vepër e Qemal Ataturkut. Ai është njeriu që respektohet më së shumti në Turqi. Edhe makinat në të gjithë Turqinë u bien burive dhe ndalojnë, e njerëzit madje dalin e qëndrojnë në heshtje pikërisht në çastet kur ka ndaluar zemra e tij dekada më parë. Edhe Çajupi dhe njerëzit tanë të ndritur e urrenin Turqinë, pikërisht atë që e urrente dhe që e reformoi Mustafa Qemal Ataturku. Megjithatë, a nuk na duhen edhe neve prijës e ligje që na i nxjerrin nga shpirti e nga shallvaret veset tona të këqija?!

SHKRUAN: Ilia S. KARANXHA/ Firenze/

Se çfarë përfaqëson Firencia për kulturën dhe artin italian në veçanti dhe  atë evropian në përgjithësi  është  sot një fakt i mirënjohur në mbarë botën e civilizuar. Provë e gjallë në këtë drejtim  nuk janë vetëm bibliotekat e panumurta të ngritura e të mirëmbajtura prej shekjush nga vetë  fiorentinit,  por edhe ngritja dhe funksionimi krahas tyre të një sërë bibliotekash e institucionesh kërkimore shkencore të huaja me karakter umanistik nga shtete apo universitete që mbahen sot ndër më të zhvilluarat në botë. Si të thuash në djepin e kulturës evropiane këto shtete apo institucione ballafaqojnë dhe zhvillojnë kulturrën e tyre shkencore umanistike.

Mes këtyre institucioneve e bibliotekave jo-fiorentine mund  të  kujtojmë këtu  Institutin  Universitar Evropian  të ngritur qysh nga viti  1976;  Instititutin gjerman mbi historinë e artit (Kunsthistorisches Institut)  të themeluar  më 1897;  bibliotekën  Berenson në Villa Tati-Firence të  bashkuar  qysh më  1961 si  pjesë e  Universitetit të  Harvardit(ShBA); bibliotekën Bill Kent pranë  Monash University Prato Centre që ruan një fond të pasur librash mbi historinë e artit që vijnë nga  Warburg Institute i Londrës;   British Institute i Firences i  themeluar  më 1917 nga një grup studiuesish që jep  një kontribut të shquar në promovimin e kulturës angleze për italianët dhe asaj italiane për anglezët;  bibliotekën e  Instituti Universitar Ollandez mbi kulturën e artin e Vëndeve të Ulta; shoqatat Itali-Rusi e Itali-Hungari me bibliotekat e tyre përkatëse e kështu me radhë edhe shumë  bibliotka të tjera të huja më të vogla.

Ja pra në këtë arqipelag të panumurt  bibliotekash fiorentine e jo-fiorentine  Shqipëria, shqiptarët apo gjuha shqipe a  kanë  ndonjë vend në atdheun e Dantes, Petrarkës, Bokaçios apo Koluçio Salutatit?

Në një vizitë turistike që bëra  shumë vite më parë në shtëpinë muze të Dantes gjeta  të ekspozuar  në vitrinat e tij edhe variantin shqip të “Komedisë hyjnore” të  shqipëruar nga Pashko Gjeçi. Ajo ishte vendosur aty mes përkthimeve më të mira që i ishin  bërë në harkun e shumë shekujve kësaj vepre me famë botërore.  Ky fakt do të më sillte  ndërmënd  portretet më të hershëm të Pirros së Epirit, Mikele Tarkanjotës apo Skëndebeut që ruheshin prej shekujsh  në Uffizi për të cilat jemi mësuar t’i konsiderojmë si  origjinale.  Do më bënte të kujtoja simfoninë  “Skënderbeu” të  Vivaldit(1678-1741 që u lojt në pranverën e vitit 1718  me  një sukses aq të madh, me rastin e  inagurimin të  teatrit në rrugën Pergola të Firence, sa vuri në zili edhe sienezët që të organizonin edha ata çfaqen e kësaj sinfonie  me qëllim që të mos ndjeheshin më poshtë se fiorentinët.  Do më kujtonte afreskon e madhe të Bernardo  Poccetit(1548-1612) në Salla Bona -Palazzo Pitti ku pasqyrohet pushtimi i Prevezës në Shqipëri nga fiorentinët  më 3 maj 1605. Do më kujtonte skluptorin e shquar fiorentin Romano Romanelli(1882-1968) jo vetëm për monumentin e tij të bukur të Skënderbeut të ngritur në Romë me gjykimin e miratimin e njëzëshëm të intelektualve  të shquar fiorentinë por edhe për të gjitha monedhat  shqiptare me një cilësi të lartë që ai derdhi  gjatë periudhës së  Zogut. Do të më kujtonte vitet shumë intensive që rilindësja  jonë më e shquar Dora D’Istria kaloi këtu në Firence deri në momentet e fundit të jetës së saj.  Do më kujtonte arqitektin e shquar po ashtu  fiorentin Gherardo Bosio (1903-1941) prej të cilit trashëgojmë edhe sot e kësaj dite planimetrinë e të gjitha godinave të ngritura në qëndrën e Tiranës nga ministritë deri tek univesiteti. Apo krijimin e të parës hartë me kufijtë politikë të Shqipësisë në Institutin Gjeografik Ushtarak të Firences fill mbas konferencës së Londrës(1913). Pa folur këtu për arkivin e këtij institucioni që ruan me mijara harta topografike, rilevime gjeodezike apo foto aerostatike të kryera mbi teritorin Shqiptar apo atë ballkanik të cilat vazhdojnë të ruajnë një rëndësi të veçantë për Shqipërinë.

Nuk do të ishte pa interes të kujtonim po  këtu se si fiorentinët,  për të  nderuar e përjetësuar në një fiksion kinematografik politikanin, shkrimtarn, mecenatin e umanistin më të famshëm të rilindjs italiane e fiorentine Lorenzo de  Medici(1449-1492) të ashtuqojturin  “il Magnifico”,  zgjodhën aty nga vitet 1930 më të madhin e shqiptarve aktorin me famë botërore  Aleksandër Moisiun.

Ja pra mjaft  pikënisje ugurmirë krenarie. Thjesht  një arsye më shumë  që të nxit  për të gjyrmuar se çfarë lidhje të tjera  mund të ketë pasur mes Shqipërisë dhe Firences? Çfarë pasurish albanollogjike fshihen në biblotekat e muzeumet e  këtij qyteti ?  Dy pyetje që integrohen tek njëra tjetra ndërthuren me njëra tjetrën e kompletojnë njra tjetrën tek shikojmë të projektohet  qysh nga kohët më të lashta  të etruskëve e deri në ditët tona një histori fiornetine e Shqipërisë e paralel me të një pasuri e pamasë albanollogjike e shpërndarë dhe ruajtuar me kujdes në qindra biblioteka e muzeume të Firences që prej shekujsh nderojnë këtë qytet në të gjithë botën.

Kështu edhe pse Shqipëria  në kryeqëndrën  e Toskanës (“e toskëve” do të bërtiste  dikush i dalldisur pas trasformimeve etimollogjike) nuk ka një institut apo bibliotekë albanollogjike që në portën e saj të mbante një pllakatë me një  mbishkrim të tillë, aq të dëshëruar  për të gjithë shqiptarët, ajo prapë se prapë ekziston. Eksizton në përmasa e temtika të  larmishme të tilla sa që mund të ballafaqohet denjësisht me institucionet e bibliotekat albanollogjike  më të mira të Shqipërisë  e të botës  në pikpamje numerike e cilësore  të fondit librar e arkivistik.

Një histori fiorentine të Shqipërisë mund ta nisim  me antikitein. Me debatin se kush janë etruskët dhe gjuha etruske. Pra dikush pretendon se e ka zgjidhur misterin etrusk, dikush deshifron gjuhën etruske dhe e quan atë një gjuhë të gjallë (lingua viva) duke gjetur paralelizma me gjuhën moderne shqipe e të tjerët  që i mohojnë këto cfilitje.

Por këtë  histori  fiorentine  të shqiptarve e  Shqipërisë mund ta shikojmë edhe kur Petrarka në vitet 1341-1343 përfundonte variantin e parë të veprës së tij mbi Burrat e Shquar (De viris illustribus) ku mes të tjerve do trajtoheshin edhe Pirroia i Epirit dhe Aleksandri i Maqedonisë.  Dy kode dorëshkrim që ruhen sot në Bib. Laurenziana të Firences përmbledhin këtë vepër të Petrarkës e cila do t’i shërbente pak më vonë edhe  princit Francesco nga Carrara (?-1388) të bënte zbuklurimin e pallatit të tij në Padova pikërisht me këta burra të shquar.   Në vazhdën e Petrarkës dot të shkonte edhe autori i  famshëm i  Decamoroni-t  fiorentini  Giovanni Boccaccio kur shkrojti veprën tjetër të tij  Fataliteti i burrave të shquar (De casibus virorum illustrium-1356-1360). Këtu zunë vënd mes të tjerve  Alessandri I, (Mollosi) Mberti i Epirit,  Olimbia dhe Pirroia i Epirtit vepër e cila pati një përhapje të gjërë në Evropë dhe shumë kode dorëshkrim  të saj u zbukuruan me miniatura nga më të bukurat të  kësaj gjinie.

Me Pirron dhe Aleksandrin e Madh  do të merej edhe  umanisti fiorentin Lino Coluccio Salutati (1331-1406)  i cili në veprën e vet  De origine civitatis Florentiae et eiusdem famosis civibus (Mbi  origjinën e qytetit të Firences e qytetarët e saj të famshëm) do t’i shikonte ata si strategë të mëdhenj që u mundën apo që u tejkaluan nga fuqia e Romës. Në Firence, njëlloj si në Padova,  një sallë (Aula Minore) në Palazzo Vecchio,  qysh në atë kohë pallati  komunal i Firences,  do të zbukurohej me figurat e këtyre personave të shquar.

Në fillim të shekullit që sapo kaluam studiuesi me origjinë rumune Nicola Jorga lexovi në bibliotekën Medicea-Laurnziana  në një kod  dorëshkrim të kopjuar nga Ëngjëllorët e Drishtit një shprehje në gjuhën shqipe që sipas të gjitha ngjasave duhej t’i takonte kohës të Skënderbeut dhe për më saktë vitit 1462. Publikimi i kësaj gjetje më 1915  u cilësua prej të gjithëve me rëndësi të veçantë linguistike e historike. Fakti  ngjalli një euforizëm të jashtëzakonshëm jo vetëm mes atdhetarve shqiptarë por në mbarë botën akademike bile për shumë vite me radhë.  Një bibliografi e pamasë u prodhua rreth  asaj që duhej të shënonte pikënisjen e gjuhës shqipe e që shumë shpejt hyri të bënte pjesë në të gjitha tekstet shkollore me emëtimin “formula e pagëzimit.” (Shih: I. Karanxha: Barleti apo Beçikemi? Një pështjllin në shkencën shqiptare.  Tiranë 2010, ff. 236.241 )Shumë linguistë të shquar u ngatëruan për shkakun e vetëm se ajo u trajtua në mënyrë të veçantë,  e shkëpur nga konteksti ku kishte zënë vend dhe pa  asnjë vlerësimin kritik të dokumetave të ndryshme që ishin kopjuar aty. Nga ana tjetër në atë kohë  nuk njihej sa duhej as veprimtaria falsifikuese e familjes  Ëngjëlli që cfilitej  të nxirte  në pah para shqiptarve një lavdi të paqënë. Sidoqoftë sot entusiazmi mbi këtë tekst shqip,  që i përket  në realitet mezit të shekullit XVI,  duket se është shteruar dhe fakti që kodi Ashb1167 i Laurencianës nuk u bashkua me veprën e Buzukt me rasrin e 100-vjtorit të pavarsisë në Bibliotkën Kombëtare të Tiranës  tregon se studiuesit e sotëm shqiptarë janë më të kujdesshëm.  Megjithëtë ka rëndësi të kujtojmë këtu se debati për primatin në kulturën shqiptare, edhe pse në një formë jo shumë ortodokse, kishte filluar qysh në hapet e para të saj në fillim të shek.XVI

Kështu paralel me zanafillat e një historie fiorentine të Shqipërisë e shqiptarve zhvillohet edhe ajo bibliografike që siç e pohuam më sipër ka përmasa të jashtëzakonëshme e të krahasueshme me një Institut albanollogjik.

Për të hedhur  sa më shumë dritë mbi këtë  pasuri  albanollogjike  fiorentine të çmuar  për gati 8 vjet me rradhë  gjyrmuam  të gjitha bibliotekat e Firences e  rezulatat e kësaj pune  nismëtare  kanë zënë vend në një vepër me karakter bibliografik dhe biografik  nën titullin  “Albanollogjia në bibliotekat e Firences” e cila  përmbledh më shumë se 20.000 referenca bibliografike. Në një farë mënyre edhe një lloj biblioteke  virtuale e shkencës albanollogjike në qytetin e Firences.

Firenze  19.VIII.2013

Urim, në  94-vjetorin e lindjes te Prof. dr. Shaban DEMIRAJ  “Mësues i Popullit” dhe me dy “Çmime Republike”/

Nga: Prof. Murat Gecaj/

1.-Megjithëse kanë kaluar disa vjet, si tani më kujtohet një festë e bukur e mbresëlënëse, që u organizua në mjediset e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, kur prof.dr. Shaban Demiraj kishte 80-vjetorin e lindjes. Ishte pikërisht ai institucion i lartë i vendit tonë, të cilin ai e kishte drejtuar për disa kohë, me vullnet e pasion profesional. Nga blloku i shënimeve, po shkëpus këto radhë, që i kam mbajtur atë ditë:

“Në Akademinë e Shkencave të Republikës së Shqipërisë, në një mjedis të ngrohtë miqësh e kolegësh, u organizua ceremonia e dhënies së titullit të lartë, “Mjeshtër i Madh i Punës”, Akademikut prof.dr. Shaban Demiraj, “Mësues i Popullit”, në 80-vjetorin e lindjes së tij. Merrnin pjesë anëtarë të kësaj Akademie, punonjës të institucioneve qendrore shkencore dhe atyre të larta arsimore, kolegë e bashkëpunëtorë të afërt të tij”.  Po aty, më tej, shënoja se foli prof.dr. Ylli Popa, ish-kryetar i Akademisë së Shkencave. Ai theksoi punën shumëvjeçare, të gjërë dhe të frytshme të Akademikut Demiraj, këtij personaliteti të shquar të shkencës, arsimit e kulturës shqiptare. Nënvizoi veprimtarinë e madhe kumtuese e botuese të tij, brenda e jashtë vendit, sidomos në fushën e albanologjisë. Gjithashtu, u ndal në ndihmesën e dhënë nga prof. Demiraj në përgatitjen dhe edukimin e disa brezave të mësuesve të gjuhës e letërsisë shqipe, si dhe cilësitë e tij: thjeshtësinë e ndershmërinë, korrektësinë, përkushtimin në punë etj.

Pas dorëzimit të titilli të lartë, prof. Demiraj shprehu falënderimet për vlerësimin e madh, që i bëhej dhe premtoi se do ta vazhdonte më tej punën e tij, shkencore dhe arsimore. Gjithashtu, gjatë koktejit, të organizuar me këtë rast, u sollën kujtime intime e u bënë vlerësime të larta për jetën dhe veprimtarinë arsimore e shkencore të Prof. Shaban Demirajt. Kështu, folën kolegët e bashkëpunëtorët e tij: Bedri Dedja, Ethem Lika, Hamit Beqja, Tish Daija, Floresha Dado, Gjovalin Shkurtaj, Emil Lafe e Seit Mansaku.

Dhe ja, vitet rodhën si pa u kuptuar dhe Prof. Demiraj sot feston 90-vjetorin e lindjes. Ashtu si qindra kolegë e ish-studentë të tij, ndjej kënaqësi që më jepet rasti  të shkruaj përsëri për jetën dhe veprën e tij të nderuar dhe të çmuar nga të gjithë, në Shqipëri, në Kosovë dhe kudo në trojet tona amtare, në diasporë e më gjerë. Me këtë rast, atij i urojmë nga zemra: shëndet të mirë, jetë të gjatë dhe të lumtur!

2.-Lindi në Vlorë, më 11 janar 1920. Pas çlirimit të vendit, punoi ca kohë në Agjencinë Telegrafike Shqiptare. Në vazhdim të studimeve të tij, në vitin 1948 përfundoi Institutin e Lartë Pedagogjik 2-vjeçar të Tiranës dhe atë 4-vjeçar, në vitin 1954. Si nxënës i gjuhëtarëve të shquar, Kostaq Cipos e Aleksandër Xhuvanit dhe më pas i Eqrem Çabejt, duke parë aftësitë e tij, që nga kjo kohë u emërua pedagog në ish-Institutin e Lartë Pedagogjik, ndërsa më 1957 në Fakultetin Histori-Filologji të Universitetit të sapokrijuar në Tiranë.  Dëshmi e qartë e përgatitjes së tij shkencore e pedagogjike ishte titulli “Profesor”, të cilin e meritoi më 1972.

Pas krijimit të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, më 1989 prof. Sh.Demiraj u zgjodh ndër anëtarët e parë të saj. Gjatë viteve 1962-1989, ka shërbyer përgjegjës i katedrës së gjuhës shqipe. Më 1977, iu dha titulli i lartë “Mësues i Popullit”. U nderua me “Çmimin e Republikës” të klasit II, më 1979 dhe me “Çmimin e Republikës” të klasit I, më 1989. Në vitet e para, pas krijimit të Universitetit të Tiranës, lëndët albanologjike për ne studentët e Fakultetit Histori-Filologji ishin më të vështira dhe kërkonin më tepër vëmendje, djersë e përkushtim. Ndër këto lëndë ishte dhe morfologjia e shqipes. Leksionet e kësaj lënde na i jepte pedagogu Sh.Demiraj. Kishim dëgjuar se ai kishte nisur një shkollë fetare, por ishte larguar andej për t’u dhënë më pas studimeve të gjuhës dhe letërsisë shqipe. Në mendjen e ne të rinjve ai ishte pedagog shumë strikt, kërkues dhe rigoroz, çka na bënte të mos e nënvleftësonim aspak lëndën e tij. Përkundrazi, shkonim rregullisht në leksione e seminare dhe përgatiteshim seriozisht për kërkesat e tij.

Me gjithë këtë “rreptësi” të prof. Shabanit, ndjenim se ishte dhe mjaft dashmirës ndaj nesh. Këtë gjë e provuam dhe kur disave na u dhanë temat e diplomës. Ai u tregua i gatshëm të na ndihmonte dhe të na udhëzonte, për çka ne ishim të interesuar. Kjo përkujdesje e tij u duk edhe në kohën e mbrojtjes së diplomave, por dhe gjatë jetës.

Prof.dr. Shaban Demiraj u shfaq kurdoherë para kolegëve e studentëve:  punëtor i palodhur, me vullnet  të paepur dhe mjaft prodhimtar. Ai njihet autor i shumë veprave shkencore, sidomos në fushën e gjuhësisë. Provën e parë e dha me tekstin e gjuhës shqipe për shkollat e mesme pedagogjike (1953). Ndër këto, përmendim edhe: “Morfologjia e gjuhës së sotme shqipe”(1961) dhe e ribotuar në Prishtinë (1971), “Çështje të sistemit emëror të gjuhës shqipe”(1972), “Sistemi i lakimit në gjuhën shqipe”(1975), “Morfologjia historike e gjuhës shqipe”(I e II, 1973 e 1976) dhe ribotuar në Prishtinë (1980), “Gramatika historike e gjuhës shqipe”(1986) e ribotuar në Prishtinë (1988), “Gjuha shqipe dhe historia e saj”(1988) dhe ribotuar në Prishtinë (1989). Studime të tij me interes të veçantë janë ato për filologjinë e arbëreshëve.  Një libër të posaçëm (më 1990) i ka kushtuar jetës dhe veprës së dijetarit tonë të madh e kolegut shumëvjeçar të tij, prof.dr. Eqrem Çabej-Akademik. Ndërsa më 1994 botoi në Shkup (shqip e maqedonisht) veprën “Gjuhësi ballkanike” dhe më 1996 “Fonologjia historike e gjuhës shqipe”.

Me interes mjaft të  madh është libri i shkruar nga prof.Demiraj kushtuar çështjes së prejardhjes së shqiptarëve, duke e vështruar këtë aspekt kryesisht në dritën e dëshmive të gjuhës shqipe. Rreth kësaj çështjeje madhore, ai botoi librin e spikatur me titull: “Prejardhja e shqiptarëve, nën dritën e dëshmive të Gjuhës Shqipe” (Tiranë, 1999). Disa nga veprat e mësipërme janë botuar në vende të ndryshme të Evropës.

Ai ka marrë pjesë dhe ka referuar në disa Kongrese e Konferenca, kombëtare e ndërkombëtare, për gjuhën e kulturën shqiptare dhe ka botuar artikuj të shumtë shkencorë, në revista të vendit e të huaja. Në “Kongresin e Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe” (Tiranë, 1972), lexoi kumtesën: “Çështjet gramatikore në Rregullat e drejtshkrimit të shqipes”. Po kështu, ka mbajtur ligjërata pasuniversitare ose kumtesa, në Prishtinë, Shkup, Beograd, Sofje, Kluzh, Kopenhagë, Insburk, Vjenë, Romë, Paris, Këln etj.

Veçanërisht, është e dukshme ndihmesa e prof. Demirajt për pastrimin dhe pasurimin e gjuhës letrare shqipe. Për këtë gjë dëshmon edhe përfshirja aktive e tij në organizimin dhe zhvillimin e Kongresit të Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe, por dhe përpjekjet e tij të mëpastajme. Ja çfarë thoshte ai kohë më parë, në një bisedë të tij, që mbetet aktuale edhe sot:

“Të gjithë duhet të përpiqemi që ta përsosim vazhdimisht shqipen tonë letrare, e cila i ka përmbushur gjithnjë dhe më mirë kërkesat e një shoqërie me zhvillim të pandërprerë. Të gjithë duhet të përpiqemi ta zhvillojmë e ta pasurojmë atë dhe, njëkohësisht, ta ruajmë nga ndikimet e gjuhëve të tjera dhe sidomos nga vërshimi i fjalëve të huaja të panevojshme, dukuri kjo, që kohët e fundit ka marrë përmasa shqetësuese. Dhe, me këtë rast, një punë të madhe mund dhe duhet të bëjnë sidomos arsimtarët, shkrimtarët dhe gazetarët, të cilët ndikojnë drejtpërsëdrejti mbi brezin e ri dhe mbi masat e gjëra të lexuesve”.

3.-Gjatë jetës, pas mbarimit të studimeve të larta, jam takuar shumë herë me prof. Shaban Demirajn. Këto kanë qenë në tubime të ndryshme shkencore, kombëtare e ndërkombëtare. Por dhe me rastet, kur kam biseduar me të, në detyrën e gazetarit. Edhe kur ai u bë Kryetar i Akademisë së Shkencave, në vitet e Demokracisë, gjithnjë vazhdoi të ishte i thjeshtë, dashamirës dhe i gatshëm për ato, që i kërkonin përfaqësuesit e shtypit. Megjithëse i moshuar e i pamundur nga gjendja shendetësorë, ai ka marrë pjesë e ka folur edhe në veprimtari të ndyshme të Shoqatës sonë të Arsimtarëve të Shqipërisë.

Janë me qindra e mijëra ish-studentët e bashkëpunëtorët e rinj të Prof. Shaban Demirajt, anë e mbanë Shqipërisë. Ai kurdoherë është treguar i pakursyer me këshillat e tij në leksione, udhëheqje diplomash e disertacionesh, me recenza etj. E gjithnjë u ka edukuar atyre dashurinë e vullnetin për punë, studim e krijimtari shkencore. Ja se si u drejtohej dhe si e shprehte besimin ndaj tyre, në një rast, që mbetet përherë me vlera të pamohueshme:

“Mesazhi im për intelektualët tanë të rinj është që të punojnë me përkushtim, secili në fushën e tij, për të ndihmuar në zhvillimin dhe përparimin e gjithanshëm të vendit tonë. Shqipëria ka një potencial intelektual të pasur, i cili duhet nxitur që t’i shfrytëzojë sa më shumë aftësitë e tij për të mirën e vendit tonë. Por, për këtë qëllim, intelektualët tanë të rinj edhe duhen ndihmuar me të gjitha mënyrat që të mos detyrohen të braktisin Atdheun dhe të shkapërderdhin energjitë e tyre në dhe të huaj”.

…Ja, i tillë është, me pak radhë, portreti i këtij atdhetari, ish-pedagogu të sa e sa breza studentësh, studiuesit të pasionuar të shqipes dhe intelektualit të shquar, prof.dr. Shaban Demiraj-Akademik. Me figurën e tij shumëplanëshe, ai i bën nder  arsimit e kulturës mbarëkombëtare dhe shkencës shqiptare, tërë vendit e popullit tonë.

Tiranë, 11 janar 2014

PAÇ KUJT IA LENË PUSHKËN!…/

Shkruan: Ramiz LUSHAJ/

Tungjatjeta, Sali Shar Ibra i vllaznisë Haxhaj të Hotit të Vendit, burrë me traditë, shpirt e kostum kombëtar, po sa hije simbolike po të ka pushka histori ndritur në duart e tua të gishtit e të lapsit.Nuk e di saktësisht se ku ke dalë në këtë foto: në shtetin ma demokratik të botës–në Amerikë, në “Hotin e Dytë” të mërgimit apo në shtetin tejet shovinist e pafundësisht kundërshqiptar në Malin e Zi, në Hotin e Vendit skej liqenit të Plavës, në të bekuaren vendlindje tande. Veçse dije: Jam ka ta njoh pushkën, o burrë i maleve të Hotit. Qebesa, kjo është pushka e trojeve të Shar Ibrës së Hotit. Pushkë e urtisë dhe e trimnisë. Ndër breza pushkë e krismave të ndershme e të jehonshme në emën të Zotit e të Hotit.

Më gëzo ajo pushkë e pafjetur, me fishekë në gojë, teksa e mban në prehnin tand o Sali Shari, teksa mbahet në shekuj në prehnin e kullës së Shar Ibrës, teksa jeton e ndriçon në prehnin e Hotit. Jetë e mote kanë këndue nanat në djepe e pleqnue burrat në kuvende: Paç kujt ia lenë Pushkën! Nuk është çështja me u përcjell si stafetë apo dorëzue me ceremonial, po me kanë pushkë me histori e me ra në dorë trimash, me i pasë amanetet e eposet e veta. O Sali Shari Ibra, ju jeni “Shtëpi Pushke”, siç janë në breza shtëpijat e Hotit të Vendit, (sipas rendit alfabetik) edhe të Haxhajve, Hysenajve, Mehjave, Mujajve, Sinanajve. Trimi i Hotit dhe i Historisë Shqiptare, Shari Ibra, që e ka vra vet i tretë një nga kundërshqiptarët ma të mëdhenj, prefektin  e Plavë-Gucisë me rrethina, të pabesin e të pashpirtin Stanisha Turkoviq, ta la pushkën ty. Baba ia la pushkën djalit. Kit’ pushkë nderi e mori edhe Cen Haxhaj, djali yt, që si luftëtar i lirisë shqiptare veshi uniformën e UÇK e me Batalionin “Atlantiku” shkoi nga Amerika në Kosovë, bashkë me Sadri Xhemë Mehaj të Hotit, derisa trimat e Shqiptarisë e të NATO-s hynë triumfalisht në Prishtinë, në kryeqytetin e shtetit të ri euro-atlantik të Kosovës. Prapë baba ia përcjell pushkën djalit. Kjo simbolikë e pushkës është realitet  jetik e bohemik i Hotëve të Vendit e të mërgimit, ashtu sikurse i krejt Shqiptarisë.

“PUSHKA E MENDELEJEVIT”

Kurrgja mos më thuej o Sali Shari i Hotit se u morëm vesh pa folë ndërveti. Bana me të dvet: çka i duhet pushka mësuesit të kimisë?! – dhe kur fjala më doli prej shpirtit e ndala në grykë të fytit. Kah me i dhanë udhë, bre burrë i Malësisë? E ma dhe vetë përgjigjen: Me atë pushkë të ndershme në prehën. Me ato dy duar që kapin lapsin dhe po e shtrengojnë fort edhe pushkën. Me atë kostum kombëtar na jep simbolikën e kombit. Shqiptarisht: me mendje ditunie si mësues kimie, me pushkë trimnie Hoti, me veshje malësore kombëtare.

Edhe Ibër Hoti ia vnoi djalit të vet emnin Shar, me kuptimin “dituri”, po nuk lanë luftnat me sllavët ardhacakë e pushtues, nuk lanë Stanisha Turkoviqët, për me i ndjek shkollat e ditunisë e me u ba mësues i kimisë. Edhe ju, o Sali Shari i Hotit u batë mësues kimie po nuk të lanë sllavët e tipit Gjukanoviç, ky “diktator modern” e kundërshqiptar bio-politik, për me u dhanë mësim fëmijëve të Hotit të Vendit e të krahinës etno-historike e komunare të Plavë-Gucisë.

O Sali Shari, e di se nuk jep mësime kimie, po veç kisha me thanë: shpjegoju brezave të rinj të Hotit të Vendit e të Plavë-Gucië për Tabelen e Mendelejevit. Shpjegoju atyne siç e din ti. Shqiptarisht. Në vend të elementëve kimik të Gjithësisë, në ato kuadrate të kësaj Tabele, vendosi simbolet e Hotit të Vendit: Vendose martirin e Luftës së Nokshiqit, Murat Osmanin e Mahmudëve të Hotit që u farue krejt në luftna me mashkuj të trollit të vet. Vendose Alush Smajlin me gjashtë vllaznit e vet në Luftën e Nokshiqit që i piedestalon edhe Fishta i Madh në monumentin e tij e të kohës” Lahuta e Malësisë”. Vendose mendjendriturin kombëtar, Ukshin Hotin e pavarr e plot lavdi, Vendosi …..deri tek dëshmori ma i fundit i Hotit të Vendit, i vllaznisë Sinanaj,  Avni Bali Zeka i cili u vra në Qafë të Morinës në luftë për çlirimin e Kosovës nga sllavët e Millosheviçit.

Na duhet Tabela e Mendelejevit me simbolet e Hotit të Vendit, me simbolet e Nokshiqit, Arzhanicës, Pepaj; me simbolet e Vuthajve, Martinajve, me simbolet e Gucisë, Plavës…

Ashtu sikurse kimia nuk ban pa Tabelen e Mendelejevit, njisoj edhe Shqiptaria nuk ban pa Tabelën e Simboleve të Saj Shqiptare, aq ma shumë në Hotin e Vendit e në Plavë-Guci që me sllavët e Beogradit e të Çetinës po përjetojnë shekullin e dytë ma të zi në historinë e jetën e vet. Dituria dhe Pushka na kanë mbajt gjallë mbi dhe, pa u hsue si komb. Prandaj edhe mue, ajo pushkë e jotja o Sali Shari, mësuesi i kimisë, m’u duk si “Pushka e Mendelejevit”, në kuptimin e caktuar, si një nga Pushkët në Tabelën e Simboleve Shqiptare të Hotit të Vendit skej liqenit të Plavës e Hotit të Rrafshit skej liqenit të Shkodres.

PA E DITË SE KUSH ËSHTË SHAR IBRA I HOTIT NUK MUND TA DIJMË KUSH ËSHTË STANISHA TURKOVIQI I MALIT TË ZI

Diçka po duhet me i thanë kohës e brezave: Pa e mësue mirë se kush është Shar Ibra i Hotit të Vendit e kena disi të vështirë me e ditë se kush është Stanisha Turkoviqi i Malit të Zi.

Në koft se flasim për kundërshqiptarë bio-politik, të atillë që nuk ua duan shqiptarëve etnikë as kockat në truallin e vet shqiptar, këta janë edhe Turkoviqët në Plavë-Guci.  Një i pari i tyne, Stanisha Turkoviq, në kohën e pas Luftërave Ballkanike, në kohën e pushtimit e aneksimit ushtarak të përgjakshëm me masakra genocidiale si Masakra e Previsë, u emnue prefekt me pushtët në Plavë, Guci, Murinë, Andrijevica. Përzgjedhja e tij kishte dy arsye madhore: ishte kriminel ndaj shqiptarëve dhe mik i krajl Nikollës së Malit të Zi.

Një herë, përgjatë luftërave të malësorëve shqiptarë për Pavarësi nga otomanët e sllavët, kah vitet 1910-1911, kryengritësit shqiptarë deshtën me i djegë tri shtëpijat e Turkoviqëve e me ua vra mashkujt kundërshqiptarë, po iu ranë në besë derës së Curranëve, me të cilët kishin një farë lidhje të afërt. Shpeshherë ka ndodh kësisoj. Po Turkoviqët nuk kthyen mendje, nuk ndrruan rrugë. Ka dy shekuj që i luftojnë shqiptarët më të gjitha forcat e mjetet, duke i vrarë, burgosë, internue, marrë tokat, etj.  Plavë-Guciasit i mbajnë mend barbaritë e Llukës së Turkoviqëve edhe pas Luftës së Dytë Botërore. Edhe Turkoviqët e fundshekullit XX, që kanë pozita politike-ekonomike-ushtarake deri në piramidën e shtetit të Malit të Zi, nuk ndryshojnë aspak nga të parët e vet. Përkundrazi: kanë marrë pjesë në luftra kundër shqiptarëve të Kosovës, kundër boshnjakëve në Bosnje-Hercegovinë, etj.  As Millo Gjukanoviçi, kryeministri me shtatë mandate qeverisëse, sikurse edhe Krajl Nikolla, është mik i fortlidhun me Turkoviqët, saqë më rastisi një herë në një elektoriadë ta shoh me eskortën e tij për drekim edhe kundrashqiptarë tek Turkoviqët, në breg të liqenit të Plavës.

Stanisha Turkoviq nuk po i ndahej Hotit të Vendit, pasi donte me e nënshtrue nën pushtetin e tij, nën Malin e Zi. Iu ka qëllue forcave të tij me u kthye edhe tek Shkambi i Koromanit. S’kanë mujt me hy në Hotin e Vendit. Zyrtari i lartë Stanisha Turkoviqi me forcat të shtetit të tij, përndryshe: shteti i Stanisha Turkoviqit, e rrethoi Hotin e Vendit e, kësaj kohe, e vranë Cen Ibrën në Osonja, tek Ura e Bekës, teksa ishte tue kullotë bagëtitë e kullës së vet. Nuk ishte vrasje aksidentale, po e qëllimtë: Stanisha Turkoviq donte të vriste një hotjanë, po nuk e dinte çka e gjente ma mbrapa.

Shar Ibra i Haxhajve të Hotit të Vendit po don me marrë hak. Edhe për krimet e tij të përgjakshme në Plavë-Guci, edhe për vrasjen e të vllait, Cen Ibrës. U ba vetë i tretë: me Nasin e Sejdit të Hysenajve të Hotit dhe me Mujë Alinë e Mustafaliajve (banor të atyshëm, nipa bije të Hotit), dolën në bjeshkën e Treskavaçit. Kjo bjeshkë në afri gjeografike kapej me Hot. Në kit’ bjeshkë kishte dalë edhe Stanisha Turkoviq, me do roje mbas vetit. Për me e garantue vrasjen e Stanishën e lanë me gjuejt të tre: në mos e vraftë i pari, ta vrasin i dyti e, në mos i dyti, atëherë i treti. Krisma e pushkës së Sharit sinjalizoi breshërinë e kryqzueme të plumbave mbi trupin e antishqiptarit Turkoviq, i cili gjeti vdekjen e merituar. (Ma gjanësisht kam me fol në një libër për Plavë-Gucinë e Hotin e Vendit).

Luftëtari i trojeve të veta, i kombit të vet, i lirisë shqiptare, Shari Ibra me dy bashkëluftëtarët e tij ikën përkohësisht, po u kapën hjeksisht dhe u prangosen në burgjet sllave. Shari me 20 vjet, ndërsa Nasi e Muja nga 17 vjet burg, të cilët, këta dy të fundit, ia mbrrinë me dalë nga burgu e me u rikthye në vendin e vet etnik, në Hotin e Vendit. Shari jo. Ai kur i bani vitet e burgut në Kotorr të Malit të Zi po kthehej në kambë për në shtëpinë e vet, ndali në një kafe në Andrejavicë. Aty ish kanë një Turkoviq tjetër, kapiten i klasit të parë Veshi Turkoviqin me mustaqe vesh më vesh, i cili rrinte me kapuç të bardhë. E çoi dorën drejt tij dhe e dveti rrmisht:

-A je ti Shari Ibra?

-Po, unë jam.

-Ku je ka shko?

-E kam krye burgun e po shkoj në shpinë teme.

-Tek shtëpia jote ti kurrë nuk shkon ma!

Pas kësaj fjale me dorë në allti i thirri policët, të cilët e lidhën kambë e duar dhe çuan prapë në Kotorr. Nuk e la me e pi asnjë gotë ujë. Asnjë kafe. Kështu ta bajnë shkijet, malazezët e serbët.

Atje në burgun e Kotorrit  vdiq (apo e vdiqën) Shari Ibra dhe kurrkund vorri s’ju ka gjetë.

O Sali Shari i Hotit të Vendit, ajo kuti duhani dhe ajo xhaketë (setër) Shari Ibres së Hotit të Vendit, të vetmet relike të tij nga koha e burgut, ruajini në kullat tuaja në Hotin e Vendit apo në Nju Jork të Amerikës. I duhen historisë, e cila ka me folë më shumë e ma mirë për Shari Ibrën e historisë, për Shari Ibren e Hotit të Vendit.

Ç’KA E KIE GJITHË KËTË DRITË, O SALI SHARI I HOTIT TË VENDIT?!

A je ka e shihni çka a ka ba Sali Shari i Hotit të Vendit: E ka kap një degë Pranverë. Bash në vendlindje, në krahinën e Plavë-Gucisë. E ka kap atë pemë në lulim, një nga degët e shumta e të bukura të saj. Sa shumë e don ky burrë Pranverën e Hotit të Vendit e të Plavë-Gucisë nën Malin e Zi.

Një nga djemtë e fismë të Mehajve të Hotit të Vendit, Imer Sinan Mehaj, djalosh i virtytshëm dhe energjik, shqiptaro-amerikan i dhanun pas vendlindjes së tij – Plavë-Gucisë, më krijoi mundësinë e mirë t’i kem nkëto dy foto të Sali Shari Ibrës të Haxhajve, të cilat më frymëzuan për këtë esse, për të cilat edhe e falenderoj publikisht.

Edhe vetë Sali Shari i Hotit të Vendit, në këtë foton e dytë, ka dalë i qeshur. I qesh shpirti. I qeshin sytë. Sa shumë dritë ka ky burrë në fytyrën e tij. Thonë se i ka kalue 70 vite, e ka mujt me e mbajt një fytyrë kaq të qeshur, me kaq të dritë. Më kuptoni: Është drita e Sali Sharit dhe jo vetëm e tij. Mos harroni: Është dhe drita e Shari Ibrës, e jetës së tij me trimni e sakrifica për kombin e vet. Më besoni: Është edhe drita e djalit të tij, Cen Sali Shari (Cen Hoti) luftëtar i lirisë e pavarësisë së Kosovës, tashti qytetar i nderuar në Shtetet e Bekuara të Amerikës, një shqiptaro-amerikan i denjë, një hotjan dinjitar. Më mirëkuptoni: Është edhe drita e trojeve të Shar Ibrës, drita e Hotit të Vendit, drita e Plavë-Gucisë, drita e Shqiptarisë.

Sot dhimbja e ka emnin e Sali Shari Ibrës të vllaznisë Haxhaj në Hotin e Vendit mbi liqenin e Plavës. Ai iku, ndrroi jetë, në këtë ditë dimri me Pranverë në shpirt, në sy, në duar… Ai e donte Pranverën – përndryshe: jetën e tij të brezave Pranverë, se e donte Hotin e Vendit Pranverë, se e donte Plavë-Gucinë Pranverë.

Opinion nga ZYBA HYSEN HYSA/

Takohen dy qeveri shqiptare në Prizren, në Tempullin e Patriotizmit Shqiptar, në atë tempull që u firmos lufta dhe përpjekja e shqiptarëve për liri dhe pavarësi, më 10 qershor 1878, pra plot 135 vjet më parë me qëllim formimin e një shteti autonom shqiptar dhe menjëherë më vjen në mend 10 qershori i vitit të kaluar (2013), ku e ftuar nga Lidhja e Shkrimtarëve të Kosovës, pata fatin të marr pjesë në ceremoninë përkujtimore të këtij përvjetori…

Emocionet janë të ligjshme, se të jesh shqiptar dhe të prekësh atë vend të shenjtë, nuk ka se si të mos pësosh tronditje të thellë shpirtërore e për një çast qëndron për të kulluar ndjesitë që vorbullojnë në hapësirën e shpirtit pa gjetur prehje, saqë nuk arrin të kuptosh, se çfarë ndjen saktësisht e kjo është tronditëse vëllezër e motra, se kur lexon dhe shikon fotot e disa prej anëtarëve të Komitetit Qendror për Mbrojtjen e të drejtave të Kombësisë Shqiptare dhe pjesëmarrës të Kuvendit të Madh si: Pashko Vasa, Jani Vreto, Mehmet pashë Dërralla, Ymer Prizreni, Zija Prishtina, Sami Frashëri, Ali bej Gucia, Iliaz pashë Dibra, Hasan pashë Tetova, Ymer Prizreni, Avdulla pashë Dreni, Ahmet Koronica, Shaban bej Prizreni, Zija bej Prishtina, Jashar bej Shkupi, Shaban bej Peja, Filip Doda, Sulejman Vokshi, Shuaip Spahiu, Abdul Frashëri, Mustafa Nuri Vlora… që edhe nga fotoja duken sikur gjallojnë e gëlojnë trishtim, një trishtim që të bën të rrish “gatitu” para tyre e të ndjehesh fort krenar e në të njëjtën kohë fajtorë… e të duket vetja sikur je dhe s’je, se ndjen një peshë mbi peshë, kur mendon këta burra e plot burra e gra shqiptare që kanë bërë heroizma për këto troje kaq shumë, deri në flijim të jetës së tyre, saqë po ta shtrydhësh çdo plis të kësaj toke, kullon gjak.

Kështu u ndjeva atë ditë qershori, kur u shkëputa nga turma dhe u drejtova nga hyrja e shtëpisë – muze të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, ku priteshin të vinin personalitete kosovare, por një polic më ndalon duke më urdhëruar të kthehem pas, se do vinin politikanët. Bëra sikur u ktheva dhe në një moment, kur polici doli, unë u futa brenda fill e vetme. Më besoni dhe më besoni, mezi i ngjita shkallët nga emocionet. Kalova para çdo fotoje, si të kisha pranë rreshtuar varret e familjes Jashari që më 17 shkurt 2008 bëra homazhe tek varret e tyre duke puthur dheun që ishte akoma i njomë dhe e njoma më shumë me lot.

Sa vitet shkojnë, ne u hapim varret, sa vitet shkojnë, ne kemi shtuar varre, sa vite shkojnë, kemi humbur nga një copë vatan… Nuk do ta harroj atë ditë… e vetme mes të vdekurve, që kanë luftuar për të mbetur gjallë si komb dhe nuk do ta harroj kurrë atë ceremoni me skenar, ku politikanët erdhën, ashtu siç vemi në një varrim tek një i panjohur, për kortezi, dhe ikën pa marrë me vete asgjë nga amaneti i të rënëve.

Kështu kaloi ajo ceremoni, ku nga Shqipëria nuk foli asnjë e pse unë i thashë drejtuesit për të përshëndetur se vij nga Vlora, por skenari nuk u prek. U trishtova, por s’e dhashë veten, por trishtimin tim e shëruan fjalët e mbesës së Mehmet pashë Dërrallës, zonjës Valdet Dërralla, e cila foli me mallin e gjyshit, Mehmet Dërrallës, me krenarinë e kujtimit të veprës së tij dhe bashkëkohësve, që 135 vjet më parë u mblodhën jo vetëm shqiptarët e trojeve etnike, por edhe nga shtete tjera që ishin me origjinë shqiptare. Ajo fliste, unë gëzoja dhe gëzimin e përcillnin lotët që u mblodhën që kur hyra në atë tempull krenarie dhe kur dëgjova këtë grua – burrë shpërthyen nga lumturia, se mendova që historia jonë është gjallë dhe historinë tonë, nuk mund ta fshije njeri, se ajo është shkruar me gjakun e bijve tanë në themelet e këtij kombi. Asnjë skenar politik, apo turbofolk politik, nuk mund ta errësojë këtë dritë që shekujt sa më shumë shkojnë, aq më shumë e lartësojmë.

E, të dashur lexues, këto kujtime kam dashur t’i hedh shumë kohë më parë, bile , kur përqafova atë zonjë të madhe, i mora dhe një cidi, ku flitej për Mehmet pashë Dërrallën, por nuk u krijua mundësia për ta takuar, ndaj lajmi i takimit të dy qeverive tona në Prizren dhe spektakli i tyre tek ky tempull krenarie, më nxiti të shkruaj, të derdh kujtime dhe mendime e nuk di se pse, por edhe sot shoh skenar politik që veshin qeveritë tona për të mbuluar mjerimin e thellë të popullit tonë, mjerim migjenian të shekullit XXI për shqiptarët, në një kohë që bota moderne ka arritur majat e zhvillimit…

Duke qenë prezent në një ceremoni politike në Qershor, as që mendoj ndonjë të mirë për këtë takim, se të bashkëpunosh për të mirën e kombit sot  brenda sekondës lidhen shqiptarët nga të gjitha kontinentet përmes internetit dhe jo nga Kryeministria Shqiptare, në Kryeministrinë Kosovare, por këto lloj shfaqjesh të parapërgatitura me pikësynime të hidhura, kërkojnë të lëshojnë tym mediatik, që të mos dallohet rrjedha e ujit që shkon në bacën e Serbisë…

Të dashur lexues,

Kurrë në shkrimet e mia nuk zbraz “helm” politik, se unë nuk kam  teste partie as në xhep e deri më sot, as dhe në ndonjë cep zemre, se asnjë parti, asnjë qeveri nuk është shëruar nga tërbimi komunist dhe bashkëpunimi me shtetet antishqiptare.

Unë kam qenë në Preshevë në maj 2011 dhe do ta ruaj si ditën më të shenjtë dhe e quaj fat që pata mundësi të takoj njerëz të mrekullueshëm, të marr pjesë në mbledhje me mësuesit e gjimnazit “Skënderbeu”, të dëgjoj një takim poetik në pallatin e Kulturës që nisi me poezinë e Ali Asllanit dhe vetja m’u duk se isha në Vlorë, se isha në Tiranë, se sha në Shkup, se isha në Librazhd… shkurt, isha në Shqipëri! Por kurrë nuk do e harroj udhëtimin për në Preshevë, që nga dogana e deri atje, miqtë që na pritën, rrugës thoshin: “Ky fshat është populluar me serbë… ky tjetri, me shqiptarë… ai atje, me serbë,… ky këtu, me shqiptarë….”, ndërsa në Preshevë, vetëm 3 – 7 %, në mos gabofsha ishin serbë.  E them këtë që shqetësimi i qeverive shqiptare nuk është materniteti i Preshevës, se nënat shqiptare kanë traditë për të lindur edhe në shtëpi, ato kërkojnë jo vend për të lindur fëmijët, por liri për bijtë e tyre, kërkojnë bashkim me Shqipërinë dhe zhvillim të gjithë shqiptarëve, se kështu do vazhdojmë të lindim fëmijë për t’i bërë shërbëtorë të botës.

Me këtë vendim të qeverive i thënçin shqiptare, duke “ndihmuar” Preshevën dhe serbët e Kosovës, largojnë nga Kosova dhe Shqipëria lekët e taksapaguesve dhe taksat e Preshevarëve ua dhurojnë serbëve, kështu me lëmoshën që japin u mbyllin gojën që serbët të kollofitin rehat fitimet nga Lugina e Preshevës. Me këtë arsyetim, sigurisht me dritën time të mendjes, çdo gjë është bërë e po bëhet për të kënaqur Serbinë, por ajo kur kënaqet, fryhet si bollë dhe të thith si lepur. Bukur! Qeveria e vjetër ndërtoi rrugën e “Kombit”, por për fat të keq aty kalojnë mallrat e serbit e në mend më vijnë fjalët e Ilir Ikonomit në librin “Pavarësia – Udhëtim i paharruar i Ismail Qemalit”, në faqen 120 thuhet: “Ishte mëngjesi i datës 9 nëntor 1912, kur në Prizrenin me borë një kolonel serb, i quajtur Dimitre Bulic, iu drejtua me këto fjalë ushtarëve të rinj: ‘Djema! Divizioni ynë i Shumadijes duhet të kryejë edhe një detyrë tjetër të vështirë, por të rëndësishme… Kemi pushtuar mjaft lugina pjellore dhe qytete të bukura, por tani na ka mbetur të dalim në Adriatikun serb për t’i hapur atdheut tonë rrugë të lirë drejt botës…’ Ushtarët iu përgjigjen me thirrje dhe pllaja ushtoi. Batalionet e Shumadijes e nisën marshimin nga Prizreni, kaluan nëpër krahinën e Lumës, pak a shumë në ato vise, që sot përshkohen nga Rruga e Kombit dhe ku udhëtarët modernë kanë një rast të mirë për të reflektuar mbi historinë…” Pra në këtë rrugë të projektuar që para Shpalljes së Pavarësisë nga Dimitre Bulic u sigurua dalja e Serbisë atje ku ka dashur pa cak, pa bam, vetëm me kalem, që ashklat e mprehjes së këtij kalemi i morën firmëtarët tanë, ata morën rrugën. E do ishte gjysma e së keqes të kalonin ata këtej e ne andej, por jo, vetëm ata këtej mallrat shqiptare dhe Kosovare jooooo, në asnjë mënyrë në Serbi. Dhe në mendje më vjen Isuf Luzaj, kur për 53 ditë i shkel me këmbë gjithë fshatrat e malësisë, Dibër, Gjakovë e deri në Prishtinë në vitin 1943 dhe disa nga personalitetet e Ballit Kombëtar vetëm për pak orë arritën me makina në Prishtinë dhe shkruan në “Ditarin e Përpjekjes”, ndër të tjera i zhgënjyer: “Ah, mendje… o mendje!” dhe unë me dhembje them: Ah, fat, o fat i zi për shqiptarët! Zoti e bëftë mirë këtë punë! AMIN!

Foto: Kaçaku i Lëvizjës Kombëtare Shqiptare Sali Shabani-Kabashi- 1901-1935/

Shkruan: Avdi IBRAHIMI/

Më 13 Mars 1913 fshati malor Kabash përjetoi natën më të tmerrshme në historin ekzistuese të tij.Pse ndodhi ky krim i rëndë njerëzor,një ngjarje e llahtarshme e përjetuar nga populli shqiptar në historin e tij,pse serbët e bënë këtë kasaphane në Kabash?Çka i shtyri kasapët serb që në Kishë të fshatit Kabash ta bëjnë masakrën?!

Ushtria serbe e divizionit të Shumadisë i kishte krijuar kushtet për këtë akt antinjerzor e antishqiptar,kurse masakrën e kryen shkijet lokal si:Vuksan Jovanoviçi,vëllezërit Angjellko e Mksim Ristiqi,Spirr Kola,Jova i Lubizhdës,Matush Gapiqi,Mark Gavazi i Novakës,vojvoda i Vërbiqanit ,por kryeekzekutor ishin Kapetan Spirrë dhe File Delloci.Masakrimin e Kabashëve e ndihmuan Gapiqët e Puhiqët e Prizrenit,kryemurgu Serafim e daskall Petri. Kjo ngjarje makabre,kish ndodhur diku pas gjysmës së muajit mars 1913 në luftën ballkanike.Pse kjo masakër ka ndodhur pikërisht në Kishë nga gjakpirësit serbosllav?!Vend ky ku njerëzit i drejtojnë lutje Zotit të madhërishëm.Kjo të çon në logjikën se Kisha ortodokse serbe,është frymëzuesja e të gjitha gjakpirësive,që i janë bërë iliro-shqiptarëve nëpër shekuj.

Kjo masakër krijoi indinjatë të thellë në mbarë hapsirat shqiptare,por nga Kabashi ishin disa familje të shpërngulura që jetonin në fshatin Mushtisht të Suharekës, këto familje kabashase ishin gjak i afërt me Sali Shabanin-Kabashin e të gjithë të masakruarit në Kabash ishin të një fisi e të një vëlazërie me familjen Abazi,Ibrahimi dhe Mustafa të Mushtishtit.Kështu filloi organizimi nga fisi kabash në Kabash e Mushtisht dhe bashkëfashatrëve të këtij fshati,për hakmarrje ndaj Spirros dhe Filës së Dellocit,ku fshati Delloc është mbi fshatin Mushtisht si fqinj të afërt.Në vjeshtë të vitit 1919 kaçaku i maleve Sali Shabani krijon lidhjen organizative në fshatin Mushtisht për ekzekutimin e Spirr Dobrosavleviçit dhe Filës së Sahisë,anipse familja e Bacës Sali nuk patë pësuar asfarë dëmi në vitet 1913 dhe 1919.Kaçaku i maleve Sali Shabani në Mushtisht lidhjet i ka vu me Jemin Nuredin Abazin-Kabashi,Gjel Esat Malën,Jetë Sali Ibrahimin-Kabashi,Islam Sherifin Mustafën-Kabashi,Nezir Behlulin dhe Bilall Osmanin me të villain Rrustemin ku ky i fundit vritët më vonë nga gjandarët serb,i tërë organizimi i vrasjës së kriminelëve serb Spirr e File Dellocin bëhet në odën e Bacës Jemin me që ky ishte një nga më të pasurit në fshatin Mushtish.Mbas shumë diskutimesh vendosët që një ditë dhjetori të vitit 1919 Sali Shabani merrë përsipër që ta bëjë ekzekutimin e këtyre dy gjakpirësve serb,ajo ditë u caktua të jetë një nga ditet e Merkure sepse këtë ditë bëhej pazari në Prizren.Por për ditën e vrasjës dhe mënyrën prej fshatit Kabash më kishte treguar Bacë Bakiu i biri i Bacës Jemin,se nuk kishte ditur askush,për këtë kemi dëshmi edhe në librin e prof.dr.Liman Rushitit:” KUJTIME PËR LËVIZJEN KAÇAKE”.

Me të marrë veshë Gjelë Esati e vë në dijeni Sali Shabanin se e ke të lehtë me e njohur Spirrën se para tri ditësh ma ka marrë kalin gjog dhe qyrkun tem fare të ri që vetëm dy ditë e kam veshur e me atë qyrk kam qenë edhe kur jam takuar me ju në shtëpin e Jeminit.Kështu dy djem të ri Salihut i tregojnë se cili është Spira.Saliu këput maleve të fshatit Mushtisht dhe të përroi në Grykë të Baqevcit aty afër fshatit Grejkoc i zë pritë Spirrës ku ai ishte duke u kthyer nga pazari i Prizrenit,sëbashku me pandurin(kuririn) e komunës së Dellocit ku fshatarët thonë se kishte qenë trim dhe për këtë kryetari i komunës së Dellocit Spirr Dobrosavleviqi apo Spirr Kapetani si njihej në popull e mbante me vete.Më tu afruar afër pritës së Saliut Spirroja fillon ti lavdërohet Filës se si para 6 viteve te dy se bashku i kemi pre me sakic nëntëdhjetë burra të Kabashit,për këtë krajli serb Pashiq mi ka dërguar gradat e kapetanit nga Beogradi.

Pas çdo krimi të organizuar mbi shfarosjen e popullit shqiptar,ekzekutorët e këtyre masakrave gradoheshin nga udhëheqësit e tyre në Beograd.Bacë Saliu kish dëgjuar sa here nga bashkëfshatarët e tij për këtë masakër ku Spirr kapetani kish përvjelur mangët e këmishës  dhe kish veshur kanac të grave,kur i kishte prerë me sakic burrat e Kabashit.

Ja si e ka kënduar rapsodi popullor masakren në kabash:

Po vjen Spirra në kali të bardhë,

Bashkë me Filën,si bajraktarë!

Po vjen Spirra tuj u livdue,

Për shqiptar sa i ka shkurtue,

Krali s,ka kapetan si mue,

Gradat flake,mi ka çue!

Flake mu gradat qi m,kanë ardhë,

Se i kam pre nëntëdhjetë shqiptarë!

Po kallxojke me goj të vetë,

I kam pre Kabashin nëntëdhjetë,

Kah jan kanë shqiptar të vërtetë!

Në këto momente Saliu i thërret të ndalen,nga i cili rast mënjëherë e vret Spirrën,ndërsa Fila kërcen nga kali dhe zenë pusi me një hendek,i cili fillon me pushkë të shtinë kundër Bacës Sali,e siç më kishte treguar bacë Bakiu sikur mos të përdorte Saliu një mjeshtri thuaja se ai kishte qenë gati tuj e vra,se kishte qenë ai gjakpirësi shejtar i mire,por Saliu e merr një shkop dhe mbi të e vë plisin e bardhë dhe e largon paksa nga vetja dhe kështu arrin me mashtrue Filën,duke menduar ky i fundit se aty ku është plisi i bardhë aty është edhe Saliu,pasi e godit me plumb plisin ai Filua e ngrit kokën nga hendeku për të pare se a e vrau Saliun,ky i fundit e shfrytëzon mire këtë rast dhe e vretë gjakpirësin serb.Nga ky rast menjëherë ngjitet maleve të Greikocit dhe me tu largue mbi fshat shtien tri here me pushkë dhe më zë të lartë thërret burrat e fshatit duke u thënë,mos merrni askë në qafë i thoni hyqymetit të krajlit se Sali Shabani e ka vra Spirrën dhe Filën dhe kështu jam hakmarrë për kusherinjtë e Kabashit.Nga ky moment kaçaku Sali Shabani ka jetuar sa në Shqipëri e Kosovë dhe me grupin e vtë ka operuar deri të fshati Kabash i Vitisë ku ka patur disa kaçak me gjak të afërt fisnor të cilët kanë bashkëvepruar në rrugën e lirisë kombëtare.

Serbët e fshatit Mushtisht,Delloc dhe Dvoran po atë natë janë hakmarrë ndaj shqiptarëve në Mushtisht për vrasjen e Spirrës,me këtë rast është vrarë Rrustem Osmani,pas dy-tre ditësh në Prizren ja marrin familjen e Salihut dhe e internojnë në Serbi,babai dhe mixha i tij vdesin në burgun e Nishit,poashtu në vitin 1951 vdes në burgun famëkeq të Nishit edhe vëllai i Saliut Hyseni,ndërsa më vonë gruan e vet dhe vëllaun Aliun arrin ta merrë me vete në Shqipëri.Në vitin 1920 Saliu me grupin e vet del nga Shqiperia në Kosovë pas disa luftimeve me gjandar arrin ne Gjilan ku hyn ne marrëvshje me grupet kaçake te Karadakut,njëkohësisht takohet edhe me disa kaçak nga Kabashi i Vitisë.

Në pranverë të vitit 1921 Saliu përsëri del në Kosovë duke operuar me Lëvizjen Kaçake në Podgur,në rrethin e Istogut,,në rrethin e Suharekës,deri në Drenicë ku vë kontakt me komandantin e Lëvizjës Kaçake Azem Bejtën.Në vitin 1922-123 Sali me bashkëluftëtar të tij zhvillon  një luftë në fshatin Grançar të Prizrenit me të cilin rastë kanë qenë në shtëpin e mikut të Saliut,Ymer Devetakun me kusheririn e tij Bali Ibrahimi (Kuçi)-Kabashi nga Suhareka,Hasan Sali Kabashi nga Kaçaniku,Sabit Kabashi dhe vëllau i Saliut, Aliu.Aty janë rrethuar nga disa çeta xhandarmësh të cilët pa paralajmërim ju hedhin bomba brenda në shtëpi ku janë vrarë vëllai i Saliut Aliu dhe Sabiti,kurse Saliu dhe Bali Kabashi nga Suhareka plagosën,pasi u shkon përdore edhe pse të plagosur ata çajnë rrethimin duke lënë disa xhandar të vrarë e të plagosur.Saliu arrim me shokët e mbetur për tu shëruar në fshatin Bukosh të Suharekës.Pra grupi kaçak i Sali Shabanit ka operuar në tërë Kosovën sepse grupi i kaçakëve nga Kabshi i Vitisë kanë patur lidhjen me Bajram Currin,në vitin 1924 kur Bajram Curri bënte luftra kundër serbit dhe mbretit Zog ku këtë vit arrijnë të largojn Ahmet Zogun nga Shqipëria i cili pat ikur në Serbi,ne Beograd të Pashiqi,në këtë rrugë revolucionare të Bajram Curri që qoi në përmbytje të Ahmet Zogut,Sali Shabani me 20 burra nga Kabashi ka marrë pjesë aktive në këto lufta revolucionare.

Sali Shabani ka jetuar me jetën e kaçakut deri në vdekje!Ai në vitin 1935 është ndarë nga jeta e tij e lavdishme prej luftetari trim që gjithçka për të mire ja kishte kushtuar atdheut shqiptar,kështu ai ka ndërruar jetë në fshatin Kolsh të Lumës në Shqipëri.

Në 70 vjetorin e permbytjes së Shqipnisë…/

Nga Fritz RADOVANI/

Ne Foto: 1944 Buna shkapercen kufinjt’ e vet…/

 Ishte viti 1944… Vjeshtë. Ishim në Dajç të Bregut Bunës tek daja im, Don Kolec Prennushi, që sherbente prift n’ atë fshat prej të cilit, ruej edhe sot kujtime të bukra. …Binte shi pa pushue n’ atë vjeshtë, që edhe pse ishe i vogel atëherë, vetem 4 vjeç, kam kujtime të pashlyeshme. Buna kishte shkapercye çdo kufi…Ajo kishte perbytë të gjitha fshatrat tue fillue nga Ura e Bunës, e deri në daljen në det. Damet nuk llogariteshin.

            Kam pasë rasen me lexue perpjekjen e Mark Kakarriqit, per me i shpetue të gjitha ato zona nga permbytja, tue kanalizue lumin Buna, me një shoqni angleze menjëherë mbas shpalljes së Pavarsisë, po shumë tregtarë dhe antarë të Bashkisë së Shkodres, nuk u pajtuen me mendimin e Markut, se “po na sjellë kaurrin, me ‘ata’ që do të drejtonin ata punime per kanalizim…”. Sa vështirë asht me besue çka shkatrron fanatizmi…

            Uji kishte ardhë deri afer çelës së vjeter, dhe vetem oborri i Kishës dukej si stom, mbasi të gjitha rrugët perrreth asnjena nuk shiheshin nga permbytja. Shtëpijave afer të Lac Gjushit dhe Harapëve, uji u kishte shkue nder shkallat e hymjes. Ishte edhe ftohët. Shenjat e motit që njihen nga fshatarët tregonin se shiu do të vazhdojë. Zot bane mirë!

            Të nesermen me 29 nandor, ishte permbytë edhe gardhi rrethues në kufi me një rrugë që na lidhte me shtëpinë e Lacës, me të cilin daja, kishte miqësi të madhe…

            Laca i kishte tregue dajës, se pritej ardhja e disa vetëve tek Kisha, që partizanët i kanë kapë në një barkë tue lundrue në drejtim të detit per me ikë në Itali. Dhe vertetë, aty nga ora 11 para dreke, zbriten me lundra rreth 200 vetë në oborrin e Kishës, ishin të çarmatosun dhe të lidhun me litarë, të lagun per palcë, dhe me nga një strajcë në dorë…

            Ishin fëtyra të panjohuna…thohej se ishin ballista e “tradhëtarë” që donin me ikë. Disa partizanë i trokitën derës së çelës, hyne në dhomen ku ishte daja, biseduen me té, dhe dolën me vazhdue me ruejtë grumbullin e të kapunëve në ikje. Mbas pak erdhën prap partizanët me tre a kater vetë prej tyne, dhe daja u dha dy sheke djathë dhe bukë, ndersa, gjyshja filloi me gatue bukë tjera per ta. Né fëmijëve na kishte kapë një frikë që nuk dinim ku me hy… Kishim harrue edhe me luejtë me lojnat tona!

            Këta ishin ata “partixhanët”, me emnin e të cilëve na friksonte gjyshja, kur donte me vue qetsinë e rregullin nder mbramje kur né fëmijët shkonim me fjetë…

            Nga dritaria e kuzhinës, që ishte mbas çelës, po shikonim né fëmija dy vetë prej “tradhëtarëve”, që rane në ujë dhe vazhduen me notue mbas mollarëve të sanës, kur dy nga partizanët vazhdonin me i ruejtë derisa ata dy, të kryenin nevojët personale… Filloi pushka, dhe alarmi i “zjarrit” mbuloi fshatin me virrma e krizma mitralozësh…

            Ikën…ikën dy “tradhëtarë”… Zjarr! Kontrolloni ku janë futur! Ndigjohej gjithkah.

            Pushkë e mitraloza me virrmat e egersinave “na sollën çlirimin atë ditë nandori”!

            Një grup partizanësh bash si egersinat, shperthyen deren e qelës me armë në dorë dhe filluen me kontrollue qelen deri nder hatlla… Një grup tjeter moren dajen dhe ikën me kontrollue Kishen, mos u kanë hy aty… Gjyshja, u trondit aq fort sa gati na dukej se po humbte edhe frymëmarrjen nga frika, se, “mos ia moren djalin me e pushkatue”!..

            Nuk ishte asgja e papritun nga bishat e maleve me “yllin e kuq” në ballë!

            ***

            Asht kenë një shprehje që perdorej nga Populli Shqiptar: “Na ruej Zot prej ujit, zjarrit e zabitit…” Data 29 Nandori 1944, na i solli mbrenda një dite “permbytjet, zjarret dhe zabitët partizanë” që me tradhëti të pashoqe të organeve të sigurimit të shtetit, nuk na u hoqen per 47 vjetë! Ishin pikërisht ata tradhëtarë, që nen drejtimin e Enver Hoxhës, i sherbyen me armë në dorë pushtuesëve jugosllavë, grekë, rus, kinezë dhe të gjithë atyne që dishronin humbjen e Hartës së Shqipnisë në Ballkan, permbytjen e Popullit Shqiptar nen zgjedhen sllave, zharitjen e Atdhetarëve tanë, dhe me zabitet ma të poshter që ka njoh Historia ynë, zhdukën, vranë dhe varrosen pavarre mbi 50.000 Shqiptarë në hetuesi, burgje, kampe shfarosje e perqendrimi, në male, fusha dhe brigje lumejsh…

            Viti 1944 asht viti i pushtimit sllav, viti i shpronsimeve, plaçkitjeve, vrasjeve, interrnimeve, …Dhe me plot gojë robninë e Titos dhe të Stalinit, Enver Hoxha me të gjithë pasuesit e tij tradhëtarë e vrasës e quejtën “çlirim”…

            Mekenëse, sot në këte 70 vjetor të mnershem të Popullit Shqiptar, jemi edhe po vazhdojmë me kenë edhe “antar” të “Konferencës Islamike”…një dëshirë e vjeter e bash atyne terroristëve Enver Hoxha e Ramiz Alia me pasuesit e tyne “vllezër gjaku me turq”, po ua uroj këte vit të 70 vjetorit me vargjet e At Gjergj Fishtës, kushtue “Gjaksorëve”:

                                      “Atje nen vapë t’ Saharës,

  Nder luaj e pardha jeten

  Mizuer, kush don me e shkimun

                              Në gjak t’ vllazenve etjen,

  Atjé, pa kenë vajtue,

Mbaroftë i namët per lak…*”

Shpjegim: *Mbaroftë i namët per lak – mallkim: Gjaksit i ardhët vdekja e tmershme në shkretinë i vetem dhe pa njeri pranë…

Melbourne, Janar 2014.

Dy presidentët grekë, në dy segmentet e shekulli, 1914- 2014, të dy i bienin fyellit në të njëjtën vrimë…/

Shkruan:  Rasim Bebo, Çikago/

Çfarë NUK u tha në këtë 100 vjetor politik?  (që gjithsesi është pjesa më e rëndësishme e historisë së Shtetit të Shqiptarëve dhe fundi i një filozofie të dështuar për shkak të njerëzve jo vetëm të pashkolluar historikisht, por edhe të indoktrinuar sistematikisht në mënyrë antishqiptare nga diktatura enveriste dhe sot përbёjne pjesën më negative të Popullit Shqiptar. (Arçivio tag: Gazmend Shpuza, (“SI UFORMUA HISTORIA…” Maggio 12-2013): A e dinë shqiptarët e sotëm se Europa ka qënë në dilemë për vazhdimësinë e tyre politike, sidomos më 17 dhjetor 1914 (me Protokollin e Korfuzit) dhe po të mos ishte Perandoria e Danubit, Austro-Hungaria, Shqipëria nuk do të ishte sot?…

Sipas Mustafa Krujës, dom N. Kaçorri dhe Sali Gjuka: (“…jo vetëm me e shkëputun  vendin e vet prej zotnimit të sulltanit kalifit, por edhe me e shtimë nën hijen e “fort katholik” t’Austro-Hungarisë. E kush ashte i pari qi e kundërshton? Prifti katholik Nikoll Kaçorri, i cili do të ishte gati me pranuem për nji Shqipni “autonome,” ma parë projën e perandorisë otomane… Shqipnija do ta kishte të sigurtë pamvarësin e plotë. Edith Durham dëshmon se pikpamjet e Nikoll Kaçorrit në ato momente përputheshin me ato të Preng Doçit: “Më mirë të mbahemi të lidhur me Turqinë deri sa Shqipëria të Forcohet dhe të organizohet më mirë e të qëndrojë në këmbë me këmbët e saj, se sa të ndodhemi përballë një armiku më të egër, siç është Sërbi që do t’i binte vendit përsipër”.

U fol për kanditaturën në fronin e Shqipёrisë, pati debate, disa ishin për princin protestan V. Vid, kurse klerikët katolik në Shqipëri parapëlqenin kanditaturën e princit mysliman, të Fuadit të Egjyptit. Nga diaspora u kërkua për fronin e Shqipërisë, Esad Pashë Toptani.  Pati propozime për Dervish bej Biçaku, Kadri bej Peqini, Preng Bib Dodën, pa përjashtuar edhe mitrpolit. ortodokës.

Me t’u vendosur në fronin e Shqipërisë, princ Vidi u përpoq të zgjidhte problemin më urgjent dhe më të ndërlikuar të vendit, atë të largimit të trupave greke nga shqipëria e jugut dhe të vendoste  administratën shqiptare në këto vise. Për të zgjidhur këtë çështje, ai hyri në bisedime me qeverinë “vorioepirote” të shpallur në Gjirokastër. Dhe për këtë qëllim Vidi caktoi si komisar të jashtëzakonshëm për Shqipërin e Jugut oficerin hollandes Tomson. Ky shkoi në Korfuz më 10 mars dhe zhvilloi bisedimet me përfaqesuesin e “vorio-epirotëve”, Karapanon. Tomsoni duke ditur se Fuqitë e Mëdha, NKN dhe pric Vidi nuk donin të kishin shumë kokëçarje, u premtoi grekëve disa të “drejta të veçanta” për popullsinë e Epirit të Veriut”. Kompromisi i Tomsonit ngjalli protesta të ashpra në rrethet patriotike shqiptare. Dhe qeveria e Durrësit e Turhan Pashës, po ashtu nuk e pranoi këtë kompronis, prandaj e shkarkoi Tomsonin nga detyra e komisarit dhe u shpreh kundër çdo lloj autonomie për krahinat e jugut. Në këto rrethana, trupat greke, për t’i realizuar planet e veta (pasi ishin tërhequr nga Korça më 1 mars) natën, duke u gdhirë 2 prilli 1914, bënë një puç-kompllot të armatosur me qëllim pushtimin e Korçës. Mirëpo xhandarmëria shqiptare, nën komandën e majorit hollandez G. Sneller dhe korpusi i vullnetarëve me disa qindra fshatarë nën udhëheqjen e Themistokli Gërmenjit, intervenuan shpejt dhe brenda një kohe të  shkurtër e shtypën puçin e kompllotistëve grek.                                                                Repartet e xhandarmerise shqiptare vazhduan marshimin  e tyre për të marrë në dorëzim Kolonjën, Leskovikun, Ersekën etj. Dështimi i puçit të Korçës, vendosmëria e forcave shqiptare për të kundërshtuar çdo veprim shovenist antishqiptar si dhe qëndrimi i ftohtë i Fuqive të Mëdha ndaj planeve aneksioniste greke që shkelnin edhe vendimet e Londrës, e bindën më në fund qeverin greke dhe Jorgji Zografin, se nuk ishte e lehtë të sigurohej “autonomia” e plotë e krahinave jugore. Prandaj grekët, u paraqitën Fuqive të Mëdha kërkesa të zbutura, duke pranuar tani  autonimin e Korçës dhe të Girokatrës pa i shkëputur ato nga Shqipëria, por me kusht që të administrohen nga një guvernator me origjin të huaj, si dhe të formohej xhandarmiria nga popullsia vendase nën komandën e oficerëve grekë me origjine epirote.                                           Qeveria shqiptare e Durrësit i hodhi poshtë këto kërkesa dhe për më tepër, mori vendim që të organizoheshin sa më parë reparte të reja të armatosura, për të dëbuar nga krahina e jugut pushtuesit grekë dhe për të vendosur atje administratën shqiptare. Greqia ishte e përkedhelura e Antantës dhe e Bllokut Qëndror, pasi ato lakmonin pozitën e saj strategjike. Më 24 prill 1914, Fuqitë e mëdha, e njoftuan Venizellosin se ishin të gatëshme t’u bënin lëshime “vorio-epirotëve dhe se mund të pranonin rishkimin e kufirit greko-shqiptar në favor të Greqisë.” Më 5 maj, qeveria shqiptare, nga presioni i gjithanshëm ia besoi NKN zgjidhjen e konfliktit shqiptaro-grek. Bisedimet ndërmjet NKN dhe përfaqësuesve “vorio-epirote filluan më 10 maj dhe përfunduan më 17 maj me nënshkrimin e një protokolli, që u quajt, “Protokolli i Korfuzit”.                                                 PROTOKOLLI  I  KORFUZIT (17.05.1914).                                                   A. Puto shkruan; “KNK. (Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit) nënshkroi me qeverin greke, në emër të qeverisë së V.Vidit. Ishte një lëshim që i bëhej, në marrëveshje midis Fuqive, politikës shoveniste greke, e cila nëpërmjet të ashtuquajturës “Lëvizja autonomiste verioepirote” sinonte të pengonte zbrazjen nga ushtrite greke të Shqipërisë së jugut të parashikuar në protokollin e Firences të dhjetorit 1913 dhe aneksimin më vonë të këtyre krahinave. (në realitet Protokolli i Firences nuk e ka përmëndur këtë fakt, të paktën sipas matrialit të mësipërm, atëhere kemi ne të drejtë të ngremë versionin se ky material është i sajuar kokë e këmbë? GH) sipas P.T. e K. Vendosja e një pozite të veçantë e krahinave të jugut duke u njohur atyre njëlloj autonomie, që përfshinte si pika kryesore: një administratë më vete si dhe një xhandarmëri lokale, që do të vepronte vetëm në krahinat jugore. Të njihej greqishtja, si gjuhë e vetme fetare e komuniteteve ortodokse, ndërsa në shkolla, në organet shtetërore e gjyqësore greqishtja do të ishte e barabartë me gjuhën shqipe. P. i K. Që ajo ishte një manifestim i fuqishëm i qëndresës së popullsisë shqiptare përballë makinacioneve greke. Bisedimet që u zhvilluan dy herë, në mars dhe në maj, në ishullin grek të Korfuzit (Vendi i zgjedhur përcaktonte qëllimin dhe vendimin), vunë në dukje se pretendimet e qarqeve shoveniste greke, ishin po aq të pabaza, sa ishte e tepruar “fryma e pajtimit” dhe e “kompromisit” që treguan në atë rast, ata që u dërguan si “përfaqësues” të Shqipërisë. Protokolli i Korfuzit vendosi një shkëputje të mbuluar keq të Shqipërisë jugut… Protokolli i Korfuzit ngjalli një valë të madhe zëmërimi në të gjithë vendin, por sidomos në krahinat e prekura drejtpërsëdrejti”. (Prof. Puto, “Pavarsia Shqipërisë…”, f. 136-137, 1912-1914. )

Kush ishte koloneli Tomson?                                                            Gazmend Shpuza në shkrimin “Tomsoni dhe Vorio-Epiri” zbulon me vërtetësi të dhëna të sakta, për të cilat nuk mund të hezitohet në trajtimin e figurave të huaja vetëm me vlera të dukshme… (Ndërsa Kristo Floqi thotë:  Ti hedhim një çarçaf përsipër të kaluarës. Shën im) .             Në qoftë se kjo figurë historike, ka ndihmuar në ngritjen e ushtrisë shqiptare, atëherë i është dhënë kjo merite, por kur në momente kryesore është ngatërruar me interesat antikombëtare, atëherë kjo figurë del në hije.  Kur e vërteta provohet, është mbarësi për historinë kombëtare. Një fushatë e ethshme është zhvilluar prej vitesh për të ngritur lartë oficerin Tomson, që erdhi në Shqipëri sipas vendimit të Konferencës së Londrës për organizimin e Xhandarmërisë. Madje për këtë qëllim ishte miratuar një shoqate me emrin “Miqtë e Tomsonit”(?!). Janë zhvilluar mjaft veprimtari për përkujtimin e tij, janë bërë dhe propozime për dekorimin e tij. Disa persona kanë shkuar deri në Holandë dhe kanë vendosur tufa me lule pranë bustit të tij. Kjo fushatë arriti kulmin me ringritjen e një përmendoreje në Durrës, me vendim të bashkisë së këtij qyteti dhe të shoqërisë “Durrësi”. Aty u vunë kurora në emër të personaliteteve qeveritare dhe jo qeveritare (!) Por, cila është veprimtaria konkrete e Tomsonit në Shqipëri, sa i shërbeu ajo forcimit dhe sigurimit të shtetit të ri shqiptar, ruajtjes dhe forcimit të sovranitetit dhe të lirisë territoriale të tij, për çka po pretendohet  aq shumë  dhe për çka ai edhe po nderohet?                    Tomsoni u tregua shumë aktiv kundër të ashtuquajturi komploti xhonturk, të drejtuar nga Beqir Grebeneja. Ai e arrestoi vetë Beqirin, këtë hero të vërtetë të qëndresës heroike të shqiptarëve kundër pushtimit shovinist grek dhe genocidit të ushtruar nga pushtuesi e rinj në trevat etnike shqiptarë të jugut. Arrestoi gjithashtu, si turkoman edhe Çerçiz Topullin, e plot të tjerë. Në kuadër të këtij aksioni të drejtuar nga Tomsoni, u akuzua dhe u dërgua para një gjyqi special, të krijuar nga Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit (NKN) edhe Ismail Qemali. Protogonisti kryesori i aksionit atdhetar dhe diplomatik të shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë rezultonte, sipas tij me shokë, si pjesëmarrës kryesor në këtë komplot turkoman kundër kësaj pavarësie. Pra, në vijim  të kësaj logjike absurde, përfshirja e plakut të Vlorës në këtë “komplot” xhonturk, ishte drejtuar, as më shumë e as më pak, por pikërisht kundër veprës së vet. Absurditeti i kësaj logjike nuk njeh kufi. Meqë behët fjalë për Durrësin, le të na lejohet të kujtojmë se si agjentët e “Megali idesë”, si dhespoti grek i këtij qyteti, Jakovi dhe shokët e tij, më 1912 penguan Ismail Qemalin për ngritjen e flamurit kombëtar në Durrës. Duhet rikujtuar dhe pasur mirë parasysh, gjithashtu, oficerët holandezë të drejtuar nga De Vidi dhe Tomsoni, përballë agresionit shovinistë grek ndaj territorit shqiptar, ruajtën me rreptësi pozicionet e tyre të pretenduar fillimisht prej tyre, të organizatorëve të xhandarmërisë shqiptare. Ndërsa përballë shqiptarëve “rebele”  antidividistë, ata nuk nguruan të angazhoheshin aktivisht në luftime, Tomsoni, megjithëse kishte ardhur thjeshtë si ushtarak në Shqipëri, mori përsipër edhe detyra politike e diplomatike. Ai u caktua nga Vidi komisar i jashtëzakonshëm për viset e Jugut, për të ashtuquajturin Verio-Epir”, të pretenduar nga qarqet sunduese të Athinës. Vidi urdhëroi Tomsonin të hynte në bisedime, me të ashtuquajturin  përfaqësues  të “Vorioepirotëve”.  Në këto bisedime, koloneli pranoi famëkeqin “Protokoll të Korfuzit”. Me këtë dokument do të krijohej “një shtet brenda një shteti”. Pasojat merren me mënd. Ky akt i Tomsonit, u pasua nga pranimi i kërkesës së Spiromilos për njohjen e “Venomeve” të Himarës, siç dëshmon autori holandez Gorrit T.A. Goslinga, shtypi grek përlavdëroi shërbimin e madh që ai u kishte bërë qarqeve shoviniste greke. Ishte pikërisht Tomsoni, ai që kishte hedhur bazat e këtij akti aq fatal për fatet e shtetit të ri Shqiptar. Është kjo arsyeja që po ky shtyp, sipas të dhënave të tjera, e vajtoi vrasjen e Tomsonit, pas 16 qershorit 1914. Këto janë fakte të cilat nuk mund të mënjanohen kurrsesi, sa herë që do të përpiqemi të vlerësojmë apo të rivlerësojmë Tomsonin.                                                Tomsoni u vra pas shpine, nga një agjent italian, kur po drejtonte forcat mercenare të D. Vidit kundër “rebelëve”, ndërsa nuk kishte pranuar, t’i komandonte forcat vullnetare shqiptare në  luftën, për mbrojtjen e trojeve amtare nga sulmi i forcave shoviniste greke. Në të vërtetë, ai  ra viktimë e rivalitetit austro-italian në Shqipëri. Në këto rrethana, është shumë vështirë të pranohet mendimi, se ai ra duke luftuar për mbrojtjen e Shqipërisë (!)  Besohet se portreti real i kolonel Tomsonit është, tashmë, i plotë dhe i njohur për të gjithë ata, që nuk duan të mbyllin sytë përballë fakteve. Sidomos vlerësimi që atij i ka bërë shtypi grek, për sa i takon kontributit të tij të madh në realizimin e përgatitjes së shkëputjes së trevave Jugore nga shteti shqiptar, flet shprehimisht qartë. Nuk ka nevojë për koment. Nga ana tjetër, ky portret nuk ngjason fare, as me trajtimin romantik nga mjaft poetë shqiptarë të kohës, vendi kryesor, midis të cilëve, do apo nuk do ndonjëri, e zë Fan S. Noli, apo edhe ndonjë autor i mëvonshëm  (Asdreni, shën. im). Iluzionet e tyre të dikurshme dhe shkalla e pamjaftueshme e informimit nuk qëndrojnë përpara fakteve dhe nuk mund të shërbejnë si kriter për vlerësimin e Tomsonit. Ato mund të shfrytëzohen sot  vetëm nga njerëz të interesuar për keqpërdorimin e tyre. Si mund të shpjegohet, që megjithëse Tomsoni ndërhyri keqas në luftën e brendshme politike të shtetit të ri shqiptar, në dëm të forcave atdhetare të kryesuara nga Ismail Qemali e Luigj Gurakuqi, dhe në të mirë të forcave reaksionare, separatiste dhe destruktive, të kryesuara nga Esat Pashë Toptani, të këmbëngulet që të nderohet dhe të përkujtohet ai në këtë mënyrë sot në Shqipëri?  Madje të ngrihet edhe ndonjë monument. Si mund të ecin paralel nderimi që po i behet Tomsonit sot në Shqipëri, nga rrethe të caktuara, me vlerësimin që i ka bërë shtypi grek  në prill – maj  1914 rolit të tij në bisedimet e Korfuzit në përgatitjen dhe miratimin e “Protokollit” famëkeq me të njëjtin emër?… Si mund të ecin paralel vajtimi i vrasjes së Tomsonit, nga Noli, Asdreni e poetë të tjerë atdhetarë me vajtimin që i bëri shtypi grek në qershor të vitit 1914 ?… Për atë kohë, një dukuri paradoksale e këtij lloji edhe mund të gjejë shpjegimin e vet me gjendjen e Shqipërisë, me shkallën e informimit të njerëzve, me përpjekje për të gjetur rrugëdalje nga gjendja me të cilën ndodhej Shqipëria. (A. Kotini, “Tre gurët e zezë në Prevezë”, bot. 2000, f. 641). Si ka mundësi të gjithë këto figura historianësh me tituj të lartë si: Kristo Floqi (1876-1951),  Vasil Dilo (1867-1958), Arben Puto, Kristo Frashëri e të tjerë, të shkruajnë me mijëra faqe  (Av. Dr. Vasil Dilo, që  numëron rreth 4000 faqe) dhe të mos shkruajnë asnjë fjalë për Kolonelin Tomson, i cili i vuri kazmën tërësisë territoriale të shtetit shqiptar  dhe sovranitetit të tij?… Kështu vërtetohet fjala e Kristo Floqit që tha:  “të kaluarës do t’i hedhim Çarçafin”

Për gjendjen kaotike në Shqipëri, qëndrojnë qarqet e huaja: serbe, franceze, ruse, greke, turke, italiane. Bartësit kryesorë të së keqes në Shqipëri në atë kohë qenë: reaksioni feudal proserb, pro italian,… i udhëhequr nga Esat Pashë Toptani, reaksioni grekoman  i udhëhequr nga peshkopët grek (Jakovi e Germanos), J. Zografos, Spiromilos,etj., reaksioni turkoman i kryesuar nga Myftiu i Tiranës Musa Qazimi etj.                                                                               Diplomati Ferdinanto Salleo shkruan: “Komisioni ndërkombëtar i ngarkuar nga Fuqitë dhe i mbështetur nga marrëveshja italo-austriake të Abazia-s, vijoi negociatat me autoritetet greke, ku ishin të pranishëm edhe “epirotët” e Zografosit. Negociatat u mbyllën më 17 maj me “dispozitat e Korfuzit,  të cilat do t’u parashtroheshin  kryeqyteteve evropiane, që lipsej të garantonin vënien e tyre në jetë. Në të vërtetë, miratimi erdhi më 2 korrik. “Dispozitat”  konfirmuan domosdoshmërinë e tërheqjes së plotë nga ana e grekëve .  (“Shqipëria gjashtë muaj mbretëri”, bot. 2000,  f. 78). Më 17 maj 1914 u nënshkrua Protokolli i Korfuzit, ose protokolli i turpit, i cili, sipas shprehjes së anëtarit britanik të atij komisioni, Sir Harri Lamb, “nuk bazohej n’asnjë të vërtetë e prandaj, logjikisht, duhej hedhur në shportën e plehrave”.                    Harri Lamb e kuptoi se Komisioni i Kontrollit, në Korfuz, bëri marëveshjen me përfaqësonjës të qeverisë greke dhe jo të Shqipërisë së jugut. Në këtë Protokoll parashikohej që dy prefekturat në jug të Shqipërisë, ajo e Korçës  dhe e Gjirokastrës, ndonëse formalisht do të bënin pjesë në shtetin Shqiptar, do të kishin një administratë më vete, pothuajse autonome, organizimi i së cilës i lihej në dorë NKN, e cila pranoi edhe kërkesën e Spiromilos për t’i njohur krahinës së Himarës, në një zonë që shtrihej tani në 14 fshatra të bregdetit të Jonit. (“Forumi Shqiptar”, 22-6-2006).

Dy presidentët grek në dy skajet e shekulli 1914 – 2014, të dy të njejtit  fyell i bien.

Fjala e presidentit grek më 1914: “Po i japim fund punimeve të konferenëës sonë lidhur me përpjekjet dhe luftën tonë, duke shprehur konsideratën më të thellë për të tërë të angazhuarit në mënyrë aq të larmishme në këtë luftë, duke bashkëpunuar me ne, në mënyrë të veçantë për metropolitin e Korçës, drejtoj  konsiderata të thella për zotin I. Permenidi, altruizmi i të ëilit u tregua qartë në këtë luftë si dhe gjatë periudhës së pushtimit, zotit  Karapano, bashkëpuntorin tim të ngushtë, jam i detyruar të shpreh mirënjohje të thellë për zotin Bushion i cili shfytëzoi luftën në kohën dhe vendin më të vështirë, duke ngritur moralin e ushtarëve dhe të ofiëerëve. Me zërin e luftës për Epirin, kujtojmë lulen e ushtrisë, të pa harruarin AI. Romas, kujtojmë Karasevdanë, Karaiskon, Zhras, Furidhin, Kandilisin e të tjerë të paharruar, kujtojmë shërbimet e bëra prej Gavaras, Conosit, e shumë oficerave dhe ushtarëve të tjerë, që në luftë kërkonin lirinë e Epirit, por më shpejt takuan vdekjen. Në emër të këtyre, shprehim mirënjohjen, respektin dhe konsideratë më të thellë për shërbimet e kryera, për nderin që i sollën kombit”.             

Presidenti grek Papulias: Helenizimi i Vorio-Epirit, krenarë më 2014                           Presidenti i Greqisë Karolos Papulias në letrën përshëndetëse drejtuar OMONIA-s me rastin e 22 vjetorit të themelimit të organizatës së minoritetit grek në Shqipëri, ka shprehur hapur krenarin e tij për helenizimin e trojeve që i cilëson vorio-epirotë. “Prania shekullore e helenizimit vorio-epirot në shtëpitë e stërgjyshërve, është gjithmonë një burim frymëzimi dhe krenarie për të gjithë grekët, sidomos në një kohë kur atdheu, por edhe rajoni më gjërë, përballet me një numur të madh sfidash”, shkruan në mesazhin tij presidenti grek. Ai u bën thirrje të gjithë bashkatdhetarëve që të mblidhen rreth OMONIA-s dhe të punojnë për kauzën e përbashkët. “Unë shpresoj që në të njëjtën kohë dhe OMONIA të marrë të gjitha ato nisma të ëilat do të tregojnë se nga lufta e përbashkët për të mbrojtur të drejtat e grekëve në Shqipëri nuk përjashtohet askush, pa ambicie personale dhe rivalitet”. –shkruan Papulas. (Forumi, 6-4-2012).                            Papulias, në vizitën që bëri në Shqipëri, të parin takoi peshkop (guvernatorin) Janullatos, për të cilin Papulasi është krenar që përhap helenizimin në Shqipëri. Jaullatosi e ka kthyer Shqipërinë si tokë e pushtuar prej tij, duke i shtuar anë e kënd kisha, shkolla, varreza, kryqe greke. Kohën e fundit, greku Janullatos shoqëroi të ftuarin Vasili Gjokakas prefekt i Thesprotisë për të parë kishat e reja kushtuar murgut Shën Kozma, i vrare në Berat për shkak të përhapjes së helenizimit dhe gjuhës greke që para 235 vjetëve. Të dy personalitetet bënë lutje për shpirtin e Shën Kozmait në kishat të ndërtuara për nder të tij në Mursi, Aliko, Livadhja, Vrisera , Himarë, Çarçovë. Këto janë gurë themeli për të shkruar historinë greke. (Dielli 22-12-2013).                    Në gazetën “Bota Sot”, është botuar një shkrim, ku denoncohet mbajtja në Tiranë e meshës në gjuhën greke dhe jo në gjuhën shqipe, ku ndër të tjera thuhet: “Por sot në zëmër të Tiranës në ditën e krishtlindjeve Kryepeshkopi grek Janullatos mbajti meshёn në gjuhën greke, ku të pranishëm ishin edhe zyrtarë të lartë, mes tyre dhe kryeministri Rama”.

(A. Llalla, “BOTA SOT”, 26-12-2013)

Tungjatjeta!  Z. Papulias Presidenti i Greqisë!                                                    Edhe unë jam çam, ( tre vjet më i mdh nga ju) me nënë dhe babë nga Shalësi i Konispolit, si dhe Ju nga Voshtina e Fllorinës Çamëri shqiptare, ndërsa ju, Z. Papulias jeni konvertuar në grek. Historiania E. Kocaqi thotë: “Nuk ka komb grek të mirëfilltë, por një komb artificial, (shqiptarë, vllehë, sllavë, turq)  me një gjuhë që nuk është gjuha e popullit. Për t’i bërë të gjithë këta një komb u përdor greqishtja si gjuhë, feja ortodokse, dhe ideologjia heleniste si nacionalizëm. Një nacionalizëm i tejskajshëm nga një komb, që nuk është komb, është i pashembullt në histori”. (Roli…”, bot. Emal, f. 199).  Unë jam kryelartë me kombësinë mijëravjeçare shqiptare, ndërsa per ju, vlen për të dëshëruar. Ju si grek, më keq se grekët (semito-egjyptianë),  keni përdorur dhunën kundra vëllait tuaj çam, Qeveria Shqiptare nuk iu përgjegj dhunës me dhunë për minoritetin grek në Shqiperi. (J. Margaris,  f. 137). Pas pushtimit të Çamërisë në mars të vitit 1913, Juve u është hapur oreksi për vorioepirin. Pas një viti, më 1914, ngjallët Protokollin e Korfuzit (të vdekur), i cili këtë vit mbush 100 vjetorin. Ju shprehet hapur krenarinë për helenizimin e trojeve, që i cilësoni si vorio-epirotë, gatim i priftit Janullatos. Ju theksuat:  “…për të mbrojtur të drejtat e grekëve në Shqipëri, nuk përjashtohet askush, pa ambicje personale dhe rivalitet”.- shkruani  Ju…

          Prit Z. Papulas, se je mohues i gjakut tënd në trupin tënd. Ç’kërkon më shumë për një grusht minoritarë grek në Shqipëri me 087% të popullsisë, rreth 30.000. Ndërsa çamët janë me  me popullsi 6%, rreth 500.000. kur qeveria shqiptare i ka grekët në krye të vendit me peshkopin grek Janullatos, i përfolur (guvernator), Vangjel Dule zëvëdës kryetar parlamenti, ministra si Ksera , Tavo, dhe hadhjarin e Sali Brishës Theofan Kalivioti, renegati bollano etj. Pregatitët dy puçe kundra Shqipërisë brënda nje dekadë e gjysmë dhe nuk fituat. Tani do përkujtoni 100 vjetorin e “Protokollit  të Kofuzit” dhe “Shën Kozmanë” në kishat që ndertoi Janullatosi, në emër të tij dhe per nder te tij, kishat greke në tokat shqiptare. Vallë a ka ku të shkoj më? Kur ju i kerkoni minoritetit ambicje personale dhe rivalitet…  Zoti President i Greqise, kur ju keni qeverinë shqiptare më greke se vetë ju grekët, kur kjo qeveri ha koka kuadrosh si të Sokol Olldashit. Zoti e bëftë mirë. Respekt z. Papulias nga bashkëkombësi i prindërve tuaj, Rasim Bebo.

                             Rasim Bebo,  Addison, Çikago USA         

Nga Gëzim Llojdia*/

1.

Fakti :Lidhja  u mblodh në 10 qershor 1878 në Xhaminë e Bajraklisë dhe në medresenë e Mehmet Pashës në Prizren. Treguesi i parë për mbështetjen fetare të saj. Teqeja e Frashrit dhe kuvendi në këtë teqe është pikënisja për ngjarjen e Prizrenit.

Është përmendur, por nuk është vlerësuar sa duhet  teqeja në Frashër dhe arsyeja gjendet te misioni fetar i saj?Kur flitet dhe përmendet kjo e fundit,anashkalohet kontributi i këtyre strehëve shpirtërore në çështjet tona kombëtare.Ndërsa një palë luftonte në pararojë,pjesa tjetër vepronte në prapaskenë. Janë të njohur krerët e Lidhjes shqiptare të  Prizrenit. Janë ende të panjohur figurat shpirtërore, që nxiten dhe krijuan situatën në favor të çështjes kombëtare. Pyetja se :cili ishte patrioti që udhëhoqi shpirtërisht Lidhjen e Prizrenit,merr një përgjigje dhe pyetja e dytë kush u dërguar në Prizren dhe cili ishte kontributi i Adem Vexhhi ,(shqiptarë nga Kosova) një vit përpara ngjarjes madhore?

Kush ishte Adem Vexhhi Babai?

Adem Vexhhi Babai është një nga vjershëtorët dhe baballarët e mëdhenj bektashinj të shekullit të XlX-të ka shkruar në kleriku Rexheb Beqiri. Është shiptar nga Kosova. Ka lindur n qytetin e Jakovës me 1841. Në moshe të re hyri nëshkollën fillore të vendit dhe, si e mbaroi atë, hyri në kolegjin fetar atje. Në moshe të njome i vdiq i ati dhe mbeti bonjak, duke u kujdesur për ‘të vetëm e ëma e tij. Qysh i ri vizitonte shpesh Teqenë Bektashiane në Jakovë, e cila kryesohej në atë kohe nga Adem Baba Prizreni.

Duke e vizituar shpesh Teqenë, i hyri dëshira për Bektashizmi dhe mori dore nga Adem Babai, me 1860, në moshën19 vjeçare. Dashuria shpirtërore sa vente i shtohej me tepër, kështu qe, me pas, e la botën fare dhe vendosi të behej dervish. Për këtë qëllim shkoi tek Baba Ademi në Melçan, ku shërbeu dy vjet atje.

Baba Adem Melçani nuk ishte në gjendje shëndetësore të mirë dhe, pas dy vjetëve, e dërgoi vetë me rekomandim tek Baba Alushi në Frashër, ku beri premtimin solemn dhe, pas një kohe, u vesh dervish prej tij. Me qene se ishte dervish imësuar dhe i shkathët, Baba Alushi e mbante pranë tij dhe i kishte lënë në dorën e tij edhe sekretarinë eadministratës se Teqesë.

Pasi u internua Haxhi Hasan Dedei, ne vitin 1872, Baba Alushi, i ftuar andej, shkoi në Teqenë e Madhe te Haxhi Bektashit, duke marre me vete edhe Baba Ademin bashke me dy dervishë te tjerë. Në atë kohe Adem Babai pa edhe ceremoninë e virgjirimit.

Kur u kthyen përsëri ne Teqenë e Frashrit, Baba Ademi mori leje nga Baba Alushi dhe beri vizitat e shenjta ne Meke, Medine, Qerbela, Nexhef, Palestine, Persi dhe Indi. Kur ishte ne Meke kreu edhe detyrën e Pelegrinazhit Islam, ku mori titullin Haxhi.

Kur filloi çështja shqiptare, Baba Alushi e dekretoi Baba Adem Babanë dhe e dërgoi si Baba ne Prizren, me 1877, kuhapi një teqe të re në atë qytet dhe, përveç detyrës fetare, ushtronte edhe detyrën e frymëzimit te ndjenjavekombëtarë në popull. Përgatiti kështu terrenin për mbledhjen e madhe kombëtare me emrin ”Lidhja e Prizrenit”, e cila u-mbajt atje më 1878.

Dhe më pas Adem Vexhhi Babai kishte marrë pjesë në çdo veprimtari dhe lëvizje fetaro-kombëtare. Bile dhe në vitin 1921 morri pjesë sianëtar, përfaqësues Bektashi, ne Organizatën Islame që u themelua në atë kohë me titullin Komuniteti Islam(Xhemaati Islamije). Më 1922, kur mbeti vakant posti i Teqesë së Jakovës, shkoi si Baba atje dhe qëndroi gjer nëvitin 1927, kur nderoi jete.Haxhi Adem Babai ka qenë një personalitet mjaft i cilësuar. Njihte mirë tri gjuhë klasike: turqishten, arabishten,persishten. Fama e tij ishte përhapur pothuaj ne çdo ane. Dhe në kohën e Fejzi Dedeit ne Haxhi Bektash, para luftës së parë botërore, e kërkuan për kryegjysh atje, por nuk ndejti.

Ka patur talent poetik të shquar dhe ka shkruar shume vjersha me frymë mistike.

3.

Teqeja në Frashër ishte kryeqendra e degës jugore për lidhjen shqiptare të Prizrenit. Strehë atdhetare. Vendi i Baba Alushit. Ndërsa Baba Alushi ishte  zëri i shqiptarizmës së vërtetë.Baba Alushi ishte kolona ruajtëse e bektashizmës shqiptare. Filozofia e teqesë së Frashërit .Teqeja malore e baba Alushit,mbështetej tek filozofia “Ku gjendet mirësia,është perëndia” . Teqeja e Frashrit historinë e saj shpirtërore e kalon në disa momente,por në dy periudha mbetet stoike,në ndihmesë me kontributin atdhetar.

Teqeja në Frashër mbajti peshën qendrore në vitë-rilindje shqiptare .Shumë dervishë të bektashizmës shkuan,përhapën çështjen kombëtare nëpër katunde të Shqipërisë. Por vetëm ,një vit përpara se në Prizren të mbahej kuvendi lidhës,Baba Alush Frashëri dërgoi në këtë qytet dervishin e tij,Adem Vehxhin duke e graduar baba. Dërgimi në Prizren, aty nga viti 1877,një vit përpara aktit final të lidhjes është fakt i pakundërshtueshëm,që tregon se baba Alushi e kishte paracaktuar vendin,pra qytetin dhe kohën kur do të mbahej kuvendi i lidhjes shqiptare.

Kështu Baba Alush Frashri  ishte me prezencën e tij,në kryeqendrën shqiptare nëpërmjet mesazheve,që i dërgonte,një mënyrë e veçantë komunikimi është e shenjtorëve,që të përgatiteshin kushtet dhe mjedisi  për kuvendin shqiptar të lidhjes.Adem Vehxhi,ndoqi të gjitha udhëzimet e Baba Alushit,kur u realizua lidhja në Prizren,nga shqiptarët e mirë.

Alush Frashri ka një ndikim të madh në lidhjen e Prizrenit. Burrat u mblodhën vërtet në Prizren,por esenca e asaj fryme ishte në Frashër. Baba Rexhebi,një filozof mistik,baba teqeje në Detroit,ka thënë :” Po të mos ishte Baba Alushi,mund të mos realizohej dot,ideali i Abdylit  “…

Ky ka shqyrtuar rastin e Abdylit të vëllait të Naimit,mirëpo faktet flasin edhe për ndikimin e tij  të thellë tek Naimi.Alush Frashëri ishte i biri i patriotit Dalib Frashëri. Ky baba teqeje pagoi shkollimin e tre frashëllinjave në Janinë. Nxori të hollat nga arka e teqesë,për pasurimin me dije të tre djemve të Halidit që përpara vdekjes kishte shkuar në teqe dhe i kishte lënë amanet,tre djemtë e tij ti arsimonte .Por ky baba teqeje më frymë imami jo vetëm i shkolloi,por investimin që bëri për tre frashëllinjtë u ngjizi shqiptarin duke e kthyer njëqindfish. C’ka do të shqyrtojmë,se ata frashëllinjtë u bënë,por me frymën e këtij baba teqeje,që ishte  po nga ai katund me emrin Frashër. Ishte tregues domethënës,për të lëvizur një çështje të madhe si mëvetësia. Një shqyrtim tjetër është se fryma ka ecur nëpër kohëra mundet,që pas Skënderbeut për të rivënë në vijë një çështje të madhe shqiptare. Këta dervishë ngrohën venat e ngrira. Përmes kësaj force  u thellua dhe shpirti i i Naimit,që gjëmoi me poetikën e tij. Thelluesi i shpirtit naimjan,quhet Baba Alush Frashëri. Thuhet se rilindësit bekuan vendin. Po të ndiqen udhëzimet,duhet ndrequr pakëz fjala: rilindësit u bekuan për të bërë Shqipërinë. Rilindësit nuk ishin njerëz me frymë,ishin intelektual të ditur e të shkolluar,por morën bekimin e njerëzve me frymë për të ndërmarr misionin më të pamundur,po ti referohemi kohës,që të vinin gjithë “arsenalin” e tyre në mbështetje të çështjes tonë kombëtare. Po të ndiqet harta e këtyre lëvizjeve do të deshifrojmë se ç’punë titanike të pashëmbshme ,atdhetare ka bërë Baba Alush Frashri ,me dërgimin e dervishit të tij si dhe me koordinimin e teqeve të tjera në rilindje,futjen në këtë valë të shumë baballarëve të tjerë,ku rastësia nuk mund të regjistronte një numër kaq të madh baballarësh, ose faktin se që nga rilindja deri në vitet ’12,u shtuan 50 teqe të reja. Nënkuptimi është i ndriçuar me sloganin e bektashinjëve a atdhe,s’ka fe”

4.

Shifra. Tridhjetë vite të para shek. XIX.Ali Pasha në jug dhe në veri Bushtalinjtë. Kryengritja e Dibrës vitet 1833,1834-136,1838-1839. Kryengritja e Prishtinës dhe Vuciternës.Vitet-1834-1835. Kryengritja e Vlorës-1836. Kryengritja e Myzeqesë 1837. Kryengritja e Tepelenës 1837. Kryengritja e Beratit 1839 .Kryengritja e Prizrenit –1839.

5.

Në arkivin e shtetit,thuhet: “Baba Alushi biri i Dalip Frashrit,nismëtar i mbledhjes së Frashrit. Pati si shoke që e ndihmuan në atë vepër,Sami,Abdyl,Naim Frasheri, Orhan bej Pojanin, Pandeli Calen,Nasuf Novoselen, Ismail bej Zharkovijn,Hysni bej Leskovikun ,Muhamet Ali Pashë Beratin (Vrionin),Ismail Pashë Dibrën, Kostandin Kristoforidhin,Jani Vreton, Hoxhë  Tahsimin, si  dhe shume parti të viseve të ndryshme.”..

Shqyrtim .Çfarë shprehin dokumentet. Në korrik të vitit 1878 në Prizren,një komision nën drejtimin e Iliaz Cokut me përfaqësi të gjysmës së vendit.Në të njëjtën kohë,pohon E.b.Vlora u mblodhën fillimisht në teqenë bektashiane të Gjirokastrës,dhe në atë të Frashërit. Përfaqësitë i takonin Beratit, Gjirokastrës, Përmetit, Vlorë, Tepelenë,Korcë, Kolonjë, Janinë, Margëlliç, Ajdunafit,Pargës,Artës,Prevezë.

Dëshmia e këtij personaliteti hedh dritë mbi një fakt. Përfaqësuesit ishin ose nga shtresa e lartë,ose klerikë. Dëshmia e fakteve të  sjell  një moment tepër delikat,por shumë të hollë.

Arkivi Qendror  i  RSH

Arkivi Qendror i Republikës së Shqipërisë. Fondi 270. Dosja 49.faqe 118-119

“Baba Alushi ,bir i Dalib Bej Frashërit,nismëtar i mbledhjes së Frashërit.Pati si shokë që e ndihmuan në arë vepër,Sami ,Abdyl,Naim Frashëri,Orhan Bej Pojanin,Pandeli Calen,Nasuf Novoselën,Ismail Bej Zharkonji,Hysni Bej Leskkovikun,Mehmet Ali Pashë Beratin(Vrionin),Ismail Pashë Dibrën,Konstandin Kristoforidhin,Jani Vreton,Hoxhë Tahsimin, si dhe shumë pari të viseve të ndryshme të Shqipërisë……”

“Lidhja e Prizrenit dhe veprimet e saj”.Xhafer Belegu në mesin e viteve 1934,verë qershoru ka përcjell , shqiptarëve dokumente me të dhëna nga historia e lidhjes së Prizrenit. Dritën,botimit ja ka dhënë botuesja “Kristo Luarasi”:”Lidhja e Prizrenit dhe veprimet e saj 1978-1881”.Nga veprimet e marsit 1878 faqe 148 shkruhet: Lidhja në jug…

Lidhja shqiptare duke i parë këto veprime të Greqisë e duke marrë njoftime për kërkesën e saj në kongres vendosi me zhvillue një aktivitet të madh në jug. Organizoi këshillat krahinor dhe përgatiti një fuqi mbrojtëse kundër Greqisë. Mbledhja e parë si mbas dëshirës së Abdyl Bej Frashërti i cili ishte faktori më kryesor në jug,u ba në teqenë e Frashrit,nën kryesin e Baba Alushit i cili vuri në dispozicion të Lidhjes një shumë të madhe të hollash. Në këtë mbledhje të parë të jugut u bisedua organizimi i këshillave krahinor e masat,që do të merreshin kundër Greqisë. Burrat me rëndësi të Lidhjes në Jug.Abdyl Bej Frashëri,Mehemet Ali bej Vrioni.Sulejman Ali Kuci, Myslim Vasjari,Mustafa Pashë Vlora,Muslim Gjoleka. Sheh Mahmuti nga Kolonja e Kurveleshit,Xhafer bej Vlora,Thanas Ekonomidhi prej Sopiku disa bejlerë prej Libohove,Vasil Hido,Petro Meksi prej Tepelene,Mihal Haritua nga Përmeti,Vasil Linavori e Eustrat Tasho Duka nga Berati Dhimitër Kolea………….

Lidhja në Jug u mbajtë në 11 kallnuer 1878 vendosi :

1-Që të dërgojë një telegram pushteteve që muarrën pjesë në kongresin e Berlinit,për me shfaq keqardhjen e vet për lëshimin e Epirit,Greqisë e për me u lut që të hiqnin dorë nga kjo gjë. Dhe për të deklaruar që nuk merrej parasysh kjo kërkesë,atëherë do ta mbronte vetë me çdo mënyrë.

2-Dorëzimet të një pjese të Thesalisë,mos me i kundërshtue.

3-N.q.s se mjetet e veta nuk do të mjaftonin,atëherë të ngrihet e gjithë Shqipqria.

4-Të merren me forcë armët e municionet e depovet të ushtrisë turkëvet,sidomos sa më parë ato të Artës dhe Prevezë.

5-Preveza e Arta të bëhen qendra ushtarake të Lidhjes.

Xh.Belegu në këtë vëllim me karakter humulues,përmend edhe vargje nga folklori. Në hapësirën e pafundme të këngëve të rilindjes ,ai ka përzgjedhur. Përmend,këngën më të kënduar në Labëri,që autori thotë se këndohet në Kurvelesh.:Kurvelesh e Gegëri/C’u mblodhën në Ergjërli/Tek Abdyl Be Frashëri/Cu përpoq i varfëri/C’u përpoqe e bej për na/dy hejbe me hasina/Në frëngji se ç’i trete…..

Në 100 vjetorin e Lidhjes së Prizrenit,aty rreth viteve 1978,një botim i një enti shtetëror “8Nëntori”.8000 kopje tirazhi.

Telegram

Telegram i Ibrahim Dervish Pashës nga Selaniku,dërguar portës së lartë mbi veprimtarinë e shehlerëve bektashinj në favor të Lidhjes shqiptare. Lidhja e Prizrenit në dokumentet osmane. Njoftohet aktiviteti anti-osman i Baba Alushit dhe Baba Ademit në teqetë e Frashrit dhe Korçës dhe kërkohet zëvendësimi i tyre me klerikë nga Anadolli.12/5/1881.

*Msc.Anëtar i Akademisë Evropiane të Arteve

Nga Dionis XHAFA/

Ka udhëtime të qarta që vijnë në jetët tona normale dhe të tilla…që janë pa harta! “Puthja” e jetës në të tashmen është e përditshme që bëhet monotone. Ajo që të bën të “udhëtosh” është kujtesa në vrima enigmash të imagjinatës, është e ardhmja e panjohur. Një udhëtim që  bën mendja, që frikën e ka rrugë të vizatuar me laps të hollë plumbi. Edhe pse nuk i ke provuar momentet, është e pashmangshme të mos mendosh se kjo rrugë pa hartë do ketë erëra, që lëvizin nëpër ajër pa fund e krye dhe “përçart”. Është harta e një territori që se di mendja, por ecën në “kuturinë” e gjetjes së asgjësë. Të një adrese që me siguri e do zemra. Në luginat e thepisura mendimesh viztohet një udhëtim, që s’të lodh nga këmbët, por të shtrydh në mendje! Rruga që të çon drejt askundit të dikundit. Udhëtar i pahartë që rrugëve ndjek dëshira e fate. Kodrat janë të lodhshme dhe të krijojnë “hullitë e trurit”. Liqenet janë si shikimet e qarta në pasqyrë tek çdo mëngjes hedh një hap të ri dhe lind një shpresë e diell i ri. Lumenjtë janë vërshimi i ideve që si për ethesh na kap për të mos na lëshuar. Malet janë mendimet e “paaritshme dhe ëndërrat që ngrihen në majat që kërkojnë mund ti arrish me thepisjen që kanë. E, ashtu kryelartë, qëndrojnë malet. Ata janë misioni. Harta është zhdukur dhe asksuh s’di ta gjejë. Të gjithë përpara malit dhe majave të tij të thepisura. Të gjithë tokësor, prometenj të lidhur pas fatit tonë. E, shumëpak nga ne arrijnë të “marrin” zjarrin, të dënuar për tu raskapitur nga kamxhik zuesian.

Tregim nga Vjollca PASKU/

Diell i ftohtë. Dimri dukej sikur derdhte mbi tokë gjithë frymën e akullt, duke përgjuar si gardian se mos dielli lëshonte ndonjë rreze të ngrohtë. Pemët mbuloheshin nga një cipëz akulli, si shpirtrat e ftohtë që vëzhgojnë botën tokësore. Në orët e drekës akulli shkrihej dhe pikonte si pikëza loti. Ky i ftohtë nuk mbahej mend, në Tiranë. Mimoza, një grua e martuar rreth të tridhjetepesave, me flokë të gjatë, dhe sy, ku i dallohej qartë vështrimi i lumtur, mbasi mbaroi orët e mësimit, mori nga kopshti vajzën pesëvjeçare dhe u drejtua nga shkolla, të merrte djalin shtatëvjeçar me makinën e saj. Ajo kishte mbaruar artet e bukura dhe jepte pikturë në liceun Artistik të Tiranës. Pas drekës, të dy fëmijët i vendoste në regjimin e gjumit. Në këtë orë kthehej bashkëshorti nga puna. Të dy ishin njohur në fakultet, gjatë studimeve të larta, ajo në pikturë, ai në fakultetin e ekonomisë. U dashuruan dhe së bashku ndërtuan ëndrrat fluturuese. Flatruan në diell dhe në hënë, në të gjithë universin e njohjes së. Melodia e dashurisë ishte bërë monopol i dy shpirtrave të tyre, që pasi u zbulua, ishte ruajtur si thesar i fshehur, në sferën e dritës magjike që gjeneronte lumturi dhe paqe. Qielli iu fali atyre dhe cicërimat e dy zogjve. Pas drekimit, vendprehja e tyre ishte në krevatin me jorgan trëndafili në dhomën e gjumit. Ballkon-porta me xhamari të madhe, me perdet gjysmë të hapura enkas, në mënyrë që drita të lundronte në të gjithë dhomën, ndriçonte çdo grimcë ajri në atë dhomë. Por ndriçimin më të madh ua jepnin dy shpirtrat e dashuruar. Megjithëse kishin dhjetë vjet martuar, dashuria e tyre kishte ende ëmbëlsinë e mjaltit, të kulluar nga zemrat. Në katin e dymbëdhjetë të apartamentit,vetëm dielli e hëna mund të shihte pasionin e ëmbël në shtrëngimin e duarve dhe puthitjen e trupave të tyre. Buzëqeshja e Mimozës ishte një diell i vogël, që me rrezet vezulluese ngrohnin gjoksin e tij. Eltjoni e pa me vështrim ngazëllues të dëshirës, të jetë në qenësinë e brendisë saj. Në platformën e dashurisë çdo çast i kthyer në ar lindte një pigment puthje. Ai rrëshqet ngadalë dorën përmbi lëkurën e butë duke e përkëdhelur si një lule të brishtë. Flokët e saj kishin rënë si ujëvarë në supet e zhveshura. Dëshira për t’i shijuar botët në një prekje, të gjithë qiejve, të gjitha ngjyrave brenda pak çasteve, flakëroi sytë e ndezur të tij. Të dy filluan eksplorimin e njëri-tjetrit sikur të ishte hera e parë. Por papritur, një kërcitje e fortë trembi dy zemrat që kishin nisur fluturimin e tyre në qiellin e ëmbël të dashurisë. Gjaku u ngriu ndër damarë…Në xhamarinë e madhe, nga një pikëz në qendër, krisja u radhit në formë disqesh në të gjithë hapësirën, sikur të ishin bërë me një diamant prerës. Ajri u ngjyros me vorbulla gri, sikur hijet të gllabëronin dritën. Ftohtësia tkurri gjithë ngrohtësinë e ndezur. Fitilat e kënaqësisë u fikën s’i prej një qenie misterioze. Të dy ngrinë për një çast, u mpinë dhe nuk mund të flisnin… Fëmijët u zgjuan të lebetitur dhe britma e tyre i solli në vete. U veshën me të shpejtë, dhe Eltjoni shkoi në dhomën e fëmijëve t’i qetësonte… Edlira piu shpejtë një gotë ujë, t’i qetësoheshin rrahjet e trembura të zemrës. -Si ka mundësi të thyhet xhami në këtë mënyrë?- pyeti ajo të shoqin.- U tremba aq shumë sa m’u duk sikur m’u nda shpirti më dysh….jashtë ka diell, ndërsa këtu akoma ka errësirë… -Jo e dashur të duket ty, ngaqë na erdhi papritur ajo zhurmë e madhe ….por ndoshta xhamave u erdhi data e skadimit,- bëri shaka Eltjoni – nesër do sjell ustanë të zëvendësojmë xhamat… Mimoza nuk qetësohej dot. I dukej sikur nuk ngopej dot me ajër. Ajo masë e madhe e errët ajri ushtronte presion mbi atmosferën, dhe presion brenda shpirtit.. Hapi me kujdes një portë te xhamaria e krisur dhe la ajrin të hynte brenda. Një parandjenjë e keqe i mbërtheu shpirtin. U ngrit dhe iku nga dhoma të vazhdonte punët e pasdites. “Ndoshta është frika ime, s’e do ndodhë diçka e keqe që krijon errësirë dhe ftohtësi”, mendoi Edlira. U mundua gjithë pasditen, të vijonte punët e zakonshme, të ndihmonte djalin në përgatitjen e mësimeve, por parandjenja e keqe i kishte zaptuar gjithë shpirtin. Mëngjesi tjetër gdhiu me shi. Pikat e vogla këputeshin nga barku i qiellit, duke rënë të kulluara pa asnjë element papastërtie. Binin butë, shtruar sikur diçka i pëshpëritnin tokës, nën një ritëm monoton. Mimoza u ngrit pa qejf. Duhej të bënte gati fëmijët, dhe të shkonte në punë. Eltjoni duhet të shkonte në Vlorë për një shërbim pune. Të dy morën drejtime të ndryshme. Mimoza mori dy ombrellat e vogla të fëmijëve dhe të sajën, ndërsa Eltoni makinën. -Ki kujdes rrugës, – i tha ajo duke e puthur. -Mos ki merak, takohemi në drekë!- ia ktheu ai duke ecur me pezhonë gri ku dukej si një re qielli që po ecte në rrugën e tokës. Teksa po dëgjonte të rejat e ditës në kasetofonin e makinës, hunda iu ça për cigare. Ndaloi në një kinkaleri rrugës, mori paketën dhe vazhdoi rrugën, duke harruar vënien e rripit të sigurimit… Për një moment uli vështrimin për të marrë çakmakun, të ndizte cigaren. Në këtë kohë shikoi me hijen e syrit, një re të zezë në formën e një makine që po vinte me shpejtësi përballë tij. Kthen timonin t’i hapte rrugën, por nuk arriti…. Makina u dynd përmbi të, si merimanga e një bombe gjigante. Gjithë qielli dhe toka humbën për pak sekonda. Përplasja e furishme oshtiu, nga britmat e makinave dhe toka u ndez nga gjuhët e flakëve të zeza…Policia u lajmërua nga kalimtarët e rastit dhe ata brofën aty shpejt. U mbajt procesverbali i zakonshëm dhe nëpërmjet targave u gjet se kujt i përkisnin makinat. Trupat në dy makinat ishin djegur dhe zor s’e njiheshin… Mimoza ishte në orën e pestë, kur e lajmëruan, se kishte ndodhur një aksident me dëmtime të lehta në rrugën pranë qytetit të Kavajës. Ajo lajmëroi mamanë e saj të merrte fëmijët, dhe u nis me taksi në drejtim të Kavajës. Shpresonte të mos ishte i shoqi, por dikush tjetër, por edhe në rastin më të keq, dëmtimet mund të ishin të lehta. Shpirti i saj mbante peshën e qiellit të gurëzuar. “Pse?” e mbyste mendimi. Trupi i elektrizuar prej makthit, i dridhej lehtë. Kur arriti në vendngjarje, ndjeu se era e djegur mbyste ajrin përreth. Sfera magjike e dashurisë në sytë e saj, fiku dritën, si me krifën e kuajve të fatit të zi. Një gjysmë skelet i nxirë ishte në ndenjësen e shoferit, në atë grumbull metalesh të mbetura pas aksidentit. Forma e vagullt e vdekjes kishte lënë vulën e hirit. Dashuria ishte shndërruar në hi. Zëri, fjalët, ndjenjat, çdo gjë ishin shkrumbuar. S’mund të nxirrte britma të lirohej, por qante thellë, brenda shpirtit. Ajo fytyrë e ëmbël me dy sytë si shqiponjë, flokët e zinj të shkurtër, buza që pëshpëriste me nojma “ditto” ishin shuar. Nga sytë e Mimozës rrëshqitën lot të djegur. Shpresa e saj ishte bëre hi. Në përhumbjen e botës, atje ku shiu i pafuqishëm nuk mund ta shuante zjarrin e ndezur flakë, pa vetveten të digjej. Nuk kishte më asgjë në këtë botë, t’i kthente mbrapsht dashurinë. Tmerri, djegia, dhe parafytyrimi i skenës së përplasjes, i rrotulloheshin në kokë. Mallkonte flakën, zjarrin që përpinë njeriun e shtrenjte të zemrën së saj. “Duhej ta kisha kuptuar që dje pasdite, se po më vinte mortja, nuk duhet ta kisha lënë të shkonte me makinë’’… Bota iu rrotullua si fugë. Nuk dëgjonte asgjë. Në imazhin e syve të saj, ishte fiksuar vetëm tym i zi. Ndoshta mortja e zezë udhëtoi bashkë me të. Bota, qielli, toka, u mbyllën brenda bebëzave të syrit… Kur hapi sytë ishte në dhomën e gjumit, atje me xhamin e krisur. ”Oh sa kam fjetur, ç’farë makthi, por ora sa do jetë?…Toni duhet te jetë ngritur më herët.” Ajo donte me shpirt ta zhdukte realitetin, ndoshta gjithçka që kishte parë nuk ishte e vërtetë. Në pikturën e madhe të tek e cila kishte pikturuar një pemë të madhe mimoze me dy zemra të bashkuara, pa hijen e një fjongoje të zezë. Peneli i saj ndërmjet vetëdijes dhe pavetëdijes, ishte futur deri në rrënjën e errësirës, atje ku farëzat prisnin dritën të shpërthenin. Tani pema digjej nga zjarri dhe mimozat e verdha nxironin. Ato shkriheshin në fjollë boje dhe formonin tymin e fjongos. Reflekset e syve dizenjonin vetëm tmerre. Katet e ndjenjës zbrisnin shkallëve të zjarrit. “Pse, pse, duhej të ndodhte?”… Tingujt e vajtimit funebër i rrëshqisnin nëpërmjet syve të lagësht. E zhytur plotësisht në ferrin e depresionit, ajo nuk shikonte asnjë cep drite, përveç tymit. Dëgjonte zhurma, zëra, shpërthime… Dy motrat dhe vëllai i rrinin pranë, por ajo s’ishte në gjendje t’i dallonte. Kishte kaluar dy ditë në këtë gjendje depresive. Sytë ishin zbrazur dhe ishin zvarritur, fytyra po humbiste jetën. Zërat njerëzor i dukeshin pa kuptim, çastet orë të vdekura… Sa donte të ikte, atje në thellësinë pa jetë të nëntokës…”O Zot merrmë edhe mua, nuk mund të duroj dot këtë dhimbje”, ulërinte shpirti i saj. Zë nuk kishte, dhe as buzët nuk mund t’i lëvizte. Të afërmit që i rrinin pranë, kuptonin luftën e heshtur në brendësi të shpirtit të saj. Teksa qëndronte shtrirë, ndërmjet gjumit dhe zgjimit, befas gjithçka vezulloi grimca të bardha drite. Ajri u vesh me petkun më të bukur, dhe një engjëll i bardhë iu afrua pranë krevatit të saj. Zëri i tij lëvizte në zanoret e dritës, për një moment ajri u bë me gojë dhe mori formën e Etjonit, nën fluturat e bardha vezulluese. As ditën e dasmës me kostumin e bardhë, nuk ishte kaq i bukur sa në atë çast. Fytyra e tij ishte si një mëndafsh i butë dhe në sytë e tij ishte mbledhur gjithë dashuria e kësaj bote, përzier me dhembshurinë. Zëri i tij ishte si të valëzohej butësisht dhe shpërndante shërim e qetësi. Tingulli ishte i ngrohtë dhe përzinte vuajtjen. Bukuri, madhështi, shkëlqim kishte në qenien e tij. Ai gjithë jetën e tij ia kishte kushtuar familjes, profesionit dhe organizatës “Në ndihmë të të varfërve”.
-Ditto,- e dashur, – tha engjëlli.
- Oh, unë e dija që ishte një ëndërr e keqe, – i thotë ajo gjysmë e vetëdijshme.
- Ti e di që është e vërtetë,- shtoi ai.
-Mos më thuaj që jam në një ëndërr të sëmurë që do zgjasë gjithë jetën time. Zemrës time iu hoqën pjesët e saj. Dua të të kem pranë, të të shtrëngoj, dua të mbështet kokën time në kraharorin tënd… Zgjat duart në anën tënde të krevatit, por ai është bosh. Të thërras, por nuk përgjigjesh. Qielli, toka gjithçka m’u shuan… Dielli u hodh në erë, dhe jeta ime pushoi në momentin e shpërthimit. Vdekja ma vodhi dashurinë…
-Jo e dashur, të dukem pa jetë… a nuk ndjen se nga dy sytë e tu që rrjedhin, një lot është i imi, një rrahje e zemrës tënde është e imja, gjysma e dhimbjes tënde është imja. Unë do jem muri mbrojtës kundër erërave dhe stuhive të jetës. Sa herë do ndiesh të ftohtë, do këpus rrezet e diellit të ngrohesh, dhe sa herë do ndiesh të nxehtë, do marr freskun e hënës të freskohesh. Dielli shkëlqen i dashuruar me jetën njerëzore. Hëna ndrin, të mposhtë errësirën e natës, dita lind e bardhë me gjallëri të rrisë engjëjt e tokës, dhe t’i sprovojë me mësimet këtu, t’u rriten krahët për në qiell. Eja e dashur, çohu, në çdo agim do çeli drita dhe ndoshta në orët e saj do fishket një zambak, por kjo nuk do te thotë se jeta mbaroi me kaq. Të tjerë zambak do lindin…
-Atëherë përse ndodhin këto ngjarje të dëshpëruara?, thotë ajo.
- Nuk ka pyetje përse…. -A mund të pyes pse shuhet një yll?
-Nuk e di!, tha ajo.
-Sepse mbaron limfa e kuqe jetësore dhe hidrogjeni i shpirtit digjet e shndërrohet ne një yll të bardhë, diçka e ngjashme është edhe me jetën. -Domethënë jeta është një vazhdimësi? -tha ajo.
-Një vazhdimësi në lirinë e qiellit e dashur…
Ai u përul dhe e puthi me një puthje qiellore. E gjithë bardhësia u fashit dhe dhoma u kthjellua. Nga sytë e saj rrodhën lotë. Një lot i vezullonte. “Nuk di se si, por unë e ndjej praninë e tij” mendoi Mimoza. Dobësia dhe vuajtja mërguan ekspres nga qenia e saj. Qetësia dhe paqja iu rikthyen. Ajo ndje sikur i gjithë trupi iu përtëri. Fytyra i ndriçonte, sikur të kishte marrë shkëlqim engjëjsh. Brenda qenies së saj ndodhej engjëlli. U ngrit për të vazhduar jetën atje ku kishte mbetur. Zemra e Mimozës kishte brenda qiellin, ndaj ajo e shikonte diellin në formën e zemrës… U ngrit marramenthi dhe shkoi puthi fëmijët me mall të patreguar…

Ju duhet një shtëpi komode në zonën Palham Gardens, tërësisht e sapo rinovuar?

Ju rekomandojmë një hyrje perfekte e cila përbëhet nga:

Tri dhoma gjumi,
një kuzhinë,
një dhomë ngrënie,
dy banjo,
verandë.

Shtëpia është në një zonë të qetë, pranë Jacobi Hospital, ka pranë stacionin e trenit 5 dhe linja autobuzi.

Telefononi në : 347-458-3740

Dy kryetarët e bashkive, zoti Neil M. O’Leary, dhe Dr. Ziadin Sela,  propozuan një binjakëzim të qytetit të Strugës dhe Waterburyt

Nga Beqir SINA, Waterbury/ Connecticut/

WATERBURY – CONNECTICUT: Të shtunën në qytetin Waterbury të Connecticut, u zhvillua një takim me komunitetin shqiptarë dhe dy senatorëve amerikanë, përfaqësues këta të këtij shteti në Senatin e SHBA, Richard Blumenthal dhe Chris Murphy. Takimi u mbajt nën kujdesin  komunitetit “Hasan Prishtina” në qëndrën islamike shqiptare të këtij qyteti.

Në këtë takim morën pjesë edhe majori i qytetit të Waterburyt, zoti Neil M. O’Leary, Matt Abdifar , i cili përfaqësoi Qarkun 5 në Connecticut -së, në zyrën e kongresistes Elizabeth Esty -së, ambasadori i Shqipërisë në Uashington Gilbert Galanxhi, Konsulli i Përgjithshëm i Kosovës në Nju Jork, Ambasadori Bekim Sejdiu, ish kandidati shqiptare për në Kongresin Amerikan, Emin Eddie Egriu,  dhe mysafiri special nga Struga, kryetari i Komunës së këtij qyteti, zoti Ziadin Sela, si dhe shumë personalitete dhe veprimtarë të dalluar të këtij komunitetit.

Nikoqiri i këtij takimi Visar Tasimi , arkatari për AAMC – e cila është një nga organizatat e komunitetit shqiptar në Waterbury , udhëhoqi takimin si dhe dha një falenderim të veçantë për zëdhënsin Sean Scanlon nga zyra e senatorit Murphy, për koordinimin e këtij takimi me komunitetin shqiptar. Ai duke folur për rëndësin e këtij takimi, ka prezantuar fillimisht të gjithë mysafirët e nderuar.

Aktualisht, tha drejtuesi i këtij takimi, Senatori Chris Murphy shërben në Komitetin e Senatit të  Shëndetësisë, Arsimit, Punës, dhe Pensionet, Komitetit të Marrëdhënieve me Jashtë – ku ai është kryetar i nënkomitetit për çështje Europiane , dhe Komitetit të Përbashkët Ekonomik . Para, zgjedhjes së tij në Senatin amerikan , senatori Murphy, tha ai, shërbeu si kongresist i Qarkut 5 të Connecticut -së , e cila përfshin edhe qytetin tonë Waterbury, ku jetojnë mijëra shqiptarë , për tre mandate në Dhomën e Përfaqësuesve . Kurse, para se të shërbente në Kongresin Amerikan , Murphy, shërbeu për tetë vjet në Asamblenë e Përgjithshme të Connecticut.

“Por, unë tha Tasimi, do të shtoja se senatori Murphy, nuk i ka munguar në asnjë Festival Shqiptar këtu në Waterbury, komunitetit shqiptar, prej kur ato kan nisur 9 vjet më parë ! Tani, është nder për mua për të ftuar për ju senatorin Murphy, për të filluar diskutimin në këtë takim me komunitetin shqiptarë”.

Senatori Chris Murphy, nga Connecticut, Kryesues i Nënkomitetit për Çështje Evropiane në kuadër të Komitetit për Politikë të Jashtme në Senatin e SHBA-së, gjatë fjalës së tij, foli duke lavdëruar komunitetin shqiptarë në Waterbury, dhe shqiptarët e Amerikës, për rolin e tyre në dobi me mardhëniet e gjata mes SHBA dhe Shqipërisë, të cilat ai i cilësoi si të shkëlqyera, sidomos në këto dy dekadat e fundit, prej se kur Shqipëria doli nga sundimi i gjatë komunist.

“Nuk ka marrëdhënie më të fortë se këto mes Shqipërisë dhe SHBA, nëse ju i shikoni në kontekstin evropian midis Shteteve të Bashkuara dhe Shqipërisë . Shqipëria, tha senatori Murhpy, ka qenë atje ku janë SHBA, në çdo hap të rrugës me Shtetet e Bashkuara në një nivel të konsiderueshëm të bashkëpunimit në luftën kundër terrorizmit dhe angazhimit ushtarakë amerikanë nëpër botë, për operacionet tona në Irak dhe Afganistan . Shqipëria ka qenë me Shtetet e Bashkuara dhe Shtetet e Bashkuara kanë qenë me Shqipërinë dhe ne do të vazhdojmë të jemi me Shqipërinë , sepse ka gjëra të rëndësishme që i lidhin shumë vendet tona.” u shpreh senatori Myrphy.

Më pas drejtuesi i këtij takimi të rëndësishëm, dhe i pari me dy senatorë amerikan, në komuntetin shqiptarë, prezantojë Senatorin demokrat Richard Blumenthal, i cili po shërben në termin e tij të parë si një senator i Shteteve të Bashkuara nga shteti i Connecticut . Senatori Blumenthal, tha Tasimi, ka shërbyer për 5 mandate ( 20 vjet) si Prokurori i Përgjithshëm Connecticut -së , një rast i paparë në historinë e kësaj prokurorie, dhe i njeh mjaft mirë shqiptarët në këtë shtetet.

Ndërkohë, në fjalën e tij senatori Blumenthal tha se “Edhe unë ashtu si kolegu im Murphy, më duhet të vë në pah lidhjen e gjërë që kemi mes SHBA dhe Shqipërisë, dhe kontributin tuaj si komunitet në forcimin e këtyre lidhjeve, konkretisht atë që keni bërë ju në Kenektiket dhe qytetin e Waterburyt, ku komuniteti shqiptar, tha ai jep një kontribut të çmuar, të cilin unë vlersojë lart ashtu si edhe të komuniteteve të tjera, që kan emigruara këtu në SHBA, duke punuar e kontribuar për Amerikën, që ky vend të jet shteti më i madh dhe fuqishëm i botës”.

Ambasadori i Shqipërisë në Uashington Gilbert Galanxhi, gjatë fjalës së tij foli për marrëdhëniet dhe lidhjet e shkëlqyera të SHBA dhe shqiptarëve, duke faleminderuar me këtë rast Shtetet e Bashkuara të Amerikës, prej Presidentit Uillson, në shpëtimin e Shqipërisë nga coptimi, Presidentët Reagan dhe George H. Bush në demokratizmin e Shqipërisë, rrëzimin e komunizmit mbas 45 vjet sundimi të egër, Presidentin Klinton deh ish Sekretaren e Shtetit Hillary Clinton, George W. Bush në Lirinë, çlirimin, dhe pavarësinë e Kosovës, si dhe administratën e Presidentit Obama në forcimin e këtyre lidhjeve.

Në fund të këtij takimi kryetari i Komunitetit “Hasan Prishtina” zoti Zymer Kaliçi, tha se : “Qëllimi i këtij takimi në Waterbury,  ishte të mbanim një bised të hapur me dy senatorët e këtij shteti, për të “rrahur”  shumë çështje që kan të bëjnë me komunitetin tonë, në shtetin e Kenektiket – Connecticut, dhe kuptohet që edhe të promovojmë ato lidhjet e mira të komunitetit shqiptarë, sidomos me këta dy senatorë të njohur amerikanë, të cilët janë miqt tanë “.

Ai nënvizojë se ky takim u realizua në bashkëpunim me majorin e qytetit tonë zotin Neil M. O’Leary, dhe u pritë me shumë kënaqësi nga dy senatorët amerikan që përfaqësojnë shtetin e Kenektiket në Senatin amerikan, për tu takuar dhe biseduar mes shqiptarët në Waterbury.

“Natyrishtë, që kjo ishte një kënaqësi e madhe e komunitetit “Hasan Prishtina” në qytetin Waterbury të Connecticut, dhe e të gjithë shqiptarëve në qytet, dhe qytetet e tjera të Kenektiket, të cilët faleminderuan me këtë rast dy senatorët dhe SHBA, për ndihmën e madhe që kan dhënë për Shqipërinë dhe Kosovën, çështjen shqiptare në përgjethësi “, tha kreu i kësaj shoqate zoti Zymer Kaliçi.

Gjatë këtij takimi kryetari i Komunës së Strugës, Dr. Ziadin Sela, faleminderoi dy senatorët amerikanë përfaqësues të këtij shteti në Senatin e SHBA, Richard Blumenthal dhe Chris Murphy për gjithëçka SHBA kanë bërë për shqiptarët.

Ndërsa, në takimin me Kryetarin e Waterburyt Neil O Leary, dhe kryetarin e Komunës së Strugës, Dr. Ziadin Sela, u diskutua në lidhje me mundësitë e intensifikimit të marrëdhënieve, mes Komunës së Strugës dhe qytetit të Waterburyt, sidomos ato në fushën e ekonomisë dhe të kulturës, ndërmjet këtij komuniteti i cili përbëhet më së shumti nga Struganët.

Komunitet ky, i cili shërben si pikë kontakti me autoritet vendore dhe përfaqësuesit të këtij shteti i cili ka dhjetëra mijëra shqiptarë që jetojnë në Kenektiket. Bashkëbiseduesit, duke shfrytëzuar këtë rast, vlerësuan praninë e komunitetit shqiptar në SHBA, si një komunitet i mirë-integruar në shoqërinë amerikane. Më tej, ata propozuan një binjakëzim të qytetit të Strugës dhe Waterburyt.